Δεκάδες Αφρικανοί ηγέτες υπέγραψαν στις 21 Μάρτη στην πρωτεύουσα της Ρουάντα, Κιγκάλι, πρωτόκολλο προώθησης συμφωνίας για τη δημιουργία αφρικανικής - διηπειρωτικής ζώνης «ελεύθερου εμπορίου» (AfCFTA) μέσα στα επόμενα χρόνια, με στόχο την καπιταλιστική ολοκλήρωση αφρικανικών χωρών και την εναρμόνιση πολιτικών - θεσμικών πλαισίων και εμπορικών πρακτικών για αύξηση των εξαγωγών μεταξύ αφρικανικών χωρών, που τώρα περιορίζεται στο 16% των εξαγωγών τους. Οι εξελίξεις δρομολογούνται στα χνάρια της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με στόχο τη λεγόμενη «ελεύθερη κίνηση προσώπων, αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων», που σχεδιάζεται να γίνει προς όφελος τεράστιων μονοπωλιακών ομίλων, εντός και εκτός Αφρικής, και με δεδομένο ότι από τα αλισβερίσια των καπιταλιστών χαμένα θα βγουν τα λαϊκά στρώματα της ηπείρου.

Σε πρώτη φάση, η συμφωνία (που δεν έχει ακόμη δημοσιοποιηθεί στο σύνολό της) προβλέπει την κατάργηση δασμών στο 90% των προϊόντων και τη μελλοντική - σταδιακή εξάλειψη των δασμών και στο υπόλοιπο 10%, ώστε να δημιουργηθεί μία ενιαία αγορά 1,2 δισεκατομμυρίων ανθρώπων με συνολικό ΑΕΠ αξίας άνω των 3,4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Ωστόσο, για να τεθεί σε ισχύ και να ξεκινήσει έστω και αδρά η διαδικασία, θα πρέπει το σχέδιο για τη διαφρικανική «κοινή» αγορά, AfCFTA, να επικυρωθεί από τουλάχιστον 22 μέλη μέχρι το τέλος του 2018. Στη συνέχεια θα ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις για να καταρτιστούν οι λίστες με την άρση δασμών στο 90% των προϊόντων που παράγονται σε χώρες της ΑΕ, θα γίνει επανεξέταση των ρυθμιστικών πλαισίων που αφορούν τον τομέα παροχής υπηρεσιών, θα ακολουθήσουν σύνοδοι για την υιοθέτηση της δομής και του οργανογράμματος της Γραμματείας που θα αναλάβει την προώθηση της συμφωνίας και την κατάρτιση προϋπολογισμού, στο πλαίσιο των ευρύτερων αναπτυξιακών πολιτικών που προβλέπει η λεγόμενη αφρικανική «στρατηγική ατζέντα ανάπτυξης 2063».

Το κείμενο του πρωτοκόλλου της συμφωνίας υπογράφηκε από 44 χώρες, από τις οποίες ωστόσο απουσίαζαν οι υπογραφές της Νιγηρίας και της Νότιας Αφρικής, που είναι οι μεγαλύτερες οικονομικές δυνάμεις στην αφρικανική ήπειρο και το συνδυασμένο ΑΕΠ τους ισοδυναμεί με το 50% του ΑΕΠ σε όλη την Αφρική!

Στην περίπτωση της Νιγηρίας, ο Πρόεδρος της χώρας, Μουχαμάντου Μπουχάρι, αποφάσισε την τελευταία στιγμή να μην παραστεί καν στη Σύνοδο Κορυφής της Αφρικανικής Ενωσης στο Κιγκάλι και να την μποϊκοτάρει, παίρνοντας υπόψη τις επιφυλάξεις επιχειρήσεων που προβλέπουν πως θα υποστούν σημαντικά πλήγματα από τον ανταγωνισμό μονοπωλίων από άλλες, αφρικανικές και μη, χώρες (π.χ. Κίνα) που θα σπεύσουν να εκμεταλλευτούν τη νέα κατάσταση. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Σύνδεσμος Νιγηριανών Βιομηχάνων (MAN), που εκπροσωπεί πάνω από 2.000 βιομηχανίες του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, αντέδρασε έντονα στην υπογραφή της συμφωνίας, ζητώντας την αναβολή κρίσιμων αποφάσεων τουλάχιστον μέχρις ότου «αντιμετωπιστούν προβλήματα πρόσβασης στις αγορές, επιβολής και τήρησης κανονισμών ασφαλείας και προέλευσης προϊόντων».

Στην περίπτωση της Νότιας Αφρικής, ο νέος Πρόεδρος της χώρας, Σίριλ Ραμαφόσα, μετέβη στο Κιγκάλι, ωστόσο απέφυγε να υπογράψει τη συμφωνία, λέγοντας πως θα το κάνει στο μέλλον, αφού προηγηθούν στο εσωτερικό της χώρας του διαβουλεύσεις μεταξύ του θεσμού διαλόγου κυβέρνησης - συνδικάτων - επιχειρήσεων - κοινωνικών οργανώσεων, που είναι γνωστός ως NEDLAC. Αντί της συμφωνίας για τη δημιουργία της ΑfCTFA, ο Ραμαφόσα προτίμησε να υπογράψει το Πρωτόκολλο του Κιγκάλι, που αναφέρεται στη μελλοντική ελεύθερη κίνηση προσώπων, εμπορευμάτων, υπηρεσιών και κεφαλαίων μεταξύ των 55 χωρών - μελών της Αφρικανικής Ενωσης (ΑΕ).

Ο εκπρόσωπος του Κογκρέσου Νοτιοαφρικανικών Συνδικάτων (COSATU), Μάθιου Παρκς, διέκρινε σοβαρούς κινδύνους για τους εργαζόμενους και τις μικρές επιχειρήσεις, φέρνοντας ως παράδειγμα τις επιτυχείς προσπάθειες κινεζικών επιχειρήσεων να προωθήσουν τα φθηνά εμπορεύματά τους σε βάρος αφρικανικών στις αγορές χωρών στα νότια της ηπείρου μέσω της Νοτιοαφρικανικής Τελωνειακής Ενωσης (SACU), που αποτελείται από την Μποτσουάνα, το Λεσότο, τη Ναμίμπια, τη Νότια Αφρική και τη Σουαζιλάνδη. Ο Παρκς θύμισε ότι κάποιες κινεζικές εταιρείες είχαν φτιάξει αποθήκες «μαϊμού» στο Λεσότο για να «βαφτίσουν» αφρικανικά τα προϊόντα τους και να τα προωθήσουν στις αγορές της Νότιας Αφρικής. Την ίδια ώρα, αποδίδει στην AfCTFA και τη ζώνη ελεύθερου εμπορίου την ενδεχόμενη «αποβιομηχάνιση της χώρας».

Ωστόσο, η καταστροφή τομέων της οικονομίας που πλήττονται από τον ανταγωνισμό και την παραγωγή με χαμηλότερο εργατικό κόστος σε πολλές χώρες δεν οφείλεται μόνο στις εισαγωγές, αλλά στην ίδια τη λειτουργία του εκμεταλλευτικού συστήματος σε κάθε χώρα, όπου οι κεφαλαιοκράτες επενδύουν εκεί που τους συμφέρει, δηλαδή όπου μπορούν να εξασφαλίσουν το μέγιστο ποσοστό κέρδους εκμεταλλευόμενοι τους εργάτες. Οι εργάτες και τα λαϊκά στρώματα από τις καπιταλιστικές ενώσεις που δημιουργούνται στην Αφρική και άλλες ηπείρους μπορούν να βγάζουν συμπεράσματα, αλλά στην κατεύθυνση ισχυροποίησης της πάλης για την ανατροπή της αστικής εξουσίας σε κάθε χώρα. Για να γίνουν οι ίδιοι αφέντες του πλούτου που παράγουν, με τη δική τους εργατική - λαϊκή εξουσία, που μόνο σε αυτήν τη βάση μπορεί να υπάρξει και αμοιβαία επωφελής συνεργασία ανάμεσα στις χώρες.