«Ολόκληρον φιλολογίαν αποτελούσι (εν τη Εσπερία) τα χριστουγεννιάτικα παραμύθια, ων τινά, εξόχων συγγραφέων έργα είναι ωραιότατα, βιβλιοθήκην δε ολόκληρον δύνανται να γεμίσωσι, τα κατ' έτος εκδιδόμενα έκτακτα φυλλάδια των εικονογραφημένων περιοδικών, τα δημοσιευόμενα επί τη εορτή των Χριστουγέννων, μετά καλών εικόνων και ποικιλοτάτης τερπνής ύλης». Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης «Χριστούγεννα», εφημερίδα «Εφημερίς» της 25ης Δεκεμβρίου 1887 με την υπογραφή «Βυζαντινός».

Υιοθετώντας αυτήν τη συνήθεια της Δύσης, της Εσπερίας, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης δημοσίευε σε περιοδικά και εφημερίδες τα δικά του Χριστουγεννιάτικα διηγήματα, στα οποία θα είναι αφιερωμένη η εκπομπή «Ποιητική Αδεία» που επιμελείται και παρουσιάζει ο Γιώργος Μηλιώνης, την Κυριακή 1-3 μ.μ. στον 902 ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΣΤΑ FM.

Τα διηγήματα αυτά δεν είναι μόνο έξοχα δείγματα της απαράμιλλης γραφής του κυρ-Αλέξανδρου, αλλά αποτελούν επιπλέον μια ολοζώντανη τοιχογραφία του Παπαδιαμαντικού κόσμου, του κόσμου των φτωχών, των ξωμάχων και των ναυτικών, καθώς και του κόσμου των ταπεινών συνοικιών της Αθήνας.

Από την δαιμόνια γριά Καντάκαινα του «Χριστόψωμου», ως την υπομονετική και θρυλική θειά Αχτίτσα της «Σταχομαζώχτρας», από την άδολη χαρά του Ουρανιού του Διόμικου της «Υπηρέτρας» και της θειάς Κυρατσώς του «Αμερικάνου», ως τις περιπέτειες στον «Χριστό στο Κάστρο» και στο «Σπίτι της Κοκκώνας», από τους «Φιλόστοργους» ως τα «Χριστούγεννα του τεμπέλη» και το μαγευτικό «Ανθος του Γιαλού», στα χριστουγεννιάτικα διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη δεν υπάρχει καμιά, «εορταστική αφέλεια».

Τα Χριστούγεννα, οι γιορτινές αυτές μέρες είναι το χρονικό τοπίο μέσα στο οποίο ξετυλίγονται στιγμές των ανθρώπων, άλλοτε χαρούμενες, άλλοτε λυπημένες. Επειδή όμως αυτές οι μέρες είναι φορτισμένες συναισθηματικά, οι πράξεις των ανθρώπων αποκτούν μια ιδιαίτερη σημασία, αποτυπώνονται στο πέρασμα του χρόνου με πιο έντονα χρώματα.

Αλλά η συγκινησιακή φόρτιση των ημερών αυτών επηρεάζει και τον αναγνώστη των διηγημάτων του Παπαδιαμάντη με αποτέλεσμα και αυτός να συμμετέχει σε όσα συμβαίνουν μέσα στις γραμμές των διηγημάτων, συμπάσχοντας με τους πρωταγωνιστές του και στοχαζόμενος, καμιά φορά, γύρω από τα ανθρώπινα.