Ο νέος βολικός μύθος που εξαπλώθηκε σε όλο τον πλανήτη και λατρεύτηκε ως η σημερινή «απτή και καθημερινή θεότητα»: Η νέα οικονομία, που υποτάσσει την ανθρώπινη οντότητα στα «πρέπει» του παγκοσμιοποιημένου εκσυγχρονισμού και φυσικά στου σύγχρονου κομφορμισμού. Ενας μύθος στηριγμένος στο τρίπτυχο της «ανάπτυξης»: πρόοδος, τεχνολογία και επικοινωνία.

Λέξεις που από μόνες έχουν a priori θετική έννοια, αλλά εντασσόμενες υπό το πρίσμα του μύθου, επιδέχονται ερμηνεία επιλεκτική, αποσπασματική, δραματική και προσδιορισμένη στα πλαίσια της υπηρεσίας της νέας οικονομίας, αποκτώντας ισχύ νόμου, αλλά και απαγορεύοντας την αμφιβολία και την αμφισβήτηση ως αιρετική και φυσικά ουτοπική, μη εφαρμόσιμη, απλουστευτική και «εκτός εποχής». Την ίδια στιγμή μία συνιστώσα του μύθου που κάνει μέχρι στιγμής την οικουμένη να σωπαίνει αναμένοντας το μάννα εξ ουρανού είναι η τεχνηέντως διαδεδομένη ουτοπία της ισότητας - σε παγκόσμιο επίπεδο - της διαθεσιμότητας του χρήματος. Χωρίς να αναχαιτίζεται αυτή η «διαθεσιμότητα» ούτε από το χώρο ούτε από το χρόνο.

Η νέα τεχνολογία, η ευλυγισία της εργασίας και η κατάργηση των συνόρων υπηρετούν τη συνιστώσα. Οι Αμερικανοί εδώ και μία δεκαετία βρίσκονται στην παραζάλη του μύθου, ενός μύθου «φουτουριστικού».

Κατ' αρχήν το «αμερικανικό οικονομικό θαύμα» στηρίχτηκε εν πολλοίς στην αυτοαπασχόληση και στους νέους επιχειρηματίες, που εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο τις δυνατότητες της νέας τεχνολογίας και τις δυνατότητες που παρέχονται από τον άπειρο κόσμο του διαδικτύου. Την ίδια στιγμή για να στηριχτεί η άποψη και να έχει απήχηση η έκκληση σε εκατομμύρια Αμερικανούς να αποχαιρετίσουν την εξαρτημένη σχέση εργασίας και να γίνουν οι ίδιοι αφεντικά, θα έπρεπε οι δείκτες της ανεργίας να μπορούν να το αποδεικνύουν. Το σύστημα στατιστικής μέτρησης που χρησιμοποιούνταν - έστω και μία ώρα εργασίας σε κατατάσσει στους απασχολούμενους! - βοηθούσε για να διαμορφωθεί η «αναγκαία ονειρική εικόνα».

Η ανεργία μετριέται μονίμως κάτω από το 5%. Μέχρι τώρα, καθώς αντί του αναμενόμενου «μπουμ» της αυτοαπασχόλησης, τα τελευταία χρόνια της ισχυρής ανάπτυξης της αμερικανικής οικονομίας, η αυτοαπασχόληση μειώνεται τόσο σε απόλυτους αριθμούς όσο και σε ποσοστό του εργατικού δυναμικού. Από το 1994, ο αριθμός των αυτοαπασχολούμενων αμερικανών - εκτός του γεωργικού τομέα- μειώθηκε κατά 146.000, σε 12,9 εκατομμύρια συνολικά, σύμφωνα με το Γραφείο Στατιστικής για την Απασχόληση.

Το 1994, το 10,9% του ενεργού δυναμικού - πλην των απασχολουμένων στο γεωργικό τομέα - ήταν αυτοαπασχολούμενο. Το 1999 το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 9,9%. Αυτό που είναι σαφές είναι ότι όλη αυτή η «έξαψη» που περιβάλλει το Ιντερνετ και τη νέα οικονομία, έχει οδηγήσει σε μια υπερβολή για την ευκολία με την οποία μπορεί κάποιος να βγει μόνος του στην αγορά και να τοποθετήσει τη δική του επαγγελματική ταμπέλα.

Τα εκατομμύρια των Αμερικανών που βρήκαν μια θέση εργασίας κατά την τελευταία δεκαετία του οικονομικού μπουμ, σχεδόν στο σύνολό τους απασχολούνται στις υπάρχουσες επιχειρήσεις, λέει ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Σάντα Κρουζ, Ρόμπερτ Φέρλι, ο οποίος έχει μελετήσει την ιστορία της αυτοαπασχόλησης. Και σε αντίθεση με την προηγούμενη τάση, οι περισσότεροι απ' αυτούς απασχολούνται σε μεγάλες επιχειρήσεις. Για του λόγου το αληθές, οι επιχειρήσεις με περισσότερους των 1.000 εργαζομένων εμφανίζουν ταχύτερη ανάπτυξη από το 1994, ενώ το ποσοστό των ατόμων που απασχολούνται σε εταιρίες με λιγότερους των 25 εργαζόμενους, έχει μειωθεί στο 29% από το 30,1%. Με δυο λόγια, το να διατηρείς μια μικρή επιχείρηση ή να δουλεύεις ως ανεξάρτητος σύμβουλος γίνεται για πολλούς λόγους όλο και πιο δύσκολο.

Αξίζει να σημειωθεί η διαφοροποίηση που εμφανίζεται ανάλογα με την κοινωνική διαστρωμάτωση: Οι νεότεροι των 35 ετών, αυτοί που δε δουλεύουν σε συνθήκες πλήρους απασχόλησης και αυτοί που δεν έχουν πανεπιστημιακό πτυχίο, είναι αυτοί που εγκαταλείπουν πρώτοι την αυτοαπασχόληση.

Ομως τα κακά μαντάτα για τους εργαζόμενους, οποιουδήποτε «τύπου», στις Ηνωμένες Πολιτείες δε σταματούν εδώ αφού ναι μεν οι μεγάλες επιχειρήσεις αναπτύχθηκαν στηριζόμενες στον κανόνα να παράγει κανείς περισσότερα με λιγότερο προσωπικό, τώρα που η ύφεση είναι προ των πυλών και τα κέρδη μειώνονται, αρχίζει η περικοπή των εξόδων. Από πού; Από εκεί που είναι δυνατόν. Η επένδυση στο άψυχο υλικό δεν μπορεί πια να «ρευστοποιηθεί», αλλά τα έξοδα για το έμψυχο υλικό μπορεί να μειωθούν δραστικά.

«Η επιβράδυνση κατέφθασε» υποστηρίζει ο πρόεδρος της Εθνικής Ενωσης Κατασκευαστών Γιέρζι Γιαζινόφσκι. «Το ερώτημα είναι πόσο ανώμαλα θα προσγειωθεί», συμπληρώνει δυσοίωνα.

Πράγματι, πέρα από τους οικονομικούς δείκτες που έχουν «κατακοκκινίσει», μία ακόμη συνέπεια ολέθρια για τους απλούς Αμερικανούς πολίτες είναι η περικοπή χιλιάδων θέσεων εργασίας. Κυρίως οι εργαζόμενοι που δουλεύουν στις «κραταιότατες» αυτοκινητοβιομηχανίες, αλλά και τον τεχνολογικό τομέα είναι αυτοί που πρώτοι θα τρέξουν να πιάσουν σειρά στις ουρές των ταμείων ανεργίας.

Οι περικοπές των θέσεων εργασίας από τον Ιούλιο έως τον Οκτώβρη ήταν κατά 43% αυξημένες σε σχέση με τον πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτος. Για την εβδομάδα που ολοκληρώθηκε στις 25 του Νοέμβρη, ο αριθμός των ανθρώπων που έκαναν αίτηση για επίδομα ανεργίας για πρώτη φορά αυξήθηκαν σε 358.000. Επίπεδο ρεκόρ για τα δύο τελευταία χρόνια. Εκτός αυτών και τη δεύτερη εβδομάδα του Νοέμβρη 339.000 νέες αιτήσεις είχαν υποβληθεί.

Μόνο για τον Οκτώβρη 43.799 θέσεις εργασίας στις επιχειρήσεις περικόπηκαν, κατά 92% περισσότερο από το αντίστοιχο νούμερο απολύσεων που σημειώθηκαν τον Οκτώβρη του 1999. Σύμφωνα με το γραφείο ευρέσεως εργασίας «Challenger, Gray & Christimas», για τους δέκα πρώτους μήνες του διανυόμενου έτους 436.095 θέσεις περικόπηκαν και υποστηρίζει ότι οι περισσότερες από αυτές χάθηκαν μονίμως. Απολύσεις και περικοπές που αφορούν τεράστιες πολυεθνικές όπως η αυτοκινητοβιομηχανία «DaimlerChrysler», η βιομηχανία τροφίμων «Kellog Cereal», η εταιρία παραγωγής ελαστικών «Bridgestone/Firestone», η Τράπεζα «Chase Manhattan» κλπ.

Και το ζήτημα είναι ότι μάλλον είναι ακόμη στην αρχή...