Το «Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων» (ΠΔΕ) του κρατικού προϋπολογισμού, το «Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης» 2014 - 2020 (όπως αποκαλείται το ΕΣΠΑ της τρέχουσας περιόδου), τα διάφορα «διαρθρωτικά ταμεία» της ΕΕ, σε συνδυασμό και με το λεγόμενο «επενδυτικό πακέτο Γιούνκερ», αλλά και μια σειρά από μηχανισμούς χρηματοδότησης και εγγυήσεων προς τους επιχειρηματικούς ομίλους, αποτελούν ορισμένα από τα βασικά εργαλεία στην προσπάθεια τόνωσης και προσέλκυσης νέων κερδοφόρων επενδύσεων στην ελληνική οικονομία.

Στη γραμμή αυτή συντάσσονται τα τμήματα του εγχώριου κεφαλαίου, τα κόμματα της αστικής διαχείρισης και τα αστικά επιτελεία και, όπως επαναλαμβάνεται και στο «συμπληρωματικό μνημόνιο» με την Ευρωζώνη, «η Ελλάδα χρειάζεται να οικοδομήσει πάνω στη συμφωνημένη στρατηγική ανάκαμψης (...) και να χρησιμοποιεί πλήρως όλους τους πόρους, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που παρέχει η ΕΕ».

Ο πακτωλός των πόρων κατευθύνεται ώστε να θωρακίσει την κερδοφορία των επιχειρηματικών ομίλων σε σειρά κλάδων που ιεραρχεί το κεφάλαιο (η περιβόητη «αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου»), ενώ σε αυτό το φόντο, καλύτερος κράχτης των επενδυτών είναι η εφαρμοζόμενη αντιλαϊκή πολιτική και τα διαδοχικά μέτρα. Σύμφωνα με παλαιότερη έκθεση από την Τράπεζα της Ελλάδας, «στην παρούσα συγκυρία, οι Αμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ) με κίνητρο τις εξαγωγές δύνανται να αποτελέσουν ένα γρήγορο και αποτελεσματικό μέσο για την αναδιάρθρωση του παραγωγικού προτύπου, την αλλαγή της επιχειρηματικής και εργασιακής νοοτροπίας, την αύξηση της παραγωγικότητας και την ενίσχυση της εξωστρέφειας».

Η στρατηγικού χαρακτήρα κατεύθυνση αφορά στην «παραγωγή διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών», δηλαδή παραγωγή εμπορευμάτων και υπηρεσιών που με όρους «ανταγωνιστικότητας» θα προσβλέπουν στις διεθνείς αγορές. Σε κάθε περίπτωση, δεν πρόκειται για ανάπτυξη που θα ικανοποιεί λαϊκές ανάγκες, αλλά τη μεγαλύτερη δυνατή κερδοφορία του κεφαλαίου, που έχει βέβαια ως όρο την ένταση της εκμετάλλευσης.

Στο ίδιο μήκος κύματος, ο όμιλος της Alpha Bank, σε έκθεση που δημοσιοποίησε τις προάλλες αναφορικά με τις «προκλήσεις» του 2018, αναφέρει και την «ολοκλήρωση της απελευθέρωσης των αγορών, ιδιαίτερα της Ενέργειας και της ύδρευσης, σε συνδυασμό με την επιτάχυνση της απορροφητικότητας των διαθεσίμων κοινοτικών κονδυλίων, καθώς και την περαιτέρω αξιοποίηση πόρων χρηματοδοτικών οργανισμών, όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων». Οπως λένε, «οι πόροι αυτοί αναμένεται να ενισχύσουν τη ρευστότητα και την αξιοπιστία στην προσπάθεια μετασχηματισμού του παραγωγικού μοντέλου της χώρας».

Το γενικό πλαίσιο του νέου ΕΣΠΑ («Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης») θέτει ως κεντρική προτεραιότητα την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Παράλληλα, έχουν ενσωματωθεί και οι σχεδιασμοί του αποκαλούμενου «εθνικού αναπτυξιακού προτύπου», οι προτεραιότητες που συνδέονται με τους «επιλέξιμους» προς ενίσχυση ανταγωνιστικούς κλάδους της οικονομίας και της παραγωγής για μεγαλύτερο κέρδος και όχι βέβαια για την κάλυψη των λαϊκών αναγκών. Σε αυτό το πλαίσιο, «επιλεξιμότητα» για τα υπό ένταξη έργα σημαίνει ότι ο προβλεπόμενος πακτωλός των διακρατικών και κρατικών ενισχύσεων θα διοχετευτεί σε ισχυρούς επιχειρηματικούς ομίλους, προκειμένου να τονωθούν οι ιδιωτικές επενδύσεις, καθώς επίσης και για την εκτέλεση δημόσιων έργων και υποδομών αναγκαίων για τα σχέδια των εγχώριων μονοπωλίων. Ελάχιστα είναι τα ποσά που προβλέπονται για την κάλυψη στοιχειωδών λαϊκών αναγκών και αυτά αφορούν κατά κύριο λόγο τη διαχείριση των φαινομένων της ακραίας φτώχειας.

Πέρα από την «επιλεξιμότητα», το νέο ΕΣΠΑ περιλαμβάνει, για πρώτη φορά, και την αποκαλούμενη ρήτρα της «αιρεσιμότητας», κατά την ορολογία της ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι οι εκταμιεύσεις για την εκτέλεση των έργων, επί της ουσίας, έχουν ως όρο και προϋπόθεση τη «συμμόρφωση» όλων ανεξαιρέτως των κρατών - μελών με τις υποδείξεις της Κομισιόν, στο πλαίσιο των μέτρων της «ενισχυμένης δημοσιονομικής εποπτείας».

Σε αυτό το πλαίσιο, μεταξύ άλλων, προβλέπονται:

• Η αναστολή ή και η ακύρωση της χρηματοδότησης σε περιπτώσεις αποκλίσεων από τους αντιλαϊκούς στόχους.
• Επιπλέον, για τα κράτη που είναι ενταγμένα σε «μηχανισμούς στήριξης», όπως η Ελλάδα, υπάρχει και η δυνατότητα άμεσης συμμετοχής της Κομισιόν στη διαχείριση των προγραμμάτων, χωρίς να έχει προηγηθεί η συγκατάθεση της κυβέρνησης.

Την ίδια ώρα, η «υποεκτέλεση» του ΠΔΕ στον περσινό κρατικό προϋπολογισμό, τα κεφάλαια δηλαδή που για διάφορους λόγους παρέμειναν αδιάθετα, ήρθε να κεντρίσει τα αντιλαϊκά ανακλαστικά, με κεντρικό ζητούμενο την ταχύτερη απορρόφηση και διοχέτευση των κρατικών κεφαλαίων προς τους επιχειρηματικούς ομίλους. Σύμφωνα με τον αναπληρωτή υπουργό Οικονομίας, Αλ. Χαρίτση, το ισχύον πλαίσιο είναι «απαρχαιωμένο», με αποτέλεσμα να προκύπτουν σημαντικές «αγκυλώσεις» στην εκτέλεση του προγράμματος, ενώ οι επερχόμενες αλλαγές θα προσδώσουν «μεγαλύτερη ευελιξία» στο ΠΔΕ.

Μεταξύ άλλων, δρομολογούνται παρεμβάσεις όπως η δυνατότητα επέκτασης των πληρωμών προς τους επιχειρηματικούς ομίλους σε ορίζοντα τριετίας, με στόχο τον καλύτερο σχεδιασμό των επενδύσεων, η δημιουργία κεντρικού μηχανισμού ελέγχου, η απευθείας χρηματοδότηση δήμων (χωρίς τη διαμεσολάβηση των Περιφερειών) κ.ά. Να σημειωθεί ότι τα κεφάλαια που διοχετεύτηκαν μέσω του ΠΔΕ για το 2017 εμφανίζονται σε περίπου 6,2 δισ. ευρώ, χαμηλότερα κατά περίπου 500 εκατ. σε σχέση με το στόχο που είχε τεθεί για την ίδια χρονιά.

Σε κάθε περίπτωση, η «υποεκτέλεση» του ΠΔΕ και του όποιου βαθμού «απορροφητικότητας» σχετίζεται με την αποκατάσταση του «κατάλληλου» επενδυτικού περιβάλλοντος, την άρση της «επιχειρηματικής αβεβαιότητας», όπως λένε, δηλαδή με την αποκατάσταση των επιχειρηματικών προσδοκιών για έναν κύκλο διευρυμένης κερδοφορίας και σχετικά γρήγορης απόσβεσης των κεφαλαίων που έχουν επενδυθεί, σε συνδυασμό βέβαια με τα περιθώρια κερδοφορίας που εντοπίζονται σε άλλες ανταγωνιστικές οικονομίες.

Για το 2018, οι δαπάνες από το ΠΔΕ, που θα μοιραστούν σε επιχειρηματικούς ομίλους, διαμορφώνονται σε 6,75 δισ., από τα οποία το 1 δισ. ευρώ προέρχεται από τα έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού (φόρους και χαράτσια που φορτώνονται στις λαϊκές πλάτες) και 5,75 δισ. από τα κονδύλια στήριξης (ΕΣΠΑ κ.ά.) που προωθεί η ΕΕ.

Οπως προκύπτει, τα ποσά που θα δοθούν απευθείας σε επιχειρηματικούς ομίλους φτάνουν στο 3,65% του ΑΕΠ. Μάλιστα, στην εισηγητική έκθεση καταγράφονται και οι κυβερνητικές προτεραιότητες, με βασικό στόχο την ταχεία και πλήρη ενεργοποίηση των πόρων του ΕΣΠΑ 2014 - 2020, αλλά και την ολοκλήρωση όλων των ημιτελών έργων της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου 2007 - 2013.

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι για το 2019, την ίδια ώρα που θα ξεκινάει ο νέος κύκλος κατακρεούργησης των συντάξεων, θα απογειωθούν και τα κονδύλια του κρατικού προϋπολογισμού για το ΠΔΕ κατά 250 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με το «Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο». Θυμίζουμε ότι η νομοθετική ρύθμιση για το δημοσιονομικό «κόφτη» εξαιρεί ρητά και κατηγορηματικά τις δαπάνες του ΠΔΕ, το οποίο αποτελεί ένα ακόμη εργαλείο αποφασιστικής στήριξης των μονοπωλίων.