Πέμπτη 25 Ιούλη 2013
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 18
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
ΙΝΓΚΜΑΡ ΜΠΕΡΓΚΜΑΝ
Περσόνα

Το μοτίβο της «απώλειας ταυτότητας» που ο Μπέργκμαν περιγράφει στην «ΝΤΡΟΠΗ» συνεχίζεται στην «ΠΕΡΣΟΝΑ» (1966), μέσα από μια ονειρική σχεδόν «ρευστοποίηση» των ημίσεων του προσώπου της Ελίσαμπετ Φόγκλερ και της νοσηλεύτριάς της Αλμα. Η εικόνα παραπέμπει σε ό,τι συμβαίνει σε έναν ηθοποιό που μελετά το ρόλο που καλείται να υποδυθεί: Ο ρόλος με τις πρόβες παίρνει το πάνω χέρι κι αρχίζει να κυριαρχεί πάνω στον ηθοποιό, ενώ, η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον ηθοποιό και το ρόλο ελαστικοποιείται και μετατοπίζεται... Η σιωπούσα Ελίσαμπετ περνά από την παθητικότητα, στην ευχαρίστηση του να μελετά την Αλμα που την φροντίζει. Η νοσηλεύτρια Αλμα, χάνοντας τον έλεγχο, αποκαλύπτει ότι πίσω από τη δύναμη που εκπέμπει η στολή της νοσηλεύτριας, κρύβεται μια γυναίκα το ίδιο χαοτική με τη νευρωτική ηθοποιό Ελίσαμπετ. Ασθενής και θεραπεύτρια αλλάζουν θέση. Η μια παίζει το ρόλο της άλλης, ενώ η όλη διαδικασία εσωκλείει δύο αντιθετικούς παράγοντες, αδιάκοπα επίκαιρους στο έργο του Μπέργκμαν: την αποκόλληση και τη ρευστοποίηση.

Ο κινηματογραφιστής Μπο Βίντερμπεργκ ήδη το 1962, σε μανιφέστο με τίτλο «Οραμα του σουηδικού κινηματογράφου», γράφει για τον Μπέργκμαν, ότι γυρίζει εσωστρεφείς «κάθετες» ταινίες, σε μια εποχή που έχει ανάγκη από «οριζόντιες» ταινίες, ευρέως κοινωνικού προβληματισμού. Ακριβώς για τον ατομικιστικό χαρακτήρα και την αστική τους φύση οι ταινίες του Μπέργκμαν δεν άργησαν να γίνουν εξαγώγιμο προϊόν απροκάλυπτης εξωτικής γοητείας του μυστικισμού του Βορρά, ενώ η εικόνα του ίδιου του Μπέργκμαν - του ριζωμένου σ' έναν εθνικό πολιτισμό όπου τα πάντα ερμηνεύονται ως γοητευτικά φαντάσματα της νύχτας - καλλιεργήθηκε ως αρχετυπική εικόνα του Σουηδού που βαρύνεται από το ζοφερό κλίμα, τη σκανδιναβική του ιδιοσυγκρασία και το πνεύμα λουθηρανής ενοχικής ηθικής.

Η διαλεκτική στη σχέση των δύο γυναικών της «ΠΕΡΣΟΝΑ» αποδίδεται με εικόνες που κινούνται από το «μακρινό» στο «κοντινό». Τα πρόσωπα των δύο γυναικών «λειωμένα μαζί, σε ένα» είναι η άλλη όψη του σχήματος με τα δυο κεφάλια και επιβιώνουν με το να προσπαθούν να απελευθερωθεί η μια από την άλλη. Κάπου στα μέσα της ταινίας συμβαίνει μια παραδοξότητα, ένα «μετακινηματογραφικό» τέχνασμα που χαρίζει στην «ΠΕΡΣΟΝΑ» την ιδιαίτερη θέση που κατέχει, σαν μια από τις πιο προχωρημένες και μοντερνιστικές ταινίες του Μπέργκμαν: Η ροή των εικόνων διακόπτεται από κάτι που σαν «ατύχημα», ή στο εσωτερικό της κάμερας ή στο μηχάνημα προβολής. Η λωρίδα του φιλμ μοιάζει να σκίζεται στη μέση και το σχίσιμο κυλά πάνω στην εικόνα της άξαφνα ακινητοποιημένης Μπίμπι Αντερσον. Αυτό στρέφει την προσοχή του θεατή από τον κόσμο της μυθοπλασίας, στις τεχνικές προϋποθέσεις και όρους του σινεμά.

Η περίφημη αυτή ρωγμή στην «ΠΕΡΣΟΝΑ» δε συνιστά απλά ένα εφέ που διαλύει την ψευδαίσθηση, αλλά λειτουργεί σαν μεταφορά, για το δράμα ανάμεσα στις δύο γυναίκες, την ασθενή Ελίσαμπετ και τη νοσηλεύτριά της Αλμα, για τη μεταξύ τους ρωγμή. Ο Μπέργκμαν ρίχνει βάρος στην τεχνική του κινηματογράφου - στο χαρακτήρα του φιλμ ως τεχνούργημα, στις εικόνες που βγαίνουν από το σώμα της κάμερας, στις στιλπνά λευκές μεταβάσεις που δημιουργούν κενό στην αφήγηση - όλα αυτά εγγράφονται σε μια στρατηγική που τοποθετεί τον θεατή στη θέση της φιγούρας της μυθοπλασίας.

Παίζουν: Μπίμπι Αντερσον, Λιβ Ούλμαν, κ.ά.

Παραγωγή: ΣΟΥΗΔΙΑ (1966)

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
Κινηματογραφικό αφιέρωμα στον Μπέργκμαν (2020-09-24 00:00:00.0)
Κινηματογραφική βραδιά αφιερωμένη στην Ινγκριντ Μπέργκμαν (2016-08-24 00:00:00.0)
Η ...περσόνα (2005-05-20 00:00:00.0)
Περσόνα (2005-05-15 00:00:00.0)
Με τη «Σφραγίδα» του Μπέργκμαν (2003-10-11 00:00:00.0)
Το «Πρόσωπο» του Μπέργκμαν (2000-11-19 00:00:00.0)

Κορυφή σελίδας
Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ