Με μεγάλη πολιτική - πολιτιστική συγκέντρωση στη Ρωμαϊκή Αγορά, με ομιλητή τον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα, ολοκληρώνονται σήμερα, στις 7.30 το απόγευμα, οι πολύμορφες εκδηλώσεις που οργάνωσε η ΚΟ Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ για το Μάη του '36.

Μετά την πολιτική ομιλία θα ακολουθήσει παρουσίαση του έργου των Γ. Ρίτσου και Μ. Θεοδωράκη «Επιτάφιος». Την ορχήστρα θα διευθύνει ο Μ. Ανδρουλιδάκης. Θα ερμηνεύσει η Ρ. Αντωνοπούλου.

Σήμερα το πρωί, επίσης, στις 11 π.μ., θα γίνει εκδήλωση για τον Τάσο Τούση στο Ασβεστοχώρι. Θα μιλήσει ο Ηλίας Γκουτζιγιάννης, μέλος του Γραφείου Περιοχής Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ.

Οι εκδηλώσεις που άρχισαν την προηγούμενη Δευτέρα, συνεχίστηκαν την Παρασκευή με ημερίδα που είχε θέμα «80 χρόνια από το Μάη του 1936. Οι ιστορικές συνθήκες της εποχής. Τα γεγονότα και η επίδρασή τους. Ο ρόλος και οι θέσεις του ΚΚΕ». Επίσης, χτες το πρωί έγινε στο κέντρο της Θεσσαλονίκης ιστορικός περίπατος στα βήματα των εργατών του Μάη του '36. Η ημερίδα έγινε στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του Δημαρχείου Θεσσαλονίκης. Παρουσιάζουμε σήμερα σύντομα αποσπάσματα από τις τρεις εισηγήσεις που έγιναν το απόγευμα της Παρασκευής.

Σε επόμενα φύλλα θα ακολουθήσουν παρουσιάσεις και των εισηγήσεων που έγιναν το Σάββατο και είχαν θέμα «Η ανάπτυξη του εργατικού κινήματος στη Θεσσαλονίκη και την ευρύτερη περιοχή τη δεκαετία του '30. Πείρα και διδάγματα για το σήμερα. Κριτήρια και προϋποθέσεις για την ανασύνταξη του κινήματος».

Στην εισήγησή του με θέμα «Βιέννη - Παρίσι - Οβιέδο - Μαδρίτη - Θεσσαλονίκη. Το κομμουνιστικό κίνημα στην πολυτάραχη δεκαετία του '30 - '39», ο καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο ΑΠΘ, Γιώργος Μαργαρίτης, ανάμεσα σε άλλα σημείωσε:

«Πριν ανοίξει το σκηνικό του νέου πολέμου, όλα σχεδόν τα καθεστώτα της Ευρώπης, είτε φασιστικά στην ονομασία τους, είτε συντηρητικά, αναμασούσαν τα ναζιστικά συνθήματα και πιθήκιζαν τις τελετές μίσους του Βερολίνου. Το μίσος προς την εργατική τάξη, την ιδεολογία της και τους πολιτικούς μηχανισμούς της, ήταν το κεντρικό αντικείμενο αυτού του μίσους. Η εργατική τάξη της Αυστρίας κλήθηκε πρώτη να πληρώσει το τίμημα της αστικής αντεπίθεσης (...) Η εξέγερση προκάλεσε χίλιους ως χίλιους πεντακόσιους νεκρούς, εργάτες στη συντριπτική τους πλειονότητα. Αλλοι τόσοι σακατεύτηκαν και χιλιάδες κλείστηκαν στις φυλακές ή απολύθηκαν (...) Μερικοί από τους ηγέτες της σοσιαλδημοκρατίας που διώχθηκαν στα γεγονότα του 1934, υποστήριξαν με θέρμη το "Ανσλους", την ένωση με τη ναζιστική Γερμανία, προφασιζόμενοι το "συμφέρον των εργατών" που θα "ξέφευγαν" με αυτόν τον τρόπο από την εκδικητική καταπίεση της δικής τους αστικής τάξης.

(...) Τις ίδιες ακριβώς μέρες που στη Βιέννη πνιγόταν στο αίμα η εργατική εξέγερση, στο Παρίσι οι πλέον συντηρητικές δυνάμεις της αστικής τάξης εκδήλωσαν το δικό τους φασιστικό πραξικόπημα (...) Απέναντι σε αυτό το καλά οργανωμένο σχέδιο των φασιστών κινητοποιήθηκαν τα εργατικά συνδικάτα, η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών, το Κομμουνιστικό Κόμμα, αλλά και οι σοσιαλδημοκράτες (...) Οι φασίστες δεν κατέλαβαν τα δημόσια κτίρια που θα ολοκλήρωναν το πραξικόπημά τους (...) Κάτω από τη φασιστική απειλή που γενικευόταν ένα μόλις χρόνο μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, λίγοι πρόσεξαν ότι οι εργάτες - κομμουνιστές, σοσιαλιστές, στρατευμένοι, δημοκράτες και αντιφασίστες - ενώθηκαν στον κοινό αγώνα για την αντιμετώπιση της ναζιστικής επέλασης. Αυτό δεν σήμαινε ότι ενώθηκαν οι πολιτικές, ότι ταυτίστηκαν οι στόχοι των κομμουνιστών, των σοσιαλδημοκρατών και των αστών δημοκρατών. Στην περίπτωση της Γαλλίας, η "παρεξήγηση" αυτή έδωσε πικρούς καρπούς στη συνέχεια. Στη στάση των κυβερνήσεων του Λαϊκού Μετώπου στη συνέχεια απέναντι στην Ισπανία ή στον "κατευνασμό" του Χίτλερ και τελικά, στη μαζική ψήφο που έδωσαν, στις 11 Ιουλίου 1940, σοσιαλδημοκράτες και "αριστεροί ριζοσπάστες" βουλευτές και γερουσιαστές στην πρόταση για ανάθεση "απόλυτων εξουσιών" στον στρατάρχη Πεταίν.

(...) Λίγους μήνες αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 1934, ο σκληρός ταξικός αγώνας που διέτρεχε την ευρωπαϊκή ήπειρο, άνοιξε ενεργό μέτωπο στην Ισπανία (...) Τον Οκτώβριο του 1934, τα εργατικά συνδικάτα της Ισπανίας κάλεσαν τους εργαζόμενους σε γενική πολιτική απεργία (...) Η καταστολή ήταν πραγματικά "παραδειγματική". Η ηρωική αντίσταση των εργατών προδόθηκε από το χαμηλό επίπεδο οργάνωσης και προετοιμασίας και από τους συσχετισμούς. Περίπου 2.000 εργάτες σκοτώθηκαν στις μάχες ή σε συνοπτικές εκτελέσεις που ακολούθησαν. Αλλοι 30 με 40.000 φυλακίστηκαν ή εκτοπίστηκαν.

(...) Στην "επίσημη", αναθεωρητική ιστοριογραφία, την προσαρμοσμένη στα σημερινά κελεύσματα του καπιταλισμού, τα γεγονότα αυτά είτε απουσιάζουν τελείως, είτε παρουσιάζονται ως "ταραχές" ανάμεσα στα άκρα (...) Τι το ενοχλητικό έχουν αυτά τα γεγονότα; Μα σύμφωνα με τους αστούς ιστοριογράφους, κομμουνισμός και ναζισμός είναι οι δύο όψεις του ίδιου και του αυτού σχεδίου: σχεδίου που αποβλέπει στην υπονόμευση της αστικής δημοκρατίας. Επιπλέον και τα δύο αυτά έχουν ως κοινωνική πηγή την εργατική τάξη... Το καταλαβαίνει ο καθένας μας ότι όταν τέτοια "ερμηνευτικά" σχήματα επιβάλλονται και προωθούνται στο ιδεολογικό και ακαδημαϊκό στερέωμα, η οποιαδήποτε υπόμνηση των σκληρότατων αγώνων που έδωσε η εργατική τάξη απέναντι στο ναζισμό - το απόλυτο πολιτικό εργαλείο του καπιταλισμού - και τον επερχόμενο πόλεμο, απειλεί να χαλάσει την "ωραία εξήγηση". Για τούτο, λοιπόν, για τη σημερινή άρχουσα τάξη της Ευρώπης δεν υπήρξαν ποτέ ούτε Βιέννη, ούτε Παρίσι, ούτε Οβιέδο, ούτε Θεσσαλονίκη του '36 στα καθ' ημάς».

Στην εισήγηση με θέμα «Το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο διαδραματίστηκαν τα γεγονότα του Μάη του '36», ο Μάκης Μαΐλης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, υπεύθυνος του Τμήματος Ιστορίας, σημείωσε:

«Ο Μάης του '36 βρέθηκε μπροστά στην αστική στρατηγική που όδευε προς την πλήρη πραγματοποίησή της, με δεδομένη την πρόθεση της αστικής τάξης και του βρετανικού παράγοντα να την επιβάλλουν δια πυρός και σιδήρου, εγκαθιδρύοντας σε λίγο καιρό τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου.

Απέναντι στην αστική στρατηγική, το ΚΚΕ και το εργατικό κίνημα δεν ήταν προετοιμασμένα να αντιτάξουν τη δική τους αυτοτελή στρατηγική, τη μόνη που μπορούσε να θίξει στο βάθος την αντίστοιχη αστική στρατηγική, την οποία δεν ήταν δυνατό τότε να ανατρέψει, ήταν όμως δυνατό να δυσκολέψει την εφαρμογή της και να δημιουργήσει ταυτόχρονα προϋποθέσεις για τη συνέχιση του ταξικού αγώνα από καλύτερες θέσεις.

Η στρατηγική του Κόμματός μας χάραζε τη διαχωριστική γραμμή μέσα στα όρια των ενδοαστικών ανταγωνισμών, επιλέγοντας ως σύμμαχο μία αστική δύναμη, το Κόμμα Φιλελευθέρων, το οποίο ήταν ο πιο βασικός μοχλός στήριξης κι επιβολής της αστικής πολιτικής.

Δεν επιβεβαιώθηκε το σκεπτικό ότι μέσα από αυτόν το δρόμο θα αποσπάσει το επαναστατικό κίνημα τις λαϊκές δυνάμεις που ακολουθούν το Κόμμα των Φιλελευθέρων, γιατί έτσι, δήθεν, θα πειστούν μέσω της συνεργασίας για την αφερεγγυότητα και τον ταξικό ρόλο του. Αυτό το σκεπτικό υποτιμούσε τη δύναμη των αστικών μηχανισμών να ελίσσονται, να χειραγωγούν και τελικά να ενσωματώνουν πιο εύκολα τη λαϊκή βάση τους, όταν δεν έχουν απέναντί τους μία αταλάντευτη επαναστατική δύναμη. Το τότε σύνθημα του Κόμματος "άμεσος σχηματισμός κυβέρνησης από τη δημοκρατική πλειοψηφία της Βουλής" εξ αντικειμένου δεν συνέβαλε στη διαμόρφωση ριζοσπαστικής συνείδησης και στον απεγκλωβισμό πρωτοπόρων εργατικών και λαϊκών δυνάμεων από ρεφορμιστικές αυταπάτες μέσα από την ίδια τους την πείρα.

(...) Από τη φάση της ταξικής πάλης του Μάη 1936, αναδεικνύεται και το ζήτημα της κατεύθυνσης και του περιεχομένου που πρέπει να έχει το ταξικό μαζικό κίνημα. Αυτό το θέμα θα τεθεί αναλυτικά σε επόμενη παρέμβαση. Εδώ σημειώνεται μόνο ότι η στρατηγική του ενιαίου εργατικού μετώπου, δηλαδή η ενότητα της Ενωτικής ΓΣΕΕ με τη ΓΣΕΕ, που θα πει με τον κυβερνητικό - εργοδοτικό συνδικαλισμό, παραγνώριζε την επαναστατική πείρα που έλεγε ότι ιδιαίτερα σε στιγμές ανόδου του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος, ακόμα περισσότερο τότε, επιβάλλεται να είναι πιο ισχυρό το ιδεολογικό μέτωπο ενάντια στο ρεφορμισμό και τον οπορτουνισμό. Οι εργατοπατέρες της ΓΣΕΕ δεν αποδέχτηκαν ούτε το σύνθημα "να φύγει η κυβέρνηση Μεταξά" ή να εφαρμοστεί το Σύμφωνο Σοφούλη-Σκλάβαινα, μια θέση που δεν συγκροτούσε βέβαια κάποια επαναστατική πρόταση, ενώ κατάγγειλαν και το ΚΚΕ, εν μέσω απεργίας και νεκρών του Μάη, ότι επιχειρούσε να καπηλευτεί την εργατική πάλη στη Θεσσαλονίκη και γενικότερα.

(...) Το Κόμμα μας προσπαθεί και βγάζει συμπεράσματα από τους ηρωικούς αγώνες του, σε συνάρτηση με τους αγώνες του εργατικού - λαϊκού μας κινήματος. Κρίνουμε την πορεία μας με σεβασμό και δίχως μηδενισμό. Συμπεράσματα από μία σχεδόν 100χρονη διαδρομή χρησίμευσαν και συνέβαλαν στη διαμόρφωση της στρατηγικής που έχει αποτυπωθεί στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ, με πυρήνα της ότι ο σοσιαλισμός είναι αναγκαίος και επίκαιρος. Πρόκειται για καθήκον που η ετοιμασία για την πραγματοποίησή του, η πάλη για τη Λαϊκή Συμμαχία, διεξάγεται σε συνθήκες μη επαναστατικής κατάστασης, γενικής υποχώρησης και βαθιάς κρίσης του διεθνούς κομμουνιστικού και εργατικού κινήματος».

Στην εισήγηση με θέμα «Ο Μάης του '36 δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Τα γεγονότα. Ο ρόλος του ΚΚΕ. Συμπεράσματα - διδάγματα», ο Ζήσης Λυμπερίδης, Γραμματέας της ΚΟ Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ και μέλος της Γραμματείας της ΚΕ, επεσήμανε:

«Με τη λήξη της απεργίας, η Θεσσαλονίκη γνώρισε νέα περίοδο στρατοκρατίας. Οι συλλήψεις έδιναν και έπαιρναν. Πιάστηκαν όλοι οι δραστήριοι συνδικαλιστές, με πρώτους και καλύτερους τους κομμουνιστές. Πιάστηκαν εκατοντάδες άλλοι εργαζόμενοι για ασήμαντους λόγους και τους έκλεισαν στα κρατητήρια του στρατοπέδου Αεροπορίας, του 31ου Συντάγματος Πεζικού και μέσα στην Εκθεση. Σε πολλές περιπτώσεις, οι κρατούμενοι, ακόμα και έγκυες γυναίκες, κακοποιήθηκαν άγρια για να ομολογήσουν δήθεν "ότι τα γεγονότα ήταν ...πραξικόπημα των κομμουνιστών για να καταλάβουν την εξουσία!".

Τα συνδικαλιστικά στελέχη - όλοι και στελέχη του ΚΚΕ - Ζαφείρης Βεκίδης, πρόεδρος του Ενωτικού Εργατικού Κέντρου, Δημήτρης Κωνσταντινίδης, πρόεδρος Τροχιοδρομικών, Χαράλαμπος Μελανεφίδης, πρόεδρος Ενωτικής Επιτροπής Καπνεργατών, Σάββας Σαββόπουλος, πρόεδρος Σωματείου Κλινοποιών, Νίκος Μανέκας, πρόεδρος Αυτοκινητιστών, Αδάμ Μουζενίδης, Ανδρέας Αξαρλής κ.ά. οδηγούνται εξόριστοι στον Αη Στράτη και αλλού.

Στις 14 του Μάη συνήλθε η Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, με μοναδικό θέμα "Το Παλλαϊκό ξεσήκωμα Θεσσαλονίκης και η πάλη των εργαζομένων ενάντια στην πλουτοκρατική επίθεση και το φασισμό".

Η εισήγηση του Νίκου Ζαχαριάδη, ότι "τα επαναστατικά της Θεσσαλονίκης μας δώσανε μια γρήγορη ανακατάταξη στις λαϊκές μάζες και συμπυκνωμένη λαϊκή επαναστατική ορμή και δράση, που αντιστοιχούν σε ολόκληρη χρονιά ομαλής εξέλιξης", παραπέμπει σε εκτίμηση για την ύπαρξη στοιχείων επαναστατικής κατάστασης, ένα θέμα που χρειάζεται ασφαλώς περισσότερη και συλλογική εξέταση για να απαντηθεί ολοκληρωμένα.

Οπως και να έχει, ήταν σωστές οι επισημάνσεις της εισήγησης ότι δεν έπρεπε η αντιπροσωπεία της Ενωτικής ΓΣΕΕ να υποχωρήσει στον εκβιασμό της ΓΣΕΕ και ότι έπρεπε να επιμείνει στην πραγματοποίηση της πανελλαδικής απεργίας στις 11 και όχι στις 13 Μάη, όπως έγινε. Επίσης, ότι δεν έπρεπε να υπογραφεί συμφωνία λήξης της απεργίας από την Ενωτική ΓΣΕΕ, αλλά ότι έπρεπε να καλέσει σε συνέχιση του αγώνα. Ακόμα, ήταν σωστή η εκτίμηση που έγινε στην εισήγηση του Ν. Ζαχαριάδη, πως στις 10 Μάη το πρωί "...μια και ο Μεταξάς χρησιμοποίησε σφαίρες και δολοφονίες, είνε ολοφάνερο ότι ο Λαός έπρεπε να χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα, δίχως καμιά εξαίρεση, γιατί το γεγονός ότι τα μέσα αυτά προέρχονται και εφαρμόζονται απτό Λαό, τα κάνει απόλυτα και αναμφισβήτητα νόμιμα...".

Ομως, όλα αυτά αναχαιτίζονταν από την εγγενή αδυναμία της πολιτικής κατεύθυνσης που τα ενέτασσε η εισήγηση του Ν. Ζαχαριάδη. Από το γεγονός ότι το Κόμμα μας αντιμετώπιζε το συγκεκριμένο κίνημα ως μοχλό επιβολής δημοκρατικών εξελίξεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι η απόφαση της ΚΕ για το Μάη του '36 έθετε στόχο ότι "εφόσον το Κόμμα Φιλελευθέρων θα συνεχίσει να στηρίζει το εγκληματικό έργο του Μεταξά και να μην προχωρεί στην πραγματοποίηση του συμφώνου (Σοφούλη-Σκλάβαινα), το ΚΚΕ (...) θ' αγωνιστεί για τη διάλυση της Βουλής και τη διενέργεια καινούργιων εκλογών για συνταχτική συνέλευση".

Επομένως, η κριτική που άσκησε η ΚΕ του Κόμματος σε συνδικαλιστικά στελέχη του ήταν μεν δίκαιη, όμως δεν συνέδεε τις υποχωρήσεις τους με βαθύτερη θεώρηση του όλου ζητήματος. Οτι, δηλαδή, αυτές οι υποχωρήσεις αναδείκνυαν το έδαφος πάνω στο οποίο γεννήθηκαν. Κι αυτό το έδαφος ήταν η στρατηγική της συμμαχίας με τις λεγόμενες δημοκρατικές πολιτικές δυνάμεις.

Η στρατηγική και η τακτική που ανέπτυξε το Κόμμα μας αυτήν την περίοδο στηριζόταν στις επεξεργασίες και τις κατευθύνσεις του 6ου Συνεδρίου του (1935) για τη δημιουργία αντιφασιστικής δημοκρατικής κυβέρνησης. Το 6ο Συνέδριο έγινε λίγο μετά το 7ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς, στη βάση της γενικής πολιτικής του κατεύθυνσης, η ουσία της οποίας συνοψιζόταν στο εξής: "Αυτόν τον καιρό οι εργαζόμενες μάζες σε μια σειρά καπιταλιστικές χώρες έχουν να διαλέξουν συγκεκριμένα για σήμερα, όχι ανάμεσα στην προλεταριακή διχτατορία και την αστική δημοκρατία, αλλά ανάμεσα στην αστική δημοκρατία και το φασισμό».