Την ώρα που η σεισμική δραστηριότητα στη χώρα συνεχίζεται, και ενώ η Ελλάδα είναι μία από τις πλέον σεισμογόνες χώρες στον κόσμο, η κυβέρνηση αντί να επιταχύνει τους προσεισμικούς ελέγχους και τις απαιτούμενες επισκευές, αποδυνάμωσε μέχρι ...εξαφάνισης τον μόνο δημόσιο φορέα που υλοποιούσε αντίστοιχα προγράμματα, διαχέοντας μάλιστα δεκάδες έμπειρους μηχανικούς σε άλλες, μη σχετικές υπηρεσίες του υπουργείου Υποδομών. Δεν φρόντισε άλλωστε να τους εντάξει ούτε στη Διεύθυνση Φυσικών Καταστροφών του υπουργείου.

Με τα κυβερνητικά μέτρα και μετά την αποδυνάμωση της «Κτιριακές Υποδομές ΑΕ» (ΚΤΥΠ) - όπου έχουν ενταχθεί ο πρώην Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων (ΟΣΚ), η «Θέμις Κατασκευαστική» και η Δημόσια Επιχείρηση Ανέγερσης Νοσοκομείων (ΔΕΠΑΝΟΜ) - το κράτος δεν έχει πλέον κανέναν φορέα που να έχει δυνατότητα να υλοποιήσει, τώρα ή στο μέλλον, προγράμματα προσεισμικών ελέγχων. Την ίδια ώρα, συνολικά έχουν ελεγχθεί μέχρι σήμερα μόλις 15.431 από τα 80.000 δημόσια κτίρια, κτίρια δηλαδή όπου γίνονται μαζικές συναθροίσεις, όπως σχολεία, νοσοκομεία, δικαστήρια, κτίρια δημόσιων υπηρεσιών, χώροι άθλησης, στάδια.

Παλιότερα είχαν γίνει συμβάσεις με πολυτεχνικές σχολές, όπως με το ΕΜΠ για τα σχολεία της Αθήνας, παράλληλα με τις ομάδες του πρώην ΟΣΚ και με την εποπτεία του, και σε συνεργασία με τον ΟΑΣΠ. Τώρα πια δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη, τη στιγμή που χιλιάδες πολίτες έχουν βιώσει τις καταστροφικές συνέπειες της απουσίας προληπτικών μέτρων και σχεδιασμού από το κράτος με κριτήριο την κάλυψη των εργατικών - λαϊκών αναγκών, στο Μάτι και πιο πριν στη Μάνδρα αλλά και στη Μυτιλήνη.

Η υποβάθμιση των προσεισμικών ελέγχων, βέβαια, δεν είναι τυχαίο γεγονός ή ανικανότητα των εκάστοτε κυβερνήσεων, αλλά πολιτική επιλογή. Η φράση που επαναλαμβάνουν πάντα στις απαιτήσεις για τους προσεισμικούς ελέγχους οι αρμόδιοι είναι: «Δεν κάνω τίποτα αν δεν βρω πρώτα τρόπους χρηματοδότησης. Γιατί αν πάει η επιτροπή και βγάλει ένα σχολείο ακατάλληλο, θα έχω ευθύνη και θα υποχρεωθώ να κάνω κάτι». Ετσι, εφευρίσκονται διάφοροι τρόποι να μην προχωρούν οι έλεγχοι.

Τρανταχτό παράδειγμα αποτελούν τα σχολεία. Οπως το 4ο Δημοτικό και το Νηπιαγωγείο Βύρωνα, τα οποία σφραγίστηκαν τον περασμένο Μάρτη μετά από εντολή της Πολεοδομίας Αθήνας, λόγω σοβαρότατων στατικών προβλημάτων που είχαν διαπιστωθεί εδώ και χρόνια από αυτοψίες κλιμακίων μηχανικών του πρώην ΟΣΚ και νυν ΚΤΥΠ.

Επίσης, στους δήμους Αχαρνών και Φυλής, ενώ υπάρχουν σχολεία που έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές από το σεισμό του 1999, όπως το 3ο Ενιαίο Λύκειο Ανω Λιοσίων, σε κανένα δεν έχει πραγματοποιηθεί επιστημονικός αντισεισμικός έλεγχος και δεν έχει παρθεί κανένα μέτρο, σχεδόν 20 χρόνια μετά!

Για το θέμα αυτό, όπως και για τα γενικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα σχολεία της περιοχής, φορείς του δήμου Αχαρνών πραγματοποίησαν στις αρχές του μήνα παράσταση διαμαρτυρίας στην ΚΤΥΠ. Ειδικότερα, στη διάρκεια της συνάντησης οι εκπρόσωποι της ΚΤΥΠ επικαλέστηκαν ότι οι ίδιοι είναι διορισμένοι μόλις 20 μέρες - ενώ γνωρίζουν ότι τα προβλήματα χρονίζουν στη συγκεκριμένη περιοχή - και δήλωσαν πως αν η κυβέρνηση χρηματοδοτήσει, τότε θα μπορέσουν να εξασφαλίσουν την κτιριακή υποδομή. Σε ό,τι αφορά το ζήτημα του επιστημονικού αντισεισμικού ελέγχου, όπως προέκυψε στον συγκεκριμένο δήμο, δεν έχει πραγματοποιηθεί σε κανένα σχολείο.

Αλλά και όπου έχουν γίνει έλεγχοι και εντοπίστηκαν προβλήματα, παρά τις επισημάνσεις δεν έγιναν όσα έπρεπε, όπως στο σχολείο της Βρίσας στη Λέσβο, που κατέρρευσε στο σεισμό του 2017.

Πιο συγκεκριμένα, οι έλεγχοι που έγιναν πριν από το 2011 ήταν σε 6.583 στατικά ανεξάρτητα κτίρια, στα οποία στεγάζονται 5.114 σχολικές μονάδες και όπου εντοπίστηκαν 539 μονάδες οι οποίες χρειάζονται άμεσες παρεμβάσεις. Τότε, ο ΟΣΚ είχε ενημερώσει σχετικά δήμους και νομαρχίες. Ανάμεσα στα σχολεία ήταν και αυτό του χωριού Βρίσα στη Λέσβο, που κατέρρευσε στο σεισμό των 6,3 Ρίχτερ τον Ιούνη του 2017. Οι αρμόδιες αρχές δεν έκαναν τίποτα.

Στο ολοήμερο τμήμα του Δημοτικού Σχολείου της Βρίσας, λοιπόν, στις 3.28 μ.μ., ώρα που σημειώθηκε ο καταστροφικός σεισμός, είχαν μείνει δυο παιδιά, αφού τα υπόλοιπα είχαν αποχωρήσει. Τα δίδυμα αγόρια σώθηκαν χάρη στην ψυχραιμία της δασκάλας τους, αλλά και στη γνώση που τα ίδια τα παιδιά είχαν, αφού μόλις μια βδομάδα πριν είχαν παρακολουθήσει πρόγραμμα προσομοίωσης σεισμών στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, στο Σίγρι.

Δεν πρόκειται βέβαια για μεμονωμένα συμβάντα. Χαρακτηριστικό της σοβαρότητας του προσεισμικού ελέγχου των σχολείων είναι πως από τα 24.000 σχολικά κτίρια πανελλαδικά, που στεγάζονται σε 14.000 σχολικές μονάδες (ΣΜ), τα 6.000 (4.500 ΣΜ), δηλαδή το 25%, είναι χτισμένα πριν το 1959, 7.000 (4.000 ΣΜ), δηλαδή το 29,1%, είναι πριν το 1985, και 11.000 (5.500 ΣΜ), δηλαδή το 45,9%, είναι μετά το 1985. Επρόκειτο για πρόγραμμα ελέγχων που είχε ξεκινήσει το 2004 και διακόπηκε το 2011, λόγω της κατάργησης του ΟΣΚ και των απολύσεων των συμβασιούχων, που αποτελούσαν μνημονιακές δεσμεύσεις. Την ίδια χρονιά, κόπηκε το 60% του προγράμματος δημόσιων επενδύσεων του ΟΣΚ και δεν εκταμιεύτηκαν 2,5 εκατ. ευρώ για τη δεύτερη φάση των ελέγχων.

Ο πρωτοβάθμιος αντισεισμικός έλεγχος σε σχολεία ξεκίνησε το 2004 και είχε χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης των εργασιών μέχρι τον Απρίλη του 2006. Στη συνέχεια, είχε προγραμματιστεί ο έλεγχος στα κτίσματα μεταξύ 1959 - 1985. Η πρώτη φάση (2004 - 2006) ολοκληρώθηκε το 2009. Η δεύτερη, δηλαδή για τα υπόλοιπα σχολικά κτίρια, που λόγω παλαιότητας ενδέχεται να αντιμετωπίζουν σοβαρότερα προβλήματα και που αποτελούν το 55% του συνολικού αριθμού των σχολείων της χώρας, δεν ξεκίνησε ποτέ. Ετσι, από το 2011 έως τις αρχές του 2017 δεν πραγματοποιήθηκαν καθόλου προσεισμικοί έλεγχοι σχολείων στην 6η σε σεισμικότητα χώρα της Γης. Στη συνέχεια ξεκίνησαν μέσα στο 2017 προσεισμικοί έλεγχοι στα σχολεία, οι οποίοι σταμάτησαν το 2018.

Χαρακτηριστικό του αριθμού των ελέγχων, που γίνονται σε ρυθμό ...χελώνας, είναι το γεγονός ότι το 2011, με απόφαση του τότε διευθύνοντος συμβούλου του ΟΣΚ, είχε αποφασιστεί η διενέργεια ταχέων οπτικών ελέγχων σε σχολικά κτίρια που σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν με τον αντισεισμικό κανονισμό του 1959 στην Αττική, και έγιναν αυτοψίες που αφορούν 37 ΣΜ και 71 στατικά ανεξάρτητα κτίρια.

Με τις απολύσεις, οι αυτοψίες συνεχίστηκαν με πολύ αργό ρυθμό από τους εναπομείναντες μηχανικούς, λόγω παράλληλων καθηκόντων. Μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί 59 αυτοψίες στο πλαίσιο του πρωτοβάθμιου προσεισμικού ελέγχου, σε συνδυασμό με ενεργειακή καταγραφή. Στις δε Περιφέρειες Κεντρικής Μακεδονίας και Θεσσαλίας έχουν γίνει συνολικά 76 αυτοψίες.

Αντί λοιπόν να ενισχυθεί πολύπλευρα η ΚΤΥΠ ως ο κατεξοχήν αρμόδιος τεχνικός - κατασκευαστικός φορέας του κράτους για τα σχολικά και άλλα δημόσια κτίρια, την περασμένη χρονιά ο φορέας αποδυναμώθηκε πλήρως σε τεχνικό προσωπικό, χρηματοδότηση και έργα. Στις αρχές του χρόνου και υπό την απειλή ένταξης στο υπερταμείο ιδιωτικοποιήσεων, μετατάχθηκαν σε άλλους φορείς του εποπτεύοντος υπουργείου Υποδομών πάνω από 150 εργαζόμενοι, οι περισσότεροι από τους οποίους μηχανικοί διαφόρων ειδικοτήτων, γεγονός που είχε άμεσο αντίκτυπο στα έργα και τις υπηρεσίες που παρέχει η ΚΤΥΠ.

Ο προσεισμικός έλεγχος στα σχολεία και σε άλλα δημόσια κτίρια σταμάτησε τελείως, λόγω των σημαντικών ελλείψεων πλέον σε τεχνικό προσωπικό, ενώ πολλά έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη προχωρούν πλέον με μεγάλες δυσκολίες. Το γεγονός ότι το σημαντικό έργο και οι υπηρεσίες που παρέχει ο φορέας συνεχίζονται μέχρι και σήμερα οφείλεται στην αυταπάρνηση των εργαζομένων. Ομως αυτή η κατάσταση προφανώς δεν μπορεί να συνεχιστεί, καθώς η ΚΤΥΠ έχει πλέον μείνει με 65 μηχανικούς (από 185), με κάποιες ειδικότητες να έχουν σχεδόν εξαφανιστεί (3 τοπογράφοι, 6 μηχανολόγοι και 6 ηλεκτρολόγοι), ενώ άλλες έχουν αποδυναμωθεί σε οριακό σημείο (25 πολιτικοί μηχανικοί και 22 αρχιτέκτονες). Η κατάσταση περιπλέκεται ακόμα περισσότερο λόγω της πολυδιάσπασης και διάχυσης αρμοδιοτήτων και ενός ιδιότυπου ανταγωνισμού απέναντι στην ΚΤΥΠ, στον οποίο εμπλέκονται Περιφέρειες, δήμοι, τα συναρμόδια υπουργεία, ακόμα και η Διεύθυνση Κτιριακών Υποδομών του εποπτεύοντος υπουργείου.

Το Σωματείο Εργαζομένων ΚΤΥΠ από πέρυσι κάλεσε τόσο τη διοίκηση όσο και το εποπτεύον υπουργείο Υποδομών να ξεκινήσουν πλέον με ταχύτατους ρυθμούς οι πρωτοβάθμιοι οπτικοί προσεισμικοί έλεγχοι σε σχολεία, αλλά και σε μεγάλα νοσοκομεία και άλλα δημόσια κτίρια που έχουν προβλήματα. Πριν τη μείωση του προσωπικού του φορέα, μάλιστα, και με βάση την εμπειρία που υπάρχει, είχε εκτιμήσει ότι μέσα σε ένα οκτάμηνο θα μπορούσαν να γίνουν πρωτοβάθμιοι έλεγχοι σε πάνω από 800 σχολεία και τουλάχιστον 10 μεγάλα νοσοκομεία και άλλα δημόσια κτίρια. Επίσης, τόνισε ότι έχουν επισημανθεί στους αρμόδιους εκατοντάδες σχολεία που με βάση προηγούμενους ελέγχους χρήζουν παρεμβάσεων και επισκευών μεγαλύτερης ή μικρότερης κλίμακας.

Τέλος, οι εργαζόμενοι ανέδειξαν το σοβαρότατο ζήτημα ότι δεν προχωρούν οι απαραίτητες Υπουργικές Αποφάσεις ανάθεσης ελέγχων, παρεμβάσεων και έργων στην ΚΤΥΠ, καθώς και εκείνο του ανταγωνισμού από ορισμένες Περιφέρειες και δήμους με γνώμονα ποιος θα διαχειριστεί τις χρηματοδοτήσεις και όχι ποιος μπορεί να φέρει σε πέρας με επάρκεια τους αναγκαίους ελέγχους, τις παρεμβάσεις και τα έργα. Προειδοποίησαν δε υπουργείο και διοίκηση ότι δεν πρέπει να ακολουθήσουν την πολιτική προηγούμενων κυβερνήσεων, η οποία υποτασσόταν στη λογική ότι «δεν κάνω ελέγχους αν δεν έχω εξασφαλίσει πρώτα κονδύλια για επισκευές - παρεμβάσεις», πολιτική που θέτει σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές. Δυστυχώς, όχι μόνο δεν εισακούστηκαν, αλλά η κυβέρνηση προχώρησε και στην αποδυνάμωση του φορέα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.