Ελληνες πολιτικοί παρατηρητές έχουν σημειώσει κατά καιρούς ότι η σχέση μεταξύ του Πακιστάν και της Ινδίας θυμίζει αυτήν μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, αν και οι διαφορές είναι μάλλον περισσότερες από τις ομοιότητες. Στα δύο αυτά πλέγματα σχέσεων η ομοιότητα αφορά περισσότερο το πώς αξιοποιούνται από τις κατά καιρούς Μεγάλες Δυνάμεις: τη Βρετανία άλλοτε, τις ΗΠΑ τώρα - μιλώντας βέβαια για τον αιώνα που τελείωσε και αυτόν που αρχίζει. Το πολύ ενδιαφέρον ερώτημα όμως είναι πώς εξελίσσεται η ινδοπακιστανική σχέση υπό το φως των φετινών εξελίξεων - τον υποτίθεται αντιτρομοκρατικό και στην πραγματικότητα σαφώς ιμπεριαλιστικό πόλεμο κατά του Αφγανιστάν, που αποτελεί το πρελούδιο γενικών ανακατατάξεων στην περιοχή.

Οσον αφορά το άλυτο από το 1947 πρόβλημα που στοιχειώνει τις διμερείς σχέσεις, το διαφιλονικούμενο Κασμίρ, τα πράγματα χειροτερεύουν αντί να καλυτερεύουν. Οταν ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Κόλιν Πάουελ ταξίδεψε στην περιοχή στα μέσα Οκτώβρη, το ινδικό πυροβολικό, καθόλου τυχαία, σφυροκοπούσε την πακιστανική περιοχή του κρατιδίου. Είχε προηγηθεί η φονική επίθεση ομάδας αυτονομιστών -η ταυτότητα των οποίων αποτελεί ακόμη μυστήριο- στο Κοινοβούλιο, στη Σριναγκάρ, και η εκτίμηση του πρωθυπουργού του ότι η Ινδία θα έπρεπε να εισβάλλει στο Πακιστάν και να λύσει το πρόβλημα μια και καλή. Ο Πάουελ κινήθηκε σε μια κατάσταση που αποτελεί το διπλωματικό αντίστοιχο ενός λεπτού στρώματος πάγου πάνω σε μια λίμνη.

Στο Πακιστάν, ο στρατηγός Περβέζ Μουσαράφ, αυτοαναγορευθείς πρόεδρος, επιχειρεί έναν απίθανο ελιγμό: η κυβέρνηση και οι μυστικές υπηρεσίες (υπό την «ομπρέλα» της ISI) που (με αμερικανική, βρετανική, σαουδαραβική στήριξη) δημιούργησαν τους Ταλιμπάν και διέθρεψαν μια κομβική σχέση με το καθεστώς τους -εν ονόματι μεταξύ άλλων και της ύπαρξης «στρατηγικού βάθους» σε μια ενδεχόμενη σύγκρουση με την Ινδία- συμμετέχουν ενεργά στην επιχείρηση καταστροφής τους. Το ότι ακόμα ο Μουσαράφ δεν έχει ανατραπεί από τους έξαλλους σουνίτες, τα εκατομμύρια των παστούν (φυλετικών αδελφών των Αφγανών) και τους υφισταμένους του, οφείλεται τόσο στη σιδηρά χείρα που επέδειξε, βγάζοντας το στρατό στους δρόμους και καθαιρώντας στρατηγούς που δεν καλόβλεπαν τις κινήσεις του, όσο και στην υπεσχημένη γενναία οικονομική στήριξη από διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, ΗΠΑ, ΕΕ και Ιαπωνία (η τελευταία την Παρασκευή αναίρεσε το καθεστώς των κυρώσεων που ίσχυαν από το 1998). Ο Μουσαράφ όμως δεν είναι βέβαιο πως θα διαρκέσει, όσο κι αν πασχίζουν οι ΗΠΑ και η περί αυτές «Συμμαχία» να τον κρατήσουν στην ηγεσία για να αποπερατώσει τις... μανούβρες, που του υπαγορεύουν.

Από την άλλη, η εθνικιστική κυβέρνηση του Αταλ Μπιχάρι Βάτζπαϊ στην Ινδία παρακολουθεί στενά την κατάσταση, ανησυχώντας και ταυτόχρονα ελπίζοντας στην αποκομιδή όσων περισσότερων «κερδών» μπορεί. Κινείται σε πολλαπλές κατευθύνσεις: παίζει ένα επικίνδυνο παιχνίδι στρατιωτικής κλιμάκωσης στο Κασμίρ -η εκεχειρία ήταν νεκρή ήδη από τις αρχές του 2001- επικαλούμενη τη (σαφή και επιβεβαιωμένη) σχέση μεταξύ των Ταλιμπάν και των υποστηριζόμενων από το Πακιστάν αυτονομιστών. Πασχίζει για τη βελτίωση των σχέσεων με τις ΗΠΑ, στις οποίες προσφέρει υποστήριξη, εναέριο χώρο και κατασκοπευτικές «υπηρεσίες», προσβλέποντας σε μελλοντικά πλήγματα κατά των στρατοπέδων στο... Πακιστάν (!) όπου οι «τρομοκράτες», οι ισλαμιστές αυτονομιστές, εκπαιδεύονται. Υποστηρίζει ταυτόχρονα στο παρασκήνιο τμήματα της Συμμαχίας του Βορρά στο Αφγανιστάν, προσβλέποντας σε ρόλο στο αυριανό σκηνικό.

Το σκηνικό στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ασίας, όσο κι αν μοιάζει «ελεγχόμενο», κάθε άλλο παρά τέτοιο είναι. Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν μπορεί να τοποθετεί στο ίδιο στρατόπεδο Ινδία και Πακιστάν, αλλά η διμερής σχέση είναι ναρκοθετημένη. Δεν πάει και τόσος πολύς καιρός που οι δύο χώρες παρ' ολίγο να εμπλακούν σε ένοπλη σύρραξη, την τέταρτη στην Ιστορία τους: όταν, το καλοκαίρι του 1999 στο Κασμίρ επί μήνες γινόταν ένας «πόλεμος χαμηλής έντασης», που κόστισε κάπου 2.500 νεκρούς, οι Ινδοί στρατηγοί καλούσαν το Νέο Δελχί να «κόψει στα δύο» το Πακιστάν, εισβάλλοντας από το νότο. Ο λόγος που κάτι τέτοιο δε συνέβη είναι, φυσικά, η ύπαρξη των πυρηνικών που οι δύο χώρες απέκτησαν το 1998, εισερχόμενες στο πυρηνικό κλαμπ. Σε περίπτωση όμως που ο Μουσαράφ πέσει ή η κατάσταση εκτραχυνθεί και πάλι ανάμεσα στους δύο γείτονες, η κατοχή πυρηνικών από φανατικούς υπόσχεται μια εφιαλτική κατάσταση.

Οχι πως κι αν το σενάριο αυτό δεν επιβεβαιωθεί, τα πράγματα θα κυλήσουν... ονειρικά. Στο Πακιστάν, που αποχαιρετά τη δημοκρατία -ο Μουσαράφ είναι δικτάτορας και όχι πρόεδρος, όπως θυμίζουν τα τανκς, τα πολυβολεία, τα μπλόκα, οι θέσεις του πυροβολικού και οι πάνοπλοι στρατιώτες που βλέπει όποιος επισκέπτεται τη χώρα. Και μπορεί ένας φιλικός δικτάτορας να είναι κάτι καλό για τις ΗΠΑ, αλλά ο πληθυσμός του Πακιστάν, ήδη στα όρια της ανθρώπινης εξαθλίωσης, βλέπει τα πράγματα να χειροτερεύουν καθημερινά.

Στην Ινδία, η στρατιωτικοποίηση που επαναφέρει ο Βάτζπαϊ και οι εθνικιστές στην κυβέρνηση -για τους οποίους ο πόλεμος είναι κατά τρόπο ειρωνικό βολική εξέλιξη, αφού παραμερίστηκαν τα σοβαρά εσωτερικά κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά προβλήματα- αναιρεί πάγιες θέσεις της εξωτερικής πολιτικής της χώρας, βοηθά στην προώθηση άκρως αντιδραστικών πολιτικών, και καθιστά δυσχερέστερη την κατάσταση για τα λαϊκά στρώματα, όσο κι αν (ευτυχώς) εκεί υπάρχουν κόμματα της Αριστεράς κι ένα φιλειρηνικό κίνημα, που μπορούν να αρθρώσουν διεκδικητικό λόγο. Το κυβερνών κόμμα Μπαρατίγια Τζανάτα -ακραιφνώς ρατσιστικό, επικίνδυνα εθνικιστικό- παίζει το χαρτί της ευθυγράμμισης με τις ιμπεριαλιστικές επιδιώξεις. (Ως συνήθως, οι Ινδοί προδίδονται από τους ηγέτες τους.)

Σε κάθε περίπτωση, η κατάσταση στην περιοχή είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Και δε θα μπορούσε να είναι αλλιώς, καθώς το Πακιστάν ξόδευε 30% του ΑΕΠ του σε αμυντικές δαπάνες ήδη πριν τον τωρινό πόλεμο, κι όταν η κυβέρνηση της Ινδίας στο μυαλό της έχει στρατιωτικού και όχι πολιτικού τύπου λύσεις για το ζήτημα του Κασμίρ, που έχει αναγορεύσει σε κεντρικό πρόβλημα στις διμερείς σχέσεις, αρνούμενη να προχωρήσει σε άλλες κινήσεις για να εκτονώσει την κρίση. Μια κρίση που δημιούργησαν, φεύγοντας, οι Βρετανοί αποικιοκράτες κι εξακολουθεί, ως και σήμερα, να είναι εξαιρετικά χρήσιμη στους νεο-αποικιοκράτες...