Οπως η ΟΝΕ, η «μεγάλη ιδέα» του ευρωπαϊκού πολυεθνικού κεφαλαίου, ήταν ο στόχος της ΕΕ μετά τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, έτσι και η «Διακήρυξη της Μπολόνια» φιλοδοξεί να εναρμονίσει το εκπαιδευτικό μοντέλο της ανώτατης εκπαίδευσης με τις συνολικές αναδιαρθρώσεις που υλοποιούνται στην οικονομία.

Η Διακήρυξη αυτή που απασχόλησε το διήμερο συνέδριο που άρχισε χτες, είναι ένα κείμενο που αποτελεί εξέλιξη αρχικής πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που κατέληξε τον Ιούνη του 1999 να υπογραφτεί από τους υπουργούς Παιδείας των χωρών της ΕΕ κι αυτούς των Ελβετίας, Μάλτας, Νορβηγίας, Ισλανδίας, Λιθουανίας, Λετονίας, Εσθονίας, Ουγγαρίας, Τσεχίας, Σλοβακίας, Πολωνίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας και θέτει το ζήτημα της ενιαιοποίησης της ανώτατης εκπαίδευσης στην Ευρώπη, στη βάση των αλλαγών στην οικονομία και των αναγκών του πολυεθνικού κεφαλαίου. Στόχος που προβάλλεται ως η αναγκαιότητα της εποχής, είναι η «δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης, που θα αποτελέσει το κλειδί για την προώθηση της κινητικότητας και απασχολησιμότητας των Ευρωπαίων πολιτών» και η «καλύτερη συμβατότητα και συγκρισιμότητα» των συστημάτων ανώτατης εκπαίδευσης.

Ουσιαστικά πρόκειται για την πρόταση που προβάλλει σήμερα το κεφάλαιο, ώστε οι αλλαγές στα εκπαιδευτικά συστήματα να συμβαδίσουν με τις γενικότερες αναδιαρθρώσεις και αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις ώστε να παράγεται μαζικά ένα ευέλικτο, μισοειδικευμένο εργατικό δυναμικό και μια ελίτ επιστημόνων στην υπηρεσία της καπιταλιστικής παραγωγής. Κεντρικός πυρήνας της είναι «η υιοθέτηση ενός συστήματος σπουδών που θα στηρίζεται βασικά σε δυο κύκλους σπουδών, ένα προπτυχιακό και ένα μεταπτυχιακό», που το επίπεδο του προπτυχιακού θα είναι υποβιβασμένο στα τρία χρόνια, και το μεταπτυχιακό θα σπάει σε δυο χρόνια μάστερ και τρία χρόνια διδακτορικό, το λεγόμενο σχήμα 3-2-3. Αυτό σημαίνει ότι το πτυχίο (τριών χρόνων) δε θα έχει καμιά σχέση με ολοκληρωμένη επιστημονική γνώση αλλά απλά θα οδηγεί σε κάποια αρχική κατάρτιση. Από εκεί θα βγαίνει μια μάζα «επιστημόνων», ανέργων «απασχολήσιμων», εύκολα εκμεταλλεύσιμων από το κεφάλαιο.

Η ουσιαστική επιστημονική γνώση θα μένει για λίγους που θα καταφέρνουν να προχωρήσουν σε μεταπτυχιακές σπουδές και αυτές θα χωρίζονται σε μετατυχιακό και διδακτορικό, επιπλέον 2 και 3 χρόνια αντίστοιχα.

Ο πυρήνας αυτός της Διακήρυξης συμπληρώνεται και με άλλες αντιδραστικές προτάσεις - ρυθμίσεις που ήδη εφαρμόζονται σε μερικές χώρες της ΕΕ. Πιο χαρακτηριστικές είναι αυτές του συστήματος διδακτικών πιστωτικών μονάδων, όπου ο φοιτητής θα «συλλέγει» διάφορες πιστοποιήσεις, αποκομμένες γνώσεις, που υποτίθεται θα τον βοηθούν να βρει μια θέση στην αγορά εργασίας. Είναι δε ενδεικτικό ότι θα μπορεί να «συλλέγει» και μονάδες από μη πανεπιστημιακά ιδρύματα, πράγμα που ανοίγει το δρόμο για την απ' το παράθυρο αναγνώριση διαφόρων σχολών, κέντρων ελευθέρων σπουδών και άλλων μαγαζιών της εμπορευματοποιημένης γνώσης στην προοπτική της αναγνώρισης ιδιωτικών πανεπιστημίων. Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και η λογική του «συμπληρώματος διπλώματος» που έμμεσα αναγνωρίζεται ότι το πτυχίο θα χρειάζεται διάφορες συμπληρώσεις.