Στις 30 Σεπτέμβρη, οι ΗΠΑ και ο Καναδάς, λίγη ώρα πριν λήξει το τελεσίγραφο της αμερικανικής κυβέρνησης ότι θα αποχωρούσε από τις διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου Βόρειας Αμερικής (NAFTA), ανακοίνωσαν ότι κατέληξαν σε μια καταρχήν συμφωνία, σε συνεννόηση με το Μεξικό, για την αναδιαμόρφωσή της. Η NAFTA, που υπογράφτηκε από την κυβέρνηση του Μπιλ Κλίντον με τις κυβερνήσεις του Καναδά και του Μεξικού το 1994, είχε μπει στο στόχαστρο της κυβέρνησης του Ντόναλντ Τραμπ, που, με σύνθημα «πρώτα η Αμερική», ήδη από την προεκλογική περίοδο διακήρυσσε ότι θα την αλλάξει όπως και όλες τις άλλες πολυμερείς συμφωνίες που θεωρεί «άδικες» για το αμερικανικό κεφάλαιο. Ετσι, οι ΗΠΑ αποχώρησαν από τη Διειρηνική Συνεργασία (TPP), τη λεγόμενη Συμφωνία για το Κλίμα του Παρισιού ή τη συμφωνία με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα, ενώ προχώρησαν στο πάγωμα των διαπραγματεύσεων για Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Επενδύσεων με την ΕΕ (TTIP), συμφωνία που ωστόσο επέκριναν και κυβερνήσεις αρκετών χωρών της Ευρωένωσης. Η κυβέρνηση του μεγαλοκαπιταλιστή Τραμπ, που παρουσιάστηκε μάλιστα προεκλογικά και ως «αντισυστημικός»(!), εκφράζει ένα σημαντικό τμήμα του αμερικανικού κεφαλαίου που θεωρεί ότι με διμερείς συμφωνίες και μέτρα εθνοκρατικού προστατευτισμού, μπορεί να θωρακιστούν καλύτερα τα συμφέροντά του. Ετσι, οι κινήσεις που έγιναν ήταν να αρχίσει το παζάρι με διάφορες κυβερνήσεις ώστε να αλλάξουν οι συμφωνίες και όροι τους.

Ηδη από τα τέλη Αυγούστου είχε ανακοινωθεί ότι είχε συμφωνήσει με τους διαπραγματευτές του νέου Μεξικανού Προέδρου, Αντρες Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ, για την τροποποίηση της διμερούς συμφωνίας που περιλαμβανόταν στη NAFTA. Ο σοσιαλδημοκράτης Ομπραδόρ, που κέρδισε τις εκλογές τον Ιούλη με 53%, και αναλαμβάνει το επόμενο διάστημα, εμφανιζόταν επίσης επικριτικός απέναντι στην προηγούμενη συμφωνία.

Μετά το παζάρι που έγινε και κράτησε πάνω από 1 χρόνο, προέκυψε η νέα συμφωνία των τριών χωρών που τώρα θα έχει το όνομα «Συμφωνία ΗΠΑ - Μεξικού - Καναδά» (USMCA), που αποτελεί ένα κείμενο γύρω στις 500 σελίδες με πολύ αναλυτικές προβλέψεις. Η συμφωνία αναμένεται να εγκριθεί - εκτός απροόπτου - το επόμενο διάστημα και από τα Κοινοβούλια των χωρών. Πάντως, οι εκτιμήσεις για τις ΗΠΑ είναι ότι αυτό θα πάρει κάποιον χρόνο πιθανόν και το 2019, καθώς μεσολαβούν οι ενδιάμεσες εκλογές του επόμενου μήνα για το Κογκρέσο και πιθανές ανακατατάξεις στους συσχετισμούς.

Πάντως, το κοινό ανακοινωθέν της υπουργού Εξωτερικών του Καναδά, Κρίστια Φρίλαντ, και του Αμερικανού εκπρόσωπου επί εμπορικών θεμάτων, Ρόμπερτ Λάιτιζερ, εκθείαζε τη συμφωνία, παρουσιάζοντάς την ως «μία εμπορική συμφωνία υψηλής ποιότητας που θα δώσει χώρο σε περισσότερο ελεύθερες αγορές, σε περισσότερο ισότιμο εμπόριο και σε μία σταθερή οικονομική ανάπτυξη στην περιοχή μας» και τη χαρακτήρισαν μια «νέα σύγχρονη και προσαρμοσμένη στις πραγματικότητες του 21ου αιώνα εμπορική συμφωνία».

Στη συμφωνία που, από όταν θα μπει σε εφαρμογή, θα έχει ισχύ 16 χρόνων, προβλέπεται στο διάστημα των 6 χρόνων να επανεξετάζονται όλοι οι όροι της και να αποφασίζεται εάν θα ανανεώνεται.

Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για έναν νέο συμβιβασμό, που στόχο έχει να «συνταιριάξει» - πράγμα απίθανο στον σημερινό ιμπεριαλιστικό κόσμο - τα συμφέροντα των μονοπωλιακών ομίλων. Επίσης, «ντύνεται», σε μια προσπάθεια να χειραγωγήσει τους λαούς, με έναν «μανδύα» δήθεν προστασίας των εργασιακών δικαιωμάτων για «σταθερές και αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας». Αυτό πάντως που είναι ενδεικτικό και αποκαλύπτει τις πραγματικές προθέσεις και των τριών αστικών κυβερνήσεων είναι και πως και οι τρεις επιχαίρουν ότι η συμφωνία θα κάνει τις καπιταλιστικές οικονομίες τους πιο ικανές να αντεπεξέλθουν στο διεθνή ανταγωνισμό, πράγμα που παρά τα «καρότα» που μπορεί να υπάρξουν σε κατηγορίες εργαζομένων, θα γίνει στις πλάτες συνολικά της εργατικής τάξης όπως συμβαίνει σε όλο τον καπιταλιστικό κόσμο, με τη θωράκιση της νομοθεσίας για την αύξηση της κερδοφορίας, με ελαστικές μορφές απασχόλησης, απελευθέρωση απολύσεων κ.λπ.

Για την αυτοκινητοβιομηχανία, βασικό κλάδο που αφορά και τις τρεις χώρες, κατέληξαν στην USMCA ότι για να υπάρχουν μικροί δασμοί ή και καθόλου στις εισαγωγές, θα πρέπει το 75% των οχημάτων να κατασκευάζεται στη Βόρεια Αμερική (στην προηγούμενη ΝAFTA το ποσοστό έφτανε το 62,5%) και επίσης οι εργαζόμενοι σε αυτές τις επιχειρήσεις στη Βόρεια Αμερική θα πρέπει κατά 40% - 45% να αμείβονται με 16 δολάρια την ώρα, που πλησιάζει τους μισθούς των εργαζομένων σε ΗΠΑ και Καναδά, αφού αυτοί στο Μεξικό είναι πολύ πιο κάτω. Προβλέπεται ότι αυτό πρέπει να συμβεί σταδιακά σε διάστημα 5 χρόνων. Η κίνηση αυτή εμφανίζεται ως ...ευνοϊκή για τους εργαζόμενους και κάποιες γνωστές συνδικαλιστικές ηγεσίες τη χαιρέτισαν ήδη. Πάντως, δεν είναι χωρίς αντιφάσεις, καθώς διάφορες αναλύσεις στον αστικό Τύπο κάνουν λόγο για κινδύνους αύξησης των τιμών των αυτοκινήτων (λόγω του μεγαλύτερου λεγόμενου εργατικού κόστους) αλλά και δυσκολιών στον εφοδιασμό τμημάτων των αυτοκινήτων, που έως τώρα γίνονταν σε περιοχές χαμηλότερου κόστους παραγωγής. Είναι φανερό ότι οι κινήσεις αυτές αφορούν σχεδιασμούς του κεφαλαίου και οι εργαζόμενοι δεν πρόκειται να έχουν ουσιαστικό κέρδος. Ακόμα και αν πάρουν κάποια ψίχουλα, το σύστημα, όπως συμβαίνει συνήθως, θα τους πάρει πολύ περισσότερα με διάφορους τρόπους.

Στα αγροτικά προϊόντα, η συμφωνία προβλέπει: Μεγαλύτερη πρόσβαση γαλακτοκομικών προϊόντων και γεωργικών προϊόντων των ΗΠΑ στην αγορά του Καναδά. Αυτό αφορά το 3,6% της γαλακτοκομικής αγοράς του Καναδά, ενώ πριν ήταν στο 3,25%. Ο Καναδάς δεσμεύτηκε επίσης να εξαλείψει το πρόγραμμα γάλακτος της λεγόμενης «κατηγορίας 7» (γάλα σκόνη και άλλα επεξεργασμένα προϊόντα) που δημιουργούσε πρόβλημα στις αμερικανικές εξαγωγές. Επίσης, για να κατευναστούν οι ανησυχίες των Καναδών αγροτών ανακοινώθηκε ότι θα αποζημιώνονται για τις απώλειες που θα έχουν. Αντίστοιχες ρυθμίσεις έγιναν και για το αμερικανικό κρασί και τα σιτηρά.

Το ζήτημα των δασμών στον χάλυβα και το αλουμίνιο παραμένει, αλλά το Μεξικό και ο Καναδάς προστατεύονται από τις επιπτώσεις τυχόν επιπλέον δασμών των ΗΠΑ με επίκληση λόγων εθνικής ασφαλείας.

Το σύστημα διαιτησίας, όπου εταιρείες μπορούν να προσφύγουν κατά των κρατών, κάτι που προβλεπόταν και στην NAFTA, παραμένει.

Επίσης, ΗΠΑ και Καναδάς συμφώνησαν να υπάρχει πρόβλεψη για την «προστασία του περιβάλλοντος» και ότι θα προστατευτεί η καναδική πολιτισμική παράδοση.

Σημαντικό, επίσης, στοιχείο που στήριξαν ιδιαίτερα οι ΗΠΑ είναι η πρόβλεψη ότι αν μια χώρα θελήσει να συνάψει συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με μια χώρα που δεν έχει «οικονομία της αγοράς», οφείλει να ενημερώσει τα άλλα μέρη τουλάχιστον 3 μήνες πριν αρχίσει τις διαπραγματεύσεις, και αυτά διατηρούν το δικαίωμα να αποχωρήσουν από την USMCA. H διάταξη αυτή που προβλέπεται στο άρθρο 32.10 θεωρείται ότι είναι «φωτογραφική» για την Κίνα, που συχνά αναφέρεται ότι δεν υπάρχει «ελεύθερη οικονομία», τη στιγμή που οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής κυριαρχούν παντού.

Μετά τη συμφωνία ΗΠΑ, Μεξικού, Καναδά πυκνώνουν οι αναλύσεις ότι αυτή θα χρησιμοποιηθεί σαν πιλότος και για την επαναδιαπραγμάτευση άλλων συμφωνιών, όπως η Διειρηνική Συνεργασία μέσω διμερών επιμέρους συμφωνιών. Ηδη η Ιαπωνία τείνει να αποδεχτεί το διμερές πλαίσιο διαπραγμάτευσης και συμφωνίας που προτείνουν οι ΗΠΑ, ενώ ενδεχομένως έπονται νέα παζάρια με την ΕΕ για τη Διατλαντική Συμφωνία.

Το Κέντρο Στρατηγικών Αναλύσεων και Σπουδών, μια αμερικανική δεξαμενή σκέψης, σημειώνει σε πρόσφατη αρθρογραφία του με έμφαση ότι «η ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με τον Καναδά και το Μεξικό, μαζί με μια φαινομενική εκεχειρία με την Ευρώπη, θα επιτρέψει στη διοίκηση του Τραμπ να επικεντρωθεί περισσότερο στην αυξανόμενη εμπορική διαμάχη της με την Κίνα». Εκεί προσδιορίζεται ο βασικός αντίπαλος, κάτι που συνδυάζεται με τους φόβους του αμερικανικού κεφαλαίου ότι οι κινεζικές επιχειρήσεις κάνουν πολύ πιο γρήγορα βήματα στη λεγόμενη 4η βιομηχανική επανάσταση, τη ρομποτική, την αυτοματοποίηση και την τεχνητή νοημοσύνη. Αυτό εκφράστηκε και σε πρόσφατο «Φόρουμ Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας» (SVIEF) στη Σίλικον Βάλεϊ στο Σαν Φρανσίσκο.

Ταυτόχρονα, οι ανησυχίες που υπάρχουν παγκοσμίως στα αστικά επιτελεία, που εδράζονται στην ασθενική καπιταλιστική ανάπτυξη αλλά και τους φόβους για ενδεχόμενη νέα συγχρονισμένη καπιταλιστική κρίση, οδηγούν σε όλο και περισσότερες επικρίσεις σε πολιτικές προστατευτισμού στο εμπόριο. Προφανώς και τα περί «απομονωτισμού» των ΗΠΑ λόγω της τακτικής Τραμπ δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα. Η τακτική θωράκισης των συμφερόντων τους είναι κοινή για κάθε αστική τάξη και το «ελεύθερο» εμπόριο και τα μέτρα προστασίας, οι συμφωνίες και οι σκληροί ανταγωνισμοί πάνε χέρι - χέρι ανάλογα με τις κάθε φορά ανάγκες του κεφαλαίου, με δεδομένη τη συντονισμένη επίθεση στον μόνο παραγωγό του πλούτου, την εργατική τάξη.