(Αποστολή στην Κωνσταντινούπολη: Μπέρρυ ΤΣΟΥΓΚΡΑΝΗ).-

Εφυγαν κι οι τρεις μέσα στον Απρίλη, σα να μην μπορούσε να αντέξει ο ερχομός της άνοιξης αυτά τα χνότα που μύριζαν σχεδόν 150 μέρες θάνατο. Πρώτη - στις 9 Απρίλη και μετά από 147 μέρες απεργίας - έφυγε η Γκιουλσουμάν Ντονμέζ, η μάνα όλων των αγωνιστών, μια 38χρονη φτωχή γυναίκα που καθάριζε σπίτια και σκάλες πλουσίων για να ζήσει τον 11χρονο γιο της Σινάν. Δεν είχε γιο, άνδρα, πατέρα ή αδελφό στις τουρκικές φυλακές. Είχε, όμως, ιδανικά μέσα της που δε γινόταν με κανέναν τρόπο να φυλακιστούν. Γι' αυτά πέθανε. Γι' αυτά άφησε ορφανό το γιο της, γράφοντάς του: «Οταν θα μεγαλώσεις, ελπίζω πως θα με καταλάβεις...».

Μετά έφυγε η Τζανάν Κουλαξίς, η κοπέλα που μόλις πρόλαβε να ενηλικιωθεί. Αφησε πίσω της τη μονάκριβη αδελφή της Ζεχρά και τον Αχμέτ, τον τραγικό πατέρα, να κλαίει το παιδί που έφυγε, να κλαίει και το παιδί που φεύγει. «Το σώμα μου, που έγινε σημαία, είναι στα χέρια σου πια. Εσύ θα κυματίσεις αυτή τη σημαία», έγραψε πριν φύγει. Ηταν 15 Απρίλη και είχε συμπληρώσει ήδη 137 μέρες απεργίας πείνας. Μετά ήρθε η σειρά της Σεϊμάν Χάνογλου. Ηταν 22 Απρίλη και είχε συμπληρώσει 160 μέρες απεργία πείνας. Πίσω της άφησε έναν 8χρονο γιο, τον Ερντάν. Το παιδί που πλέον βρίσκεται στα χέρια των συντρόφων, το παιδί που μεγαλώνει σ' αυτή την παράγκα του Κιουτσούκ Αρμπουκλού, που αντιμετωπίζει το θάνατο σαν ώριμος άντρας, που μετρά τους νεκρούς - ανάμεσά τους και τη μάνα του - και χαμογελά. Το παιδί που βλέπει τη Ζεχρά, τη Φατμά, τη Χούλια και τον Ρεσίτ να τρεμοσβήνουν, θεωρώντας στα οχτώ του πως αυτοί οι θάνατοι - που σε λίγο θα χτυπήσουν ξανά την πόρτα της παράγκας - είναι χρέος, είναι καθήκον...

Η ελληνική αποστολή έφτασε αργά, έφτασε Μάη, σ' αυτό το σπίτι. Δεν πρόλαβε να δει, δεν πρόκαμε να ακούσει τις κουβέντες, τις απόψεις, τα θέλω των τριών γυναικών. Κι όμως ήταν όλες τους εκεί. Το έβλεπες στα μάτια των υπόλοιπων συντρόφων τους. Το άκουγες στις κουβέντες της Φατμά: «Η Γκιουλσουμάν ήθελε να είναι πάντα πρώτη και τα κατάφερε. Τα συναισθήματα που μας δημιούργησε ο θάνατός της ήταν ανάμεικτα, η πίκρα και ο πόνος συμβάδιζαν με τη χαρά». Στα ελάχιστα λόγια της Ζεχρά: «Ο θάνατος της αδελφής μου μου έδωσε ακόμα μεγαλύτερη δύναμη». Στη φράση της 38χρονης Χούλια: «Δεν έχω οικογένεια. Αυτοί εδώ είναι η οικογένειά μου». Και στη δύναμη ψυχής του Ρεσίτ: «Μια θέληση που είναι αντιμέτωπη με το θάνατο δεν μπορεί να νικηθεί. Είναι όλοι τους αθάνατοι».

Πίσω, ωστόσο, έμειναν δύο γράμματα. Το ένα της Γκιουλσουμάν, προς τον 11χρονο γιο της Σινάν, και τ' άλλο της Τζανάν, προς όλους αυτούς που ακολουθούν, προς όλες τις μελλοντικές γενιές της πατρίδας της. Γράφει η Γκ. Ντονμέζ στο γιο της (σ.σ.: στην κηδεία της απαγορεύτηκε απ' το κράτος η συνοδεία του κόσμου, με τη δικαιολογία πως θα γίνουν επεισόδια):

«Οταν μεγαλώσεις θα καταλάβεις γιατί βρίσκομαι εδώ. Εμείς πάντα ζούσαμε πλάι στους επαναστάτες ήρωες. Σκέψου το θείο Φικρέτ, που παίζατε μαζί παιγνίδια. Του 'λεγες: "Κι εγώ όταν μεγαλώσω, θα γίνω σαν εσένα". Εκείνος τώρα έχει πέσει μάρτυρας, κι εγώ αγαπάω τους μάρτυρές μας, όπως τους αγαπάς κι εσύ. Σκέψου το θείο Λατίφ, ακόμα τους Εγιούπ και Γιουξέλ, που τόσο τους αγάπαγες. Τώρα είναι κρατούμενοι και θέλουν να τους βάλουν στα κελιά. Γι' αυτό και μεις ξεκινήσαμε απεργία πείνας μέσα κι έξω απ' τις φυλακές...

Ξέρω θέλεις να είμαι κοντά σου, ψυχή μου. Μήπως εγώ δε θέλω; Αλλά μάνα δε θα πει μόνο αυτή που είναι κοντά στο παιδί της και το περιποιείται. Η δικιά σου μάνα είναι δυνατή. Προσπάθησα να σου προσφέρω τα πάντα. Ολη η προσπάθειά μου ήταν για να σε μεγαλώσω και να γίνεις ένας καλός άνθρωπος. Δεν μπορώ να σου επιβάλω να γίνεις επαναστάτης, αλλά η ψυχή μου ποθεί να γίνεις. Αν όμως δε γίνεις, θέλω να γίνεις καλός άνθρωπος...

Πεθαίνοντας πρέπει να κρατήσουμε την αξιοπρέπειά μας. Θυμάσαι τον Ιλγκίντς, τον Μπερντάν και το Γέμο που πέθαναν στην απεργία πείνας μέχρι θανάτου το 1996; Εκείνοι έπεσαν μάρτυρες για να ζήσουν χιλιάδες παιδιά σαν εσένα. Ησουν εφτά χρόνων τότε κι επειδή τους αγάπαγες πολύ δεν μπορούσες να φας επί 15 μέρες. Οπως όταν έλεγες στο γράμμα "Μάνα, γιατί είσαι εκεί; Ξέρω, γι' αυτό είμαι υπερήφανος για σένα", έτσι κι όταν θα πεθάνω θα πρέπει να αισθάνεσαι το ίδιο υπερήφανος. Τότε θα έχω κάνει το καθήκον μου σαν μάνα. Σ' αγαπάω πολύ, σε φιλώ με νοσταλγία, ελπίζω πως θα με καταλάβεις. Η μάνα σου».

Η Τζανάν κατέθεσε σε μια κόλλα χαρτί, λίγες μέρες πριν πεθάνει, όλα όσα αισθανόταν, όλα όσα έπρεπε να μείνουν πίσω, παρακαταθήκη για τις μελλοντικές γενιές. «Το σύστημα με προέτρεπε να γίνω κλέφτρα, χωρίς μόρφωση και γνώση, αδιάφορη, αρκεί να μην επαναστατήσω. Ηθελαν να διδάσκουν την ατιμία σαν ελευθερία, τη σαπίλα σαν εκσυγχρονισμό, την αδιαφορία σαν εξυπνάδα, την αρπαγή και την αναξιοπρέπεια σαν ικανότητα, τον εγωισμό και την ανευθυνότητα σαν τρόπο ζωής. Αντιστάθηκα σ' αυτή τη βρωμιά. Η χώρα μου δεν είναι ελεύθερη. Οι άνθρωποί της βιώνουν την πείνα και την εξαθλίωση και μια χούφτα εκμεταλλευτές ζουν στην πολυτέλεια», σημειώνει στο τελευταίο της γράμμα.

Και συνεχίζει: «Δε θα 'πρεπε να κυματίζει στη χώρα μου η σημαία της Αμερικής. Δε θα 'πρεπε να φυλακιστούν στα κελιά τίμιοι άνθρωποι, για ν' απαρνηθούν τις ιδέες τους. Γι' αυτό συμμετέχω στην απεργία πείνας μέχρι θανάτου, χωρίς καμιά αμφιβολία για την επιλογή μου. Συνεχίζω τον αγώνα λιώνοντας τα κύτταρα του σώματός μου. Μήπως έχω απογοητευτεί απ' τη ζωή; Οχι, είμαι απ' αυτούς που αγαπούν πολύ περισσότερο τη ζωή. Αλλά όταν δεν υπάρχει άλλη επιλογή για ν' ακουστεί η φωνή των εκμεταλλευόμενων, πρέπει πλέον να μιλήσει ο θάνατος». Ο θάνατος που μίλησε ήδη τρεις φορές στη φτωχική παράγκα του Κιουτσούκ Αρμπουκλού, περιμένοντας στη γωνία με τέσσερις ακόμη «ευκαιρίες»...

Αύριο η συνέχεια