Ερνστ Τέλμαν: Ο Γιος της τάξης του | ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

ΚΟΥΡΤ ΜΕΤΖΙΓΚ

Ερνστ Τέλμαν: Ο Γιος της τάξης του

Συγκλονιστική και μεγαλειώδης αφήγηση για την πάλη των τάξεων. Ομοιά της δεν είχαμε ξαναδεί! Υπόδειγμα υψηλής κινηματογραφικής τέχνης, από το σπάνιο, ευγενές είδος που δεν υφίσταται πια... Στα μέσα της δεκαετίας του '50 γυρίστηκαν, στα σπουδαία στούντιο του ανατολικογερμανικού κρατικού ιδρύματος κινηματογραφίας DEFA, δύο ιστορικές, βιογραφικές παραγωγές για τον ηρωικό Γερμανό κομμουνιστή ηγέτη Ερνστ Τέλμαν, αμφότερες σκηνοθετημένες από τον άξιο και πολυβραβευμένο Κουρτ Μέτζιγκ. Το 1954 γυρίστηκε η πρώτη - που σήμερα αναφερόμαστε - ενώ ένα χρόνο μετά, ήρθε σαν συνέχεια (sequel) το δεύτερο φιλμ «ΕΡΝΣΤ ΤΕΛΜΑΝ: ΗΓΕΤΗΣ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ ΤΟΥ» το οποίο θα προβάλλεται από την ερχόμενη βδομάδα. Μια εικοσαετία αργότερα, το 1974, προστέθηκε στο σχήμα και μια τρίτη ταινία - ήσσονος όμως αισθητικής σημασίας - «ΤΑ ΝΕΑΝΙΚΑ ΜΟΥ ΧΡΟΝΙΑ», σε σκηνοθεσία Μπέρνχαρντ Στέφαν. Η τελευταία, φτιάχτηκε για να καλύψει το κενό των χρόνων της εφηβείας και της διαμόρφωσης του μελλοντικού ΓΓ του Κομμουνιστικού Κόμματος Γερμανίας που συνελήφθη το 1933, μετά την προβοκάτσια στο Ράιχσταγκ, βασανίστηκε, φυλακίστηκε και δολοφονήθηκε από τους Ναζί, το 1944, στο κρεματόριο του Μπούχενβαλντ...

Η ταινία ξεκινά στο Δυτικό μέτωπο, τις ύστατες μέρες του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Μέρες, που μέσα τους κρυβόταν η προλεταριακή επανάσταση του Νοέμβρη του '18 και η εσπευσμένη έξοδος της Γερμανίας από τον πόλεμο. Τα επαναστατικά γεγονότα διήρκεσαν μέχρι το Γενάρη του '19 όταν η ηγεσία των Σοσιαλδημοκρατών ανέλαβε το ρόλο του αιματοβαμμένου δήμιου της επανάστασης, που παρίστανε ότι υπεράσπιζε. Αξιοποιώντας από τη μια τον έλεγχο των συνδικάτων και την αγαστή συνεργασία με τους κρατικούς μηχανισμούς και το γενικό επιτελείο στρατού και από την άλλη, κατορθώνοντας να απομονώσει τους Σπαρτακιστές. Γι' αυτό δημιουργήθηκαν τα ένοπλα τμήματα «Φράικοπς» που, υπό τις διαταγές του ςοσιαλδημοκράτη Νόσκε, έδωσαν τη χαριστική βολή σφάζοντας τους επαναστάτες εργάτες και δολοφονώντας άνανδρα τους ηγέτες της επανάστασης Καρλ Λίμπκνεχτ και Ρόζα Λούξεμπουργκ. Ωστόσο η προλεταριακή επανάσταση του 1918 παρά την απουσία μαζικού και ταξικά συνεπούς Κόμματος του προλεταριάτου, κλόνισε σοβαρά την εξουσία της ηττημένης στον πόλεμο γερμανικής αστικής τάξης.

Τα παραπάνω ιστορικά γεγονότα ανήκουν στο εισαγωγικό τμήμα της ταινίας που σε όλο το υπόλοιπο μέρος της εστιάζει στη διήμερη, ένοπλη προλεταριακή εξέγερση του Αμβούργου, στις 23 και 24 Οκτώβρη του 1923. Η εξέγερση θα συνεχιζόταν αν η δεξιά οπορτουνιστική ομάδα των Μπραντλερικών που διοικούσε τότε το Κόμμα δεν έπαιρνε απόφαση για οπισθοχώρηση. Η ταινία καταπλήσσει από την πρώτη στιγμή με το εκτόπισμα, την ευθύτητα και την καθαρότητά της, κυρίως στον τρόπο και τη «γλώσσα» που χρησιμοποιεί ώστε με τη μέγιστη οικονομία να μεταδώσει ακριβώς αυτό που θέλει. Η σκηνοθεσία (mise-en-scene) στο εσωτερικό των πλάνων, ιδιαίτερα στις αδιανόητες σκηνές πλήθους όπου η σύνθεση και στοίχιση των περιγραμμάτων καταπλήσσει, αποδεικνύεται μεγαλειώδης. Τα σχήματα και τα χρώματα σε αρμονική συμβίωση, οι λήψεις και το καδράρισμα εκφράζουν με συγκλονιστική απολυτότητα μια, εκ πεποίθησης αισθητική, που κυλά ορμητικά μόνο προς τα μπρος χωρίς ούτε στιγμή να παραπαίει στη δίωρη διάρκεια της ταινίας.

Φιγούρες, κινήσεις και συμπεριφορές, επικού μεγαλείου και ανάτασης, δεν έχουν να κάνουν με στιλιζάρισμα αλλά με το μπρεχτικό «κοινωνικό gestus». Οι μεμονωμένοι χαρακτήρες δεν στοιχειοθετούν «ανθρώπους» αλλά «τύπους» με ύπαρξη και συμπεριφορά που ανάγεται σε μια ολόκληρη κοινωνική τάξη. Η ταινία, υπόδειγμα διδακτικού έργου, δεν είναι απλά επίκαιρη, είναι σημερινή. Μιλάει για το σήμερα με την εγκυρότητα της ιστορικής επιβεβαίωσης αυτών που αφηγείται. Μιλάει με κινηματογραφική γλώσσα που αδιάλειπτα καταπλήσσει με τη ρευστότητα του χειρισμού - όπως το συνειρμικό μοντάζ, που συνδέει τα νερά του βερολινέζικου καναλιού που ξέρασε το πτώμα της Λούξεμπουργκ με τα νερά του λιμανιού του Αμβούργου - ή τη συνειρμική αναφορά στον Αΐζενστάιν, όταν ο Φίτε αναγγέλλει κοιτάζοντας κατευθείαν τον φακό τη «γε-νι-κή α-περ-γί-α» των λιμενεργατών του Αμβούργου.

Θέλουμε να επισημάνουμε ότι ουσιαστικότατη συμβολή στην εμβάθυνση του θέματος της ταινίας προσφέρει το αρχειακό υλικό με τίτλο «Τα Διδάγματα από την Εξέγερση του Αμβούργου» του Β. Πάλμπεργκ από την ΚΟΜΕΠ του 2012, τεύχος 3, καθώς και το ένθετο Ιστορίας του «Ριζοσπάστη», της Κυριακής 16-17 Ιούνη 2012 για τη «Δημοκρατία της Βαϊμάρης», τη «Θεωρία των Ακρων» και τον αντικομμουνισμό.

Για τον Ερνστ Τέλμαν να υπενθυμίσουμε: Γεννήθηκε στις 16/4/1886 στο Αμβούργο. Το 1903 έγινε μέλος του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος. Από το 1904 ως το 1913 εργάστηκε θερμαστής σε φορτηγό πλοίο. Το Γενάρη του 1915 επιστρατεύτηκε και πολέμησε στο Δυτικό μέτωπο μέχρι το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Μια μέρα πριν επιστρατευθεί παντρεύτηκε την Ρόζα Κοχ. Οταν το 1917 ο πόλεμος άρχισε να δημιουργεί σχίσμα στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, προσχώρησε στο Aνεξάρτητο Σοσιαλδημοκρατικό Kόμμα (USPD) όπου συγκεντρώθηκαν οι αντίθετοι του πολέμου. Το Μάρτη 1919 έγινε πρόεδρος της τοπικής οργάνωσης του USPD στο Αμβούργο. Αγωνίστηκε και κατάφερε το Νοέμβρη του 1920, την προσχώρηση του τοπικού USPD στο Κομμουνιστικό Κόμμα - KPD. Σαν εκπρόσωπος του Κόμματος, πήρε το καλοκαίρι του 1921 μέρος στην Τρίτη Διεθνή, όπου γνώρισε τον Λένιν. Στις 30 Οκτώβρη 1925 ψηφίστηκε πρόεδρος του Κόμματος, διαδεχόμενος την Ρουτ Φίσερ.

Παίζουν: Γκίντερ Σίμον, Χανς - Πέτερ Μινέτι, Κάρλα Χόφμαν, Πέτερ Σορν, Γιούντιτ Χαρμς, Μάρτιν Φλέρσινγκερ κ.ά.

Παραγωγή: Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία (DDR), 1954.