Ηταν στις αρχές της δεκαετίας του '70, όταν ο Θάνος Μικρούτσικος άρχιζε τη γόνιμη περιπλάνησή του στα μονοπάτια της μουσικής δημιουργίας. Πλούσιο και πολυδιάστατο το έργο του συνθέτη στη διάρκεια αυτής της τριαντάχρονης διαδρομής, απλώνεται, τόσο στο χώρο της «σοβαρής» σύγχρονης μουσικής, όσο και σε αυτόν του έντεχνου τραγουδιού, το οποίο αντιμετώπισε σοβαρά, υπεύθυνα και δημιουργικά. Το «νήμα» της πορείας του στον κόσμο του τραγουδιού θα ξετυλίξει ο Θ. Μικρούτσικος στις δύο συναυλίες που θα δώσει σήμερα και αύριο στο Μέγαρο Μουσικής, στο πλαίσιο του κύκλου «Αφιέρωμα στο ελληνικό τραγούδι», με ερμηνευτές την Χάρη Αλεξίου και τον Χρήστο Θηβαίο. Αυτό το «νήμα» θα ξετυλίξει και αργότερα, στις δυο μεγάλες συναυλίες - αφιέρωμα στην 30χρονη πορεία του στο τραγούδι, που θα δώσει ο Θ. Μικρούτσικος το Φεβρουάριο σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, σε συνεργασία με την «Πολιτιστική Παρέμβαση».

Στις συναυλίες στο Μέγαρο Μουσικής, ο συνθέτης θα ανταμώσει και πάλι στη σκηνή με την Χάρη Αλεξίου, μετά από δέκα χρόνια. «Κρατάει χρόνια αυτή η κολόνια», «Μουσική πράξη στον Μπρεχτ», «Η αγάπη είναι ζάλη», «Σταυρός του Νότου», είναι κάποιοι από τους σταθμούς αυτού του κοινού ταξιδιού τους στο χρόνο. Η Χ. Αλεξίου θα ερμηνεύσει επίσης, για πρώτη φορά, τα τραγούδια «Σιντάρτα», «Αννα, μην κλαις», «Θεσσαλονίκη» και «A bord de l' Aspasia». Τα τραγούδια έχουν ενορχηστρωθεί σε νέα μορφή, καθώς θα ερμηνευτούν από συμφωνικό σύνολο, την «Καμεράτα», υπό τη διεύθυνση του Αλέξανδρου Μυράτ. Το μελωδικό «ταξίδι» θα ξεκινήσει με τον Χρήστο Θηβαίο, ο οποίος θα συνταξιδέψει και με τον ίδιο τον συνθέτη. Μαζί του θα εμφανιστούν οι μουσικοί: Θύμιος Παπαδόπουλος, Νίκος Τουλιάτος, Γιάννης Παπαζαχαριάκης, Βαγγέλης Κοντόπουλος, Κώστας Καραγιάννης και Χρήστος Καρατζάς.

Οι συναυλίες - απόσταγμα της κατάθεσής του στο τραγούδι - ήταν η αφορμή της κουβέντας μας με τον συνθέτη. Ηταν λίγες ώρες μετά την επιστροφή του από την Κύπρο, όπου έδωσε στις 16 Νοεμβρίου μια μεγάλη συναυλία στη Λευκωσία (κλειστό γυμναστήριο «Ελευθερία»). Οι εντυπώσεις ακόμη νωπές και η συγκίνησή του μεγάλη από τη συναυλία, που, όπως αναφέρει, «ήταν η βασική προσυνεδριακή πολιτιστική εκδήλωση του ΑΚΕΛ». «Ηταν», λέει, «ένα αφιέρωμα στο τραγουδιστικό μου έργο, με ερμηνευτές τους Δήμητρα Γαλάνη, Χρήστο Θηβαίο, Δημήτρη Μητροπάνο και Βασίλη Παπακωνσταντίνου, αλλά ταυτόχρονα μέσα σ' αυτήν την τρίωρη μουσική παράσταση υπήρχε κι ένα ειδικό αφιέρωμα στην ποίηση του Νίκου Καββαδία, στο οποίο συμμετείχαν και τέσσερις πολύ καλές Κύπριες ηθοποιοί της νεότερης γενιάς». Τη συναυλία, που ήταν μια από τις μεγαλύτερες εκδηλώσεις που έχουν γίνει στο νησί, παρακολούθησαν 8.500 άνθρωποι και, όπως λέει ο Θ. Μικρούτσικος, «παρόλο το μεγάλο χώρο και το πολυπληθές κοινό, έβλεπες ότι ήταν κομμένες οι ανάσες και αρκετές φορές αισθάνθηκα σαν να έδινα συναυλία σε χώρο 500 θέσεων. Για πρώτη φορά στη ζωή μου, διαπίστωσα πως σε μια τόσο μεγάλη συναυλία το αποτέλεσμα ήταν πολυεπίπεδο. Ηταν μια εκπληκτική συναυλία και από πλευράς μουσικής. Δεν υπήρχε μόνο η ανάταση, αλλά και η σιωπή. Η εντύπωση ήταν καταλυτική για το κοινό, με αποτέλεσμα μέσα στο πρώτο κιόλας βράδυ που μεσολάβησε από την επιστροφή μου να έχω πάρει στο e mail μέχρι στιγμής πάνω από 70 μηνύματα από ανθρώπους που την παρακολούθησαν. Θέλω, επίσης, να πω ότι είναι πολύ σοβαρή η πρωτοβουλία του ΑΚΕΛ, που επιδίωξε μια καθαρή πολιτιστική εκδήλωση για να συνυπάρξει με την πολιτική διαδικασία. Αυτό το θεωρώ σημαντικό και νομίζω ότι πρέπει να διδαχτούμε και εδώ. Αν κάνουν τα κόμματα της Αριστεράς πολιτιστικές εκδηλώσεις, θα πρέπει να λειτουργούν κατ' αρχήν σαν πολιτιστικές εκδηλώσεις, για να μπορέσει να υπάρξει και πολιτικό περιεχόμενο».

Μιλώντας για τις συναυλίες του στο Μέγαρο Μουσικής, ο Θ. Μικρούτσικος σημειώνει πως «είναι ένας χώρος ιδανικός σε ευρωπαϊκή κλίμακα για την κλασική, σύγχρονη μουσική και την όπερα. Οφείλω να πω ότι για αρκετές μορφές τραγουδιών καθαρά από τεχνική άποψη δεν είναι ο καταλληλότερος χώρος. Ομως, στην περίοδο '90-'93 που ήμουν καλλιτεχνικός διευθυντής του Μουσικού Αναλογίου, εισήγαγα το ελληνικό τραγούδι, παρόλη τη σχετική "ακαταλληλότητα" του χώρου, γιατί με αυτόν τον τρόπο ήθελα να υποδηλώσω τη σοβαρότητα του ελληνικού τραγουδιού. Το ελληνικό τραγούδι - όχι το εμπορευματοποιημένο, βεβαίως - έτσι όπως μας το έδωσαν συνθέτες του κύρους ενός Τσιτσάνη, ενός Χατζιδάκι, ενός Θεοδωράκη, αλλά και οι συνθέτες της δικής μου γενιάς, είναι ένα πολύ σοβαρό είδος μουσικής, που για να βρούμε αντίστοιχό του πρέπει να πάμε πολύ πίσω στο χρόνο, στη Γερμανία του μεσοπολέμου, τότε που τραγούδια έγραψαν οι μεγάλοι συνθέτες Χανς Αϊσλερ, Κουρτ Βάιλ και Πολ Ντεσάου».

- Το τραγούδι είναι το ένα από τα δύο «πρόσωπα» της συνθετικής σας δημιουργίας. Τι αντιπροσωπεύει για σας;

- «Το τραγούδι είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της δημιουργίας μου. Το άλλο κομμάτι μου είναι στραμμένο στην κλασική μουσική. Μέσω του τραγουδιού, μπόρεσα να επικοινωνήσω με πάρα πολύ κόσμο, μπόρεσα να εκφράσω αυτά που με καίγανε. Το υπηρέτησα με σοβαρό τρόπο, γιατί πιστεύω ότι είναι εξίσου σοβαρό με την κλασική μουσική και έχει μεγάλες δυσκολίες. Με μια προϋπόθεση, όμως. Οτι ακόμα και το πιο επικαιρικό μήνυμα που θέλεις να στείλεις, το στέλνεις μέσα από τη φόρμα του σήμερα. Δεν μπορείς να μιμείσαι φόρμες του παρελθόντος, με το πρόσχημα ότι ο κόσμος πρέπει να καταλαβαίνει την τέχνη. Η φόρμα είναι κοινωνική εμπειρία αποκρυσταλλωμένη. Και ως εκ τούτου πρέπει να μην την ξεχωρίζεις από το περιεχόμενο. Μόνο έτσι μπορεί να λειτουργήσει το πολιτικό μήνυμα στο τραγούδι».

- Στις συναυλίες σας το τραγούδι συναντιέται με το συμφωνικό ήχο. Τι δυσκολίες είχε ένα τέτοιο εγχείρημα;

- «Οταν προσπαθείς να συνδέσεις το τραγούδι με ένα συμφωνικό σύνολο, εύκολα πέφτεις σε μια από τις δυο παγίδες. Η πρώτη είναι πως για να διατηρήσεις τη φρεσκάδα και την αμεσότητα των τραγουδιών είσαι υποχρεωμένος να κάνεις χρήση του συμφωνικού συνόλου με διαφανή και διακριτικό τρόπο. Τότε το πιθανότερο είναι η ορχήστρα να υπολειτουργεί. Οπότε το αποτέλεσμα μπορεί να είναι αφελές. Ομως, για να αποφύγεις αυτήν την παγίδα, μπορεί να προχωρήσεις σε υπερφόρτωση της ορχήστρας, με αποτέλεσμα το τραγούδι να χάνει τη φρεσκάδα του και την αμεσότητα και να είμαστε στην περιοχή που ονομάζω βλαχομπαρόκ. Και όπως έχει πει ένας φίλος, "είναι ανόητο στις μέρες μας να χτίζουμε δωδεκαώροφη πολυκατοικία σε στιλ νησιώτικο". Είχα, λοιπόν, μπροστά μου ένα πρόβλημα, που φαινόταν άλυτο. Δεν ήταν μόνο η πολύωρη καθημερινή εργασία, όσο το ότι ήταν επώδυνη. Κατά έναν περίεργο τρόπο, έχω την αίσθηση ότι τα κατάφερα. Αν αυτό αποδειχτεί και στις δύο συναυλίες, τότε ίσως ν' ανοίγεται ένας δρόμος συνύπαρξης των δύο χώρων, που για ορισμένα τραγούδια μπορεί να είναι μια ηχητική ανανέωση».

- Το «οδοιπορικό» στα τραγούδια σας θα ξεκινήσει με «ξεναγό» έναν νέο δημιουργό...

- «Το πρώτο μέρος της συναυλίας είναι από κάθε άποψη απρόβλεπτο. Αφορά την πρώτη μου συνεργασία με τον Χρήστο Θηβαίο, έναν από τους πιο προικισμένους και σημαντικότερους τραγουδοποιούς που βγήκαν τα τελευταία χρόνια, που τυχαίνει να έχει και εξαιρετικά εκφραστική φωνή. Ομως και τα τραγούδια μου, που από κοινού επιλέξαμε για να τραγουδήσει, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, εκτελούνται σπάνια. Οπως, για παράδειγμα, τα δύο τραγούδια σε ποίηση Φρανσουά Βιγιόν κι ένα καινούριο τραγούδι σε ποίηση Μάνου Ελευθερίου με τίτλο «Ο Αμλετ της σελήνης», που γράφτηκε για τον πρόσφατα χαμένο φίλο μου, συγγραφέα Γιώργο Χειμωνά».

- Δέκα χρόνια μετά, σε αυτές τις συναυλίες συναντιέστε και πάλι με τη Χάρη Αλεξίου...

- «Στο δεύτερο μέρος θα υπάρξει η επανασύνδεση με τη Χάρη Αλεξίου, μετά από 10 χρόνια. Η συνεργασία μας είχε ξεκινήσει στις αρχές της δεκαετίας του '80. Θυμάμαι το 1981, στο γήπεδο του Πανιωνίου, τη συναυλία των τριών συνθετών (σ.σ. Μ. Λοΐζος, Χρ. Λεοντής, Θ. Μικρούτσικος), στην οποία συμμετείχαν δώδεκα τραγουδιστές, με επικεφαλής τη Χαρούλα, τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου και άλλους. Τότε είχε τραγουδήσει σε πρώτη εκτέλεση το "Ερωτικό" ("Πιρόγα"). Ακολούθησαν δύο επιτυχημένοι δίσκοι μας: "Η αγάπη είναι ζάλη" και "Κρατάει χρόνια αυτή η κολόνια" και δεκάδες συναυλίες μας, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '80. Στην εκ νέου συνεργασία μας στις συναυλίες στο Μέγαρο Μουσικής, η Χάρις θα ερμηνεύσει για πρώτη φορά κάποια τραγούδια μου. Επίσης απρόβλεπτο και πιθανόν γοητευτικό (αυτό θα φανεί στις συναυλίες) είναι ότι θα τη συνοδεύσουν η "Καμεράτα", εγώ στο πιάνο και ο Θύμιος Παπαδόπουλος στα πνευστά. Αυτή η ηχητική συνεύρεση ήταν πολύ δύσκολη. Ομολογώ πως ποτέ στη ζωή μου δεν κουράστηκα τόσο όσο τώρα. Επί δύο μήνες έγραφα συνεχώς, από το πρωί ως το βράδυ. Γιατί πιστεύω ότι το ελληνικό τραγούδι είναι πολύ σοβαρή υπόθεση, εξίσου σοβαρή με την κλασική μουσική, αλλά πολύ διαφορετική».