Το παρακάτω απόσπασμα προέρχεται από άρθρο της Ελένης Μπέλλου, μέλους του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, με τίτλο «Ο ταξικός χαρακτήρας του γυναικείου ζητήματος και η εξέλιξή του. Η ευθύνη του ΚΚ για τη χειραφέτηση της γυναίκας». Το άρθρο δημοσιεύεται στο τελευταίο τεύχος (8) της «Διεθνούς Κομμουνιστικής Επιθεώρησης», το οποίο κυκλοφορεί και είναι αφιερωμένο στην αναγκαία εξειδικευμένη δουλειά των ΚΚ στις μισθωτές και άνεργες, στις αυτοαπασχολούμενες στην πόλη και στην ύπαιθρο, στις νέες γυναίκες που προέρχονται από εργατικές - λαϊκές οικογένειες.

Στο Κόμμα μας, αλλά και σε συνάντηση με εκπροσώπους ΚΚ για την εξειδίκευση της δουλειάς τους στις γυναίκες, μας απασχόλησαν τα εξής ερωτήματα - ζητήματα:

• Η άνοδος της συμμετοχής των γυναικών στην κοινωνική εργασία, κυρίως ως μισθωτών αλλά και ως αυτοαπασχολούμενων, σε ποιο βαθμό αντανακλάται στη σύνθεση πρώτα απ' όλα των ΚΚ, στη συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα, στα κινήματα των αγροτών και των αυτοαπασχολούμενων στις πόλεις; Πώς επηρεάζει την αντίληψή της για την τάξη στην οποία αντικειμενικά ανήκει, πώς διαμορφώνεται η πολιτική ταξική της συνείδηση;
• Η κομμουνίστρια, δηλαδή η πολιτικά και ταξικά συνειδητοποιημένη γυναίκα, πώς αντιμετωπίζει τις δυσκολίες στην πολιτική και κοινωνική της δράση, δυσκολίες που προκύπτουν από το σύνολο των κοινωνικών προβλημάτων της τάξης της αλλά και από τις ιδιαίτερες ανισοτιμίες σε βάρος της ή και από την έλλειψη ικανοποίησης των σύγχρονων αναγκών της;

Σε όλα τα παραπάνω ζητήματα, οι αριθμητικοί δείκτες δείχνουν ότι η συμμετοχή των εργαζόμενων γυναικών υστερεί συγκριτικά με το ποσοστό των εργαζόμενων γυναικών στον οικονομικά ενεργό γυναικείο πληθυσμό (ηλικίες 20-64 ετών), αλλά και συγκριτικά με την αντίστοιχη συμμετοχή των ανδρών.

Στην Ελλάδα, το ποσοστό εργαζόμενων γυναικών στον οικονομικά ενεργό γυναικείο πληθυσμό είναι 41,7%.

Ο βαθμός συνδικαλιστικής οργάνωσης της γυναίκας είναι σε αρκετούς κλάδους χαμηλότερος των ανδρών, ενώ δύσκολα αναδεικνύονται γυναίκες σε ανώτερα συνδικαλιστικά όργανα, παρά το γεγονός ότι έχει γίνει σημαντική πρόοδος.

Στοιχεία από 73 Ομοσπονδίες δίνουν αναλογία συμμετοχής γυναικών στα Διοικητικά Συμβούλια 12,5%. Πιο ανεβασμένη είναι η συμμετοχή των γυναικών στα Διοικητικά Συμβούλια των πρωτοβάθμιων σωματείων που συμμετέχουν στις Ομοσπονδίες, περίπου 30%.

Δεν είναι όμως ευκαταφρόνητη η συμμετοχή γυναικών ως ψηφισάντων μελών στα σωματεία τους, π.χ. στους κλάδους: Καπνού (80,51%), Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών (60,85%), στις Τράπεζες (51,59%), Επισιτισμού - Τουρισμού (45%), Ιδιωτικών Υπαλλήλων - Εμπόριο (45%).¹

Από την άλλη μεριά, οι γυναίκες δραστηριοποιούνται πιο εύκολα σε ό,τι σχετίζεται με το παιδί, π.χ. συλλόγους γονέων και κηδεμόνων αλλά συνήθως όχι με χαρακτήρα διεκδίκησης αλλά υποκατάστασης των ελλείψεων, των κενών που αφήνει η εκάστοτε κυβερνητική πολιτική.

Επίσης, οι γυναίκες είναι ευαίσθητες σε ζητήματα αλληλεγγύης, π.χ. προς τους και τις πρόσφυγες, μετανάστες - μετανάστριες και τα παιδιά τους, αλλά και ως προς αυτό εύκολα παρασύρονται σε δράσεις υποκατάστασης και όχι διεκδίκησης από το κράτος.

Από τη δική τους σκοπιά και οι αστοί αναδεικνύουν τη χαμηλότερη συμμετοχή γυναικών σε διοικήσεις επιχειρήσεων, ομίλων, στα όργανα αστικών κομμάτων, στη Βουλή, Ευρωβουλή κ.λπ.²

Βέβαια, εμείς ενδιαφερόμαστε για τη συμμετοχή της γυναίκας της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων. Απ' αυτήν τη σκοπιά μας νοιάζει η συμμετοχή των γυναικών στην ΚΝΕ, στο Κόμμα.

Ως προς την ένταξη γυναικών στο Κόμμα, συχνά διαπιστώνουμε πρόσθετα εμπόδια που οφείλονται στη μακροχρόνια επίδραση ορισμένων αντιδραστικών αντιλήψεων, θρησκευτικών καταβολών, παρά την ταξική πολιτική τους συνειδητοποίηση.

Παρατηρούμε τάση υποχώρησης στην ανάληψη καθηκόντων αυξημένης ευθύνης από νέες γυναίκες κομματικά μέλη και στελέχη της ΚΝΕ στη φάση της ζωής τους που κάνουν παιδιά.

Η έλλειψη ελεύθερου χρόνου για ενημέρωση, μελέτη, συμμετοχή κάνει ακόμα και κομμουνίστριες πιο διστακτικές στη συζήτηση πολιτικών θεμάτων, περιορίζει τη δράση τους.

Ακόμα και μέλη του Κόμματος, πολύ περισσότερο μέλη των σωματείων, των γυναικείων συλλόγων, έχουν τύψεις να αφήσουν τα μικρά παιδιά περισσότερες ώρες στον παιδικό σταθμό, σε γιαγιάδες - παππούδες ή άλλα συγγενικά πρόσωπα προκειμένου ν' αντεπεξέλθουν σε καθήκοντα της πολιτικής και κοινωνικής δράσης.

Αγκαλιάζει και μέλη του Κόμματος η άποψη ότι η μάνα έχει την πρώτη και κύρια ευθύνη για την ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού, για την απόδοσή του στο σχολείο, ότι η σωματική - πνευματική - ψυχική ανάπτυξή του είναι κυρίως υπόθεση της οικογένειας, όχι της κοινωνίας.

Αυτή η αντίληψη οδηγεί ακόμα και κομμουνίστριες να βλέπουν περιορισμένα, στενά χρονικά τη σχέση τους με τα παιδιά, άθελά τους να υποβαθμίζουν τον τρόπο με τον οποίο εμπλουτίζεται το περιεχόμενο αυτής της σχέσης μέσω της πρωτοπόρας στάσης της μητέρας.

Η παραπάνω αντικειμενική κατάσταση μας οδήγησε στο συμπέρασμα ότι και σήμερα, στον 21ο αιώνα, μέσα στις γραμμές του Κόμματος και της ΚΝΕ χρειάζεται εξειδικευμένη δουλειά με τις γυναίκες, για να εξουδετερώνονται οι πρόσθετοι ανασταλτικοί παράγοντες στη συμμετοχή - ωρίμανση των κομμουνιστριών, των γυναικών που συνεργάζονται με το Κόμμα.

Τίποτα δεν γίνεται αυθόρμητα. Το Κόμμα μας έχει πολύ μεγάλη ιστορία στη συμμετοχή γυναικών, έχει μεγάλη ιστορία και πείρα στη δουλειά, στην προετοιμασία για τη συμμετοχή των γυναικών.

Το σύνθημα «Γυναίκα στην πρώτη γραμμή για την ανατροπή της εκμεταλλευτικής κοινωνίας» το απευθύνουμε βλέποντας τη δική μας ευθύνη για την πραγματοποίησή του.

Πολλές φορές, στις διμερείς συναντήσεις με Κομμουνιστικά, Εργατικά Κόμματα παρατηρούμε ότι εντυπωσιάζει το ποσοστό συμμετοχής γυναικών στο Κόμμα μας.

Ομως, εμείς γνωρίζουμε ότι η ρίζα του βρίσκεται σ' αυτήν την Ιστορία του Κόμματός μας, στο γεγονός ότι οι Ελληνίδες ψήφισαν για πρώτη φορά στην Ελεύθερη Ελλάδα την απελευθερωμένη από το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, στη συμμετοχή των γυναικών στα λαϊκά δικαστήρια και στις άλλες λαϊκές επιτροπές επί ΔΣΕ³, στο 1/4 της γυναικείας συμμετοχής στη δύναμη του ΔΣΕ, στην ιδιαίτερη οργανωτική, ιδεολογική μορφωτική, παιδαγωγική, ακόμα και στρατιωτική εκπαιδευτική δουλειά που έκανε το Κόμμα μας στις γυναίκες.

Μέσα στο καμίνι του ταξικού εμφύλιου πολέμου, ο ΔΣΕ οργάνωσε Πανελλαδική Σύσκεψη Γυναικών στην οποία πήραν μέρος αντιπρόσωποι από μάχιμες μονάδες σε όλη σχεδόν την Ελλάδα, αψηφώντας κινδύνους, την υπεροπλία του ταξικού αντιπάλου, τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες, διασχίζοντας εκατοντάδες χιλιόμετρα σε χιονισμένα βουνά. Η πίστη στον σκοπό τις έκανε να υπερβαίνουν την ίδια τους τη φύση.

Τότε έγινε πολλή δουλειά, ειδικές συσκέψεις, ακόμα και εν μέσω σκληρών μαχών, ειδικά μαθήματα, έντυπα κ.λπ. Δίπλα σε κάθε πολιτικό επίτροπο υπήρχε στέλεχος του Κόμματος ως βοηθός για την ειδική δουλειά με τις γυναίκες.

Ηταν πολύ πρωτοποριακό όταν το 1945, το 7ο Συνέδριο του Κόμματός μας έβαζε στόχο να ανέβει η συμμετοχή των γυναικών στο 50% της δύναμής του.

Ο αγώνας του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, κυρίως του ΔΣΕ, καθώς και η οργάνωση της ζωής στις απελευθερωμένες περιοχές προσφέρει απαράμιλλη πείρα και διαχρονικής σημασίας συμπεράσματα για την εξειδίκευση της δουλειάς του Κόμματος στις γυναίκες.

Δίνει πείρα για την πολιτική αφύπνιση νεότερης ηλικίας γυναικών, στο πώς ξεπέρασαν αναχρονιστικές συνήθειες, πώς με την τόλμη και τη στάση τους σε όλες τις δραστηριότητες του αγώνα κατάφεραν να σπάσουν τις προκαταλήψεις ακόμα και κομμουνιστών στρατιωτικά ειδικευμένων.

Η δική μας γνώση και δύναμη για εξειδικευμένη δουλειά στις γυναίκες πατά στην ιστορία χιλιάδων κομμουνιστριών και αγωνιστριών που πέρασαν από τις φυλακές και τις εξορίες, με τις περισσότερες όχι μόνο να μη λυγίζουν, αλλά να οργανώσουν τη ζωή εκεί, να μεταδίδουν τη φλόγα της εκπαίδευσης, της γνώσης, της καλλιτεχνικής, λογοτεχνικής δημιουργίας, να εξουδετερώνουν τον ατομικό φόβο μέσα από τη συλλογικότητα και αλληλεγγύη, να δίνουν πιο πλούσιο περιεχόμενο στη ζωή της φυλακισμένης - εξόριστης από αυτό που είχε γνωρίσει ως ελεύθερη.

Μέσα απ' όλη αυτήν τη δράση έσπασαν και οι προκαταλήψεις, τα βιώματα συμπεριφοράς ανδρών και γυναικών μέσα στο Κόμμα, αναδείχθηκαν γυναίκες στα καθοδηγητικά όργανα του Κόμματος μέχρι την ΚΕ και το ΠΓ, ακόμα και γυναίκα ΓΓ επί χρόνια.

Κι αργότερα το Κόμμα μας πρωτοστάτησε στη δημιουργία γυναικείων συλλόγων, Πανελλαδικής Ομοσπονδίας Γυναικών, γυναικείων επιτροπών σε κλαδικές Ομοσπονδίες εργαζομένων.

Ωστόσο, δεν υπήρξε συστηματοποιημένη παρέμβαση του Κόμματος για το περιεχόμενο ορισμένων αστικών εκσυγχρονισμών (π.χ. στο οικογενειακό δίκαιο) που στόχευαν στην άρση της επίδρασης αναχρονιστικών αντιλήψεων για τη θέση της γυναίκας στην καπιταλιστική κοινωνία, στην οικογένεια, ώστε να ανέβει η γυναικεία συμμετοχή στην κοινωνική παραγωγή. Βέβαια, δυσκόλεψε και η γενική υποχώρηση του κομμουνιστικού κινήματος με τη νίκη της αντεπανάστασης.

Ετσι, κάποιες νεότερες γενιές κομμουνιστριών δυσκολεύτηκαν να αντιληφθούν τη σύγχρονη έκφραση του γυναικείου ζητήματος και να συνειδητοποιήσουν ότι τυπική - νομική ισότητα των φύλων δεν μπορεί να άρει την ανισότιμη θέση των γυναικών στις ταξικές, εκμεταλλευτικές κοινωνίες.

Με βάση και τις σύγχρονες μορφές ανισοτιμίας της γυναίκας καθώς και τις σύγχρονες ανάγκες της, χρειάζεται μέσα στα όργανα του Κόμματος και της Νεολαίας του, με την ευθύνη των κομμουνιστριών και μέσα στα όργανα του ταξικά προσανατολισμένου εργατικού - συνδικαλιστικού κινήματος, σε συσπειρώσεις με αντιμονοπωλιακό πλαίσιο πάλης, να πείθουμε γιατί δεν είναι περιττή η επεξεργασμένη, εξειδικευμένη δουλειά στις γυναίκες εργατικής - λαϊκής ένταξης ή καταγωγής για την άνοδο της συμμετοχής τους στον αντικαπιταλιστικό, αντιμονοπωλιακό αγώνα, στην πάλη για την καπιταλιστική ανατροπή, τον σοσιαλισμό - κομμουνισμό.

Κι αυτή η εξειδίκευση δεν μπορεί να γίνει αν δεν αφιερωθούν σ' αυτήν πρώτα απ' όλα τα γυναικεία στελέχη του Κόμματος και της Νεολαίας του, ανεξάρτητα από τις χρεώσεις και άλλες εξειδικεύσεις καθηκόντων που έχουν. Παράλληλα, αυτή η εξειδίκευση πρέπει να διαπερνά όλους τους τομείς:

Τον ιδεολογικό, τον παιδαγωγικό, τη μαζική διαφώτιση, τη δουλειά στο συνδικαλιστικό εργατικό κίνημα, στο κίνημα των αγροτών, των αυτοαπασχολούμενων στις πόλεις, στο μαθητικό, σπουδαστικό, φοιτητικό κίνημα.

Παρά την πείρα του Κόμματός μας, θεωρούμε ότι δεν επιτρέπεται ο εφησυχασμός.

Ξέρουμε ότι ιδιαίτερα σε αντιδραστικές καμπές της ιστορίας της κοινωνικής εξέλιξης, εύκολα μπορείς να χάσεις ό,τι με μακρόχρονους κόπους έχεις κατακτήσει. Κι αυτό αφορά και τη συμμετοχή, την ανάδειξη, την εξέλιξη των γυναικείων στελεχών στο Κόμμα, στην ΚΝΕ, το ρόλο τους στα κινήματα, την ικανότητα των κομμουνιστριών να εμπνέουν και να προσελκύουν γυναίκες στον αγώνα.

Εχοντας επίγνωση αυτών των δυσκολιών, προκύπτει η ανάγκη ενός μακροπρόθεσμου ιδεολογικού - οργανωτικού σχεδίου για την οικοδόμηση των ΚΚ στην εργατική τάξη, για στρατολογία γυναικών εργατριών, υπαλλήλων, πρωτοπόρων στον τομέα των επιστημών και της Τέχνης.

Παραπομπές

1. «Η συμμετοχή των γυναικών στα όργανα διοίκησης των συνδικαλιστικών οργανώσεων δομής της ΓΣΕΕ», Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ, Φλεβάρης 2015.

2. 21% των εταιρειών, κυρίως μικρομεσαίες, διοικούνται από γυναίκες, «ICAP Group», 2015.

3. Στην Ελλάδα, στον ένοπλο ταξικό αγώνα του ΔΣΕ (Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας) το 1946-1949, που ακολούθησε μετά τον ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, οι γυναίκες αποτελούσαν το 25% των μάχιμων δυνάμεων, ενώ υπήρχαν τμήματα, σώματα που έφταναν στο 40%, ακόμα και 50%.