Από την «υποδοχή» του Ομπάμα στη Βραζιλία

Αν και ο πόλεμος στη Λιβύη όσο και η περιοδεία είχαν ακριβώς τους ίδιους λόγους και στόχους - την εξασφάλιση της κυριαρχίας επί των πλουτοπαραγωγικών πηγών και του ελέγχου των ενεργειακών οδών - ο πόλεμος όπως ήταν φυσικό επισκίασε την περιοδεία, κάτι που σίγουρα δεν επιθυμούσε η αμερικανική κυβέρνηση για την πρώτη περιοδεία του Προέδρου Ομπάμα στη Λατινική Αμερική.

Δύο ήταν οι βασικοί λόγοι: α) Η κρισιμότητα και επικινδυνότητα του πολέμου εναντίον της Λιβύης που έχει σημαδευτεί μέχρι στιγμής από τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις που εξελίσσονται σε συγκρούσεις ουκ ολίγες φορές και β) η αντίθεση της πλειονότητας των χωρών της περιοχής, περιλαμβανομένης και της Βραζιλίας, η οποία ναι μεν απείχε από την κρίσιμη ψηφοφορία στο Συμβούλιο Ασφαλείας, εντούτοις όμως αμέσως μετά την αναχώρηση του Προέδρου Ομπάμα από τη Βραζιλία - τον πρώτο και πιο σημαντικό σταθμό της περιοδείας του - η Πρόεδρος Ντίλμα Ρουσέφ εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία ζητούσε την άμεση κατάπαυση του πυρός στη Λιβύη.

Στο Ελ Σαλβαδόρ, η περιοδεία ουσιαστικά έληξε άκαιρα, αν και ο Πρόεδρος Ομπάμα πρόλαβε να αποτίσει φόρο τιμής στο δολοφονημένο καρδινάλιο Οσκαρ Αρνούλφο Ρομέρο, ανήμερα κιόλας της 31ης επετείου της δολοφονίας του - 23 Μάρτη - από τα ακροδεξιά αμερικανοκίνητα τάγματα θανάτου που έδρασαν φονικά, κατά κύριο λόγο, στα χρόνια του εμφύλιου πολέμου της κεντροαμερικανικής χώρας.

Επίσης, ο πολυδιαφημισμένος λόγος προς τη Λατινική Αμερική που εκφώνησε ο Ομπάμα, ανάλογης βαρύτητας με την «ομιλία στο Κάιρο», που υποτίθεται θα αποτελούσε το «εναρκτήριο λάκτισμα για μία νέα εποχή» στις σχέσεις της περιοχής με τις ΗΠΑ, πέρασε στα αζήτητα. Αν και της άφιξής του, όπως ανέφερε σε άρθρο του ο Κουβανός ηγέτης Φιντέλ Κάστρο, «είχε προηγηθεί συνέντευξη που έδωσε στην εφημερίδα "Ελ Μερκούριο" στην οποία προετοίμασε το έδαφος ότι ο διάλογος στην αμερικανική ήπειρο (Debate in the Americas) βασίζεται στη "συνεργασία των ίσων" με τη Λατινική Αμερική. Κάτι που μας αφήνει άφωνους, καθώς ενθυμούμαστε τη Συνεργασία για την Πρόοδο που προηγήθηκε της μισθοφορικής επιχείρησης του Κόλπου των Χοίρων» (σημ. πρόκειται για τη Συνεργασία για την Πρόοδο που είχε προωθήσει ο Πρόεδρος Τζον Κένεντι το Μάρτη του 1961 και διήρκεσε 10 χρόνια, εξαιρετικά αιματηρά για την περιοχή: 1962 Κόλπος των Χοίρων, 1964 χούντα στη Βραζιλία, 1967 εκστρατεία στη Βολιβία και δολοφονία του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, ενώ δημιουργήθηκαν τα «δεδομένα» για τις χούντες στην Ουρουγουάη, στην Παραγουάη, στην Αργεντινή, στη Χιλή κ.ά.).

Υπό αυτό το σκεπτικό και μόνο, κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι η περιοδεία στέφθηκε με «αποτυχία». Εξάλλου, ήταν σχεδιασμένη, ώστε να αποτραπεί εκ των προτέρων ένα τέτοιο ενδεχόμενο, δεδομένου ότι η περιοχή θεωρείται εδώ και χρόνια «κινούμενη άμμος» για την αμερικανική διπλωματία. Αποτίμηση, ωστόσο, δύσκολα μπορεί να γίνει. Ισως σε βάθος χρόνου, καθώς μόνο σε βάθος χρόνου μπορεί να κριθούν τα αποτελέσματα μιας τέτοιας περιοδείας, με δύο κύριους στόχους.

Αμεσος στόχος ο τερματισμός των «πειραμάτων» των κυβερνήσεων που προκαλούν πονοκεφάλους στην Ουάσιγκτον. Κατά κύριο λόγο της Βενεζουέλας, που η πτώση της θα σημάνει ντόμινο και για άλλες χώρες όπως στη Βολιβία, στο Εκουαδόρ, στη Νικαράγουα και φυσικά την Κούβα. Οι υπόλοιπες θα «συμμορφωθούν». Το ντόμινο αυτό θα σημάνει και τερματισμό της Μπολιβαριανής Συμμαχίας για την Αμερική (ALBA), τον κύριο λόγο που αναχαίτισε την προώθηση της Ζώνης Ελεύθερου Εμπορίου της Αμερικής (FTAA ή ALCA στα ισπανικά), δηλαδή τον κύριο ζωοδότη, όπως διαφαινόταν, της αμερικανικής οικονομικής και ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας. Με αυτόν το στόχο προώθησε τα «παραδείγματα» ειδικά της Βραζιλίας και της Χιλής - που κατά το Λευκό Οίκο συνιστούν χώρες με «δυναμικό ιδιωτικό τομέα» - ως «παραδείγματα δημοκρατίας» για τη στήριξη ενός «άξονα των μετριοπαθών» και «διαλλακτικών κυβερνήσεων».

Δεύτερος και πιο σύνθετος και μακροπρόθεσμος στόχος, εκ νέου, ο πλήρης έλεγχος όλης της περιοχής, πολιτικός, οικονομικός και των πλουτοπαραγωγικών της πηγών. Μιας περιοχής που έχει τεράστια αποθέματα σε πετρέλαιο, μέταλλα, φυσικό αέριο, ουράνιο, λίθιο, αλλά και γεωργικά και διατροφικά είδη, το «χρυσάφι του μέλλοντος» κατά πολλούς αναλυτές. Ο έλεγχος που οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν δεδομένο για δεκαετίες, αλλά οι πολιτικές αλλαγές στην περιοχή όχι μόνο περιόρισαν, αλλά «άνοιξαν την πόρτα» και σε αναδυόμενους αντιπάλους, όπως τη Ρωσία και την Κίνα, που «αλωνίζουν» στην περιοχή. Ειδικά όσον αφορά την Κίνα, το ενδιαφέρον της αφορά κατά κύριο λόγο τις «πρώτες ύλες»...

Ο Πρόεδρος Ομπάμα βρήκε ευήκοα ώτα, όπως διαφαίνεται, στηριζόμενος καταρχήν στη διχόνοια μεταξύ των χωρών.

Καταρχήν, στη Βραζιλία, που κρατούσε το «κλειδί» της περιοδείας με βασικό στόχο την ενίσχυση των διμερών οικονομικών και εμπορικών σχέσεων με την επισημοποίηση του ήδη καταληγμένου πακέτου συμφωνιών, για κοινά έργα υποδομής από αμερικανικές και βραζιλιάνικες εταιρείες στη Βραζιλία, με φόντο τη διοργάνωση του Παγκόσμιου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου το 2014 και των Ολυμπιακών Αγώνων το 2016, αλλά και της σύστασης κοινοπραξιών και της συγχρηματοδότησης - μέσω της αμερικανικής «Export - Import» και της βραζιλιάνικης κρατικής αναπτυξιακής τράπεζας BNDES - έργων υποδομής σε τρίτες χώρες και κυρίως στην Αφρική, όπου και οι δύο χώρες προσβλέπουν στον περιορισμό της αυξανόμενης επιρροής των κινεζικών εταιρειών.

Ωστόσο, απόλυτη σιωπή επικράτησε όσον αφορά τον πιο κρίσιμο παράγοντα της επίσκεψης Ομπάμα στη Βραζιλία, που είναι κατά τον Ατίλιο Μπορόν, καθηγητή Πολιτικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Αϊρες, ο έλεγχος του Αμαζονίου, δηλαδή των τεράστιων και αδύνατον να εκτιμηθούν μέχρι στιγμής πλουτοπαραγωγικών του πηγών και συνεπώς, κατά τον Μπορόν, ο έλεγχος εν μέρει είναι στα χέρια των Ηνωμένων Πολιτειών, καθώς έχουν μέχρι στιγμής τον ντε φάκτο έλεγχό του, μέσω της συντριπτικής τους υπεροχής στον τομέα των δορυφορικών επικοινωνιών, αλλά και μέσω των παραδοσιακών ιμπεριαλιστικών μεθόδων, δηλαδή με την πλειάδα βάσεων που έχουν στην ευρύτερη περιοχή του Αμαζονίου. Επτά στην Κολομβία στο βορειοδυτικό τεταρτημόριο του Αμαζονίου, δύο στην Παραγουάη, στα νότια, τουλάχιστον μία στο Περού για τον έλεγχο της πρόσβασης στην περιοχή από δυτικά και βρίσκεται σε διαβουλεύσεις με τον Γάλλο Πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί για την εγκατάσταση στρατιωτικών δυνάμεων και εξοπλισμού στη Γαλλική Γουιάνα, που είναι κατάλληλη για την παρακολούθηση στην ανατολική Αμαζονία.

Ωστόσο, δεν μπορούν να είναι βέβαιοι για τον έλεγχο και φυσικά για την κυριαρχία, που, κατά τους Αμερικανούς αναλυτές, είναι τόσο «μεγάλη περιπέτεια» όσο και ο έλεγχος της Ανταρτικής, μιας περιοχής ελεύθερης και δεν υπάρχει εθνική κυριαρχία. Προς το παρόν.

Δεν πρόκειται να είναι εύκολη υπόθεση. Το μεγαλύτερο μέρος του Αμαζονίου βρίσκεται εντός της εδαφικής επικράτειας της Βραζιλίας - αναδυόμενης δύναμης, έβδομης οικονομίας του πλανήτη πια. Κατά αναλυτές, αυτός είναι ο λόγος που ο Πρόεδρος Ομπάμα θεώρησε ανοικτά και επισήμως «θεμιτό» το αίτημα της Βραζιλίας για μία μόνιμη θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας, αλλά ουσιαστικά το απέρριψε. Ενα χαρακτηριστικό διπλωματικό «μπρα ντε φερ» μεταξύ των δύο «γιγάντων». Από την άλλη πλευρά, απόλυτη σιωπή επικράτησε από την πλευρά της Βραζιλίας όσον αφορά την αγορά των μαχητικών «F-16» - θα δώσει στις ΗΠΑ ένα ακόμη τεχνολογικό προβάδισμα για τον έλεγχο της περιοχής. Για τους λόγους αυτούς, το στρατωτικο-βιομηχανικό κατεστημένο των ΗΠΑ, δηλαδή η πραγματική εξουσία, επιθυμούσε διακαώς ο Πρόεδρος Ομπάμα να επιστρέψει με μία συμφωνία αγοράς 36 μαχητικών, ύψους 6 δισεκατομμυρίων, ειδικά υπό το πρίσμα της «υπαναχώρησης» του πρώην Προέδρου από τη σχεδόν βέβαιη ανάλογη συμφωνία με τη γαλλική «Dassault» για τα νέα «Rafale». Ωστόσο, η Πρόεδρος Ρουσέφ έχει μεν ευήκοα ώτα, αλλά κατά κύριο λόγο για τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα της ίδιας της χώρας της και του εγχώριου κεφαλαίου. Και προφανώς «έκανε πως δεν άκουσε».