Η εξέταση των προτάσεων, των συμφωνιών και των μελετών για την κατασκευή αγωγών που θα μεταφέρουν το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο της Κασπίας προς τις αγορές, περιγράφει ένα τεράστιας σημασίας γεωπολιτικό παιχνίδι που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Η μελέτη του χάρτη με τους υπάρχοντες αγωγούς, αλλά και αυτών που γίνεται συζήτηση για την κατασκευή τους, βοηθά να κατανοήσει κανείς τις ανταγωνιστικές δυνάμεις που ασκούν τεράστιες πιέσεις, όχι μόνο στην περιοχή γύρω από την Κασπία, αλλά ευρύτερα, όπως τα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή, τον Περσικό Κόλπο και την Ασία.

Μια κωδικοποίηση αυτής της κατάστασης, την οποία παρουσιάζει στις παρακάτω γραμμές ο «Ρ», έχει επιχειρήσει το Ινστιτούτο Γεωστρατηγικής Ανάλυσης και Πρόβλεψης Stratfor, προσφέροντας μάλιστα και μια εκτίμηση για το κατά πόσο κάποια από τα προτεινόμενα σχέδια αγωγών θα υλοποιηθούν ή όχι.

Διαδρομή αγωγού: Από Ατιραου (Καζαχστάν) στη Σαμάρα (Ρωσία). Δυνατότητα μεταφοράς: 300.000 βαρέλια ημερησίως (bpd). Μήκος: 700 μίλια. Κατάσταση: Σε λειτουργία. Παρατηρήσεις: Ο αγωγός συνδέει τα δίκτυα μεταφοράς πετρελαίου του Καζαχστάν και της Ρωσίας. Αποτελεί το μόνο εξαγωγικό δρόμο του Καζαχστάν προς την Ευρώπη.

Διαδρομή αγωγού: Από Μπακού (Αζερμπαϊτζάν) στη Σούπσα (Γεωργία). Δυνατότητα μεταφοράς: 100.000 bpd. Υπάρχει δυνατότητα εξαπλασιασμού της ικανότητας μεταφοράς του αγωγού. Μήκος: 550 μίλια. Κατάσταση: Σε λειτουργία. Παρατηρήσεις: Ο πρώτος αγωγός που παρακάμπτει τη Ρωσία.

Διαδρομή αγωγού: Από το Μπακού (Αζερμπαϊτζάν) στο Νοβοροσίσκ (Ρωσία). Δυνατότητα μεταφοράς:100.000 bpd. Αν επενδυθούν 600 εκατομμύρια δολάρια, υπάρχει η δυνατότητα τριπλασιασμού των δυνατοτήτων μεταφοράς του αγωγού. Μήκος: 870 μίλια. Κατάσταση: Σε λειτουργία. Η Τσετσενία παρακάμπτεται με τη χρησιμοποίηση σιδηροδρομικής γραμμής. Παρατηρήσεις: Η Μόσχα φιλοδοξεί να μετατρέψει αυτόν τον αγωγό στον κύριο εξαγωγικό δρόμο του Αζερμπαϊτζάν προς τη Δύση. Στα πλάνα της Μόσχας είναι η ανακατασκευή του αγωγού και η οριστική παράκαμψη της Τσετσενίας. Οταν ολοκληρωθούν τα ρωσικά σχέδια, ο αγωγός θα εξαπλασιάσει τις δυνατότητες μεταφοράς που διαθέτει. Ωστόσο, η επένδυση που απαιτείται είναι της τάξης των 1,5 δισ. δολαρίων.

Διαδρομή αγωγού: Από Τενγκίζ (Καζαχστάν) στο Νοβοροσίσκ (Ρωσία). Δυνατότητα μεταφοράς:1.340.000 bpd. Μήκος: 930 μίλια. Κόστος: 2,3 δισ. δολάρια Κατάσταση: υπό κατασκευή. Παρατηρήσεις: Αποτελεί την πρώτη μεγάλης κλίμακας προσπάθεια μεταφοράς του πετρελαίου της Κασπίας. Ο αγωγός, θέτει υπό ρωσικό έλεγχο τη βιομηχανία πετρελαίου του Καζαχστάν.

Διαδρομή αγωγού: Από Οδυσσό (Ουκρανία) στο Μπροντί (Ουκρανία). Δυνατότητα μεταφοράς: περισσότερο από 800.000 bpd. Μήκος: 420 μίλια. Κόστος: 400 εκατ. δολάρια. Κατάσταση: υπό κατασκευή. Παρατηρήσεις: ο αγωγός είναι προσανατολισμένος να καλύψει τις αυξανόμενες ανάγκες της Ανατολικής Ευρώπης. Για το λόγο αυτό υπάρχουν σχέδια και συνομιλίες, οι οποίες ωστόσο δεν ολοκληρώνονται, για την επέκταση του αγωγού μέχρι το πολωνικό λιμάνι Γκτανσκ.

Διαδρομή αγωγού: Από Μπουργκάς (Βουλγαρίας) στο Ντιράς (Αλβανία). Δυνατότητα μεταφοράς: 750.000 bpd, με δυνατότητα επέκτασης στο 1.000.000. Μήκος: 550 μίλια Κόστος: περί τα 820 εκατ. δολάρια. Κατάσταση: Στόχος είναι να ξεκινήσει η κατασκευή μέχρι το 2002 και να ολοκληρωθεί μέχρι το 2005. Παρατηρήσεις: Είναι το πιο εξελιγμένο από τα υπάρχοντα σχέδια για πετρελαιαγωγούς στα Βαλκάνια. Πρόκειται να ανακουφίσει την κυκλοφορία στο Βόσπορο. Βέβαια, η κατασκευή του αγωγού προϋποθέτει και απαιτεί τη σταθερότητα στη FYROM και την Αλβανία.

Διαδρομή αγωγού: Από Μπακού (Αζερμπαϊτζάν) στη Νέκα (Ιράν). Δυνατότητα μεταφοράς: 300.000 bpd. Μήκος: 350 μίλια Κόστος: Το Ιράν θα εξασφαλίσει τους πόρους της χρηματοδότησης. Παρατηρήσεις: Ασφαλής, φτηνός και με δυνατότητα γρήγορης κατασκευής, ο αγωγός προβάλλει ως μια καλή εναλλακτική του επισφαλούς - από πολλές απόψεις - αγωγού από το Μπακού στο τουρκικό λιμάνι Τζεϊχάν. Ο αγωγός προς το Ιράν παρακάμπτει τη Ρωσία, ταυτόχρονα, όμως, αποκλείει από το δίκτυο της μεταφοράς των πετρελαίων της Κασπίας και τους συμμάχους του Αζερμπαϊτζάν, Τουρκία και Γεωργία. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι οι ΗΠΑ αντιτάσσονται στην ιδέα της συμμετοχής του Ιράν στο δίκτυο της μεταφοράς. Παρ' όλα αυτά φαίνεται ότι η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν θα προχωρήσει στην υλοποίηση της πρότασης.

Διαδρομή αγωγού: Από Νέκα (Ιράν) στη Ρεΐ (Ιράν). Μήκος:150 μίλια. Κόστος: 400 εκατ. δολάρια. Παρατηρήσεις: Με την κατασκευή αυτού του αγωγού, το πετρέλαιο της Κασπίας, αξιοποιώντας το δίκτυο διύλισης του Ιράν, θα φτάνει επεξεργασμένο στις διεθνείς αγορές. Αν αυτό το πρόγραμμα υλοποιηθεί, παρά τις αμερικανικές αντιρρήσεις, είναι φανερό ότι θα περιγράψει και μια σημαντική διπλωματική νίκη του Ιράν.

Διαδρομή αγωγού: Από Ακτιουμπίνσκ (Καζαχστάν) στο Ξινγιάνγκ (Κίνα). Δυνατότητα μεταφοράς: 400.000 - 800.000 bpd. Μήκος: 1.800 μίλια. Κόστος: 3,5 δισ. δολάρια Κατάσταση: Υπό διαπραγμάτευση.

Διαδρομή αγωγού: Από Τενγκίζ (Καζαχστάν) στο Κχαργκ Αϊσλαντ (Ιράν). Δυνατότητα μεταφοράς: 900.000 bpd. Μήκος: 1.300 μίλια. Κόστος: μέχρι 2 δισ. δολάρια Παρατηρήσεις: Μια ακόμη φτηνότερη και πιο εύκολα προστατευόμενη από τη διαδρομή Μπακού - Τζεϊχάν πρόταση, η οποία δεν πρόκειται να υλοποιηθεί πριν αλλάξουν πολιτική οι ΗΠΑ έναντι του Ιράν.

Διαδρομή αγωγού: Από Μπακού (Αζερμπαϊτζάν) στο Τζεϊχάν (Τουρκία). Δυνατότητα μεταφοράς: 1.000.000 bpd. Μήκος: 1.100 μίλια. Κόστος: περισσότερα από 3,5 δισ. δολάρια. Κατάσταση: υπό διαπραγμάτευση, αλλά με στόχο η κατασκευή να έχει ολοκληρωθεί μέχρι το 2004. Παρατηρήσεις: Αυτός ο αγωγός αποτελεί τον προτιμότερο, για την Ουάσιγκτον, δρόμο μεταφοράς των πετρελαίων της Κασπίας, γιατί αποκλείει ταυτόχρονα και τη Ρωσία και το Ιράν από τη διαδικασία της διακίνησης. Η κατασκευή του αγωγού μπορεί να εμφανιστεί και ως ανταμοιβή προς την Τουρκία και τη Γεωργία, ωστόσο είναι, από οικονομικής πλευράς, ασύμφορος. Πρέπει δε να συνεκτιμηθεί ότι διέρχεται μέσα από ασταθείς και επικίνδυνες περιοχές στη Γεωργία και την Τουρκία.

Διαδρομή αγωγού: Καζαχστάν - Τουρκμενιστάν - Αφγανιστάν - Γκουαντάρ - Πακιστάν. Δυνατότητα μεταφοράς: 1.000.000 bpd. Μήκος: 1.056 μίλια. Κόστος: 3 δισ. δολάρια Παρατηρήσεις: Προβλήθηκε ως ο σύντομος δρόμος προς τις αγορές της Ασίας. Ωστόσο η συνεχιζόμενη κρίση στο Αφγανιστάν έχει απομακρύνει κάθε σκέψη για την υλοποίηση του σχεδίου.