Για παράδειγμα, το Πανεπιστήμιο Πατρών, σε ανακοίνωση παρόμοια με αυτές άλλων ιδρυμάτων, ενημερώνει ότι «οι προτεινόμενες λύσεις είναι ειδικού σκοπού, προσαρμοσμένες στις ιδιαιτέρως έκτακτες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί μετά τα μέτρα αναστολής λειτουργίας και τις επιπτώσεις που αυτά έχουν σε όλους τους τομείς του δημόσιου βίου και προκρίθηκαν με γνώμονα την ελαχιστοποίηση των συνεπειών της κρίσης στον φοιτητικό πληθυσμό του Ιδρύματος».
Είναι αυτονόητο ότι η αξιοποίηση εφαρμογών e-learning μπορεί να συμβάλει ώστε οι φοιτητές, σε αυτές τις συνθήκες, να μη χάσουν την επαφή τους με τις σπουδές τους, να συνεχίσουν και να συμπληρώσουν τη μελέτη τους, να κάνουν επαναλήψεις, να προετοιμαστούν για τη συνέχεια κ.λπ. Εξάλλου, αυτό συνέβαινε και πριν με το e-class, με τις δυνατότητες που δίνουν τέτοιου είδους εργαλεία να μπορούν και να πρέπει ούτως ή άλλως να αξιοποιηθούν περαιτέρω, ώστε να συμπληρώνουν και να υποβοηθούν το μάθημα και σε κανονικές συνθήκες. Ομως, τα πολλά προβλήματα που υπάρχουν, ως απόρροια της πολιτικής που εφαρμόζουν διαχρονικά οι αστικές κυβερνήσεις της χώρας και της χρόνιας υποχρηματοδότησης, καθιστούν πρακτικά αδύνατο να αξιοποιηθούν καθολικά αυτές οι δυνατότητες, καθώς υπάρχουν τεράστιες ελλείψεις σε θέματα υποδομών, πρόσβασης, σχεδιασμού και προετοιμασίας, όπως θα δούμε αναλυτικά και στη συνέχεια.
Αν τα πράγματα έμεναν εδώ, όλα θα ήταν απολύτως εύλογα και διόλου επιλήψιμα. Προκύπτουν, όμως, δύο βασικά ζητήματα, που κάνουν την κατάσταση πιο σύνθετη.
Το Πανεπιστήμιο Πατρών διευκρινίζει περαιτέρω ότι «προφανώς, δεν πρόκειται για εφαρμογή ενός νέου μοντέλου εκπαίδευσης, αλλά για έκτακτες ρυθμίσεις που στοχεύουν στον δραστικό περιορισμό των δυσάρεστων επιπτώσεων λόγω της διακοπής των εκπαιδευτικών λειτουργιών». Για ποιο λόγο, άραγε, γίνεται αυτή η - κατά τα λοιπά καλοδεχούμενη - διευκρίνιση;
Οπως επισημαίνει σε ανακοίνωσή της η ΔΗΠΑΚ, «οι εξαγγελίες για γενικευμένη "εξ αποστάσεως διδασκαλία" έχουν το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον. Ενώ προβάλλεται ως πρόσκαιρη λύση ανάγκης εξαιτίας της τωρινής κατάστασης, στην πραγματικότητα έρχεται για να μείνει και να γενικευτεί, καθώς αποτελεί βασικό άξονα της πολιτικής των κυβερνήσεων και της ΕΕ για το πανεπιστήμιο - επιχείρηση. Η επιδημία δεν μπορεί να αποτελέσει άλλοθι για όσους ορέγονται τη μετατροπή των πανεπιστημίων σε πολυκαταστήματα εκπαιδευτικών υπηρεσιών, με e-shops για να πουλάνε και εξ αποστάσεως προγράμματα».
Ισως κάποιος σκεφτεί ότι οι δυνάμεις που συσπειρώνονται γύρω από τις θέσεις του ΚΚΕ βλέπουν, ακόμα και σε αυτές τις συνθήκες, παντού τα γνωστά «φαντάσματα»: Τις στρατηγικές στοχεύσεις του κεφαλαίου, την ΕΕ, τα αστικά κόμματα και τις κυβερνήσεις που τις προωθούν, τη Διαδικασία της Μπολόνια κ.ο.κ.
Ομως, είναι χαρακτηριστικό ότι η ίδια ανακοίνωση του Πανεπιστημίου Πατρών, στη βάση των κυβερνητικών κατευθύνσεων, συμπληρώνει στη συνέχεια πως «βασικός στόχος είναι η ολοκλήρωση του εξαμήνου και η ελάχιστη δυνατή απόκλιση από τα αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα, με ιδιαίτερη μέριμνα για την ολοκλήρωση των σπουδών». Αντίστοιχα, η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου Αιγαίου κάνει λόγο για «συνέχιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας μέσω της από απόσταση εκπαίδευσης και μάθησης με τη χρήση των νέων τεχνολογιών». Αφού, λοιπόν, θεωρείται ότι μέσα από αυτήν τη διαδικασία μπορούν, έστω και τσάτρα - πάτρα, να ολοκληρωθούν τα εξάμηνα, εύλογα σκέφτεται κανείς ότι το επόμενο βήμα για τους θιασώτες του «σύγχρονου ευρωπαϊκού πανεπιστημίου», δηλαδή του πανεπιστημίου - επιχείρηση, είναι ολόκληροι κύκλοι σπουδών που θα διατίθενται με αυτόν τον τρόπο. Διόλου πρωτότυπη ιδέα, εξάλλου. Ηδη, στην αγορά υπάρχουν πολλά τέτοιου τύπου μεταπτυχιακά προγράμματα, όπως και πλήθος άλλων πιστοποιούμενων προγραμμάτων και σεμιναρίων, που αραδιάζονται στα βιογραφικά των αποφοίτων οι οποίοι πασχίζουν να επιδείξουν στους πιθανούς εργοδότες τους ότι διαθέτουν πληθώρα προσόντων. Και από την πρώτη στιγμή αυτή η κυβέρνηση, διά στόματος υπουργού Παιδείας, στις προγραμματικές δηλώσεις είχε κάνει λόγο για ενίσχυση και επέκταση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων «εξ αποστάσεως σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο, με επένδυση στις νέες τεχνολογίες».
Γι' αυτό και η ΔΗΠΑΚ επισημαίνει ότι «κυβέρνηση και διοικήσεις των πανεπιστημίων πασχίζουν να πείσουν πως ό,τι κάνουν γίνεται εξαιτίας της επιδημίας. Στην πραγματικότητα, είναι έτοιμοι να αδράξουν την ευκαιρία για να προωθήσουν διαχρονικές στοχεύσεις τους, κατά τα περίφημα πρότυπα του "σύγχρονου ευρωπαϊκού πανεπιστημίου". Γι' αυτό και αμέσως μετά τις σχετικές κυβερνητικές εκκλήσεις, οι διοικήσεις των ιδρυμάτων, σαν έτοιμες από καιρό, μας καλούν να δουλέψουμε μέσα από πλατφόρμες e-learning, ώστε να συνεχίσουμε τα μαθήματά μας. "Επενδύοντας" στην αγωνία εργαζομένων και φοιτητών για την υγεία τους, κάποιοι, μάλιστα, κάνουν ανερυθρίαστα λόγο για "μεγάλη ευκαιρία", προσβλέποντας να στήσουν νέες μπίζνες και να πιάσουν καλή θέση σε μια αναδυόμενη αγορά. Εξάλλου, εδώ και χρόνια γίνεται προσπάθεια να μεγαλώσει η πίτα των κάθε είδους διαδικτυακών προγραμμάτων που πουλάνε τα ιδρύματα, στο πλαίσιο της επέκτασης της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας».
Αλλωστε, σε αρκετά πανεπιστήμια κάποιοι δεν δίστασαν να κάνουν κυνικά λόγο για «μεγάλη ευκαιρία» που παρουσιάζεται σήμερα, ώστε να μπορούν αύριο να διεκδικήσουν μεγαλύτερο μερίδιο από την πίτα μιας αγοράς που διαρκώς μεγαλώνει, με ορατή - με βάση και τη διεθνή πείρα - την προοπτική να αφορούν στο προσεχές μέλλον όχι μόνο μεταπτυχιακά ή προγράμματα διά βίου μάθησης, αλλά και προπτυχιακούς κύκλους. Το γιατί τέτοια ζέση από μεριάς τους, είναι προφανές: Υπάρχουν τσέπες που περιμένουν να γεμίσουν. Οπως επίσης υπάρχουν και προϋπολογισμοί ιδρυμάτων, που, με δεδομένη και την υποχρηματοδότηση, αναζητούν επιπλέον έσοδα από φοιτητές - πελάτες που θα πληρώνουν τα σχετικά δίδακτρα.
Από τη στιγμή, μάλιστα, που πλέον, με βάση τον πρόσφατο νόμο που ψήφισε η κυβέρνηση, ένα μέρος της κρατικής χρηματοδότησης θα εξαρτάται από τις επιδόσεις των πανεπιστημίων στην «αξιολόγηση», τέτοιου είδους πρωτοβουλίες όχι μόνο θα επικροτούνται, αλλά και θα... επιδοτούνται, αφού συνάδουν με τα πρότυπα του «σύγχρονου ευρωπαϊκού πανεπιστημίου».
Εχοντας κατά νου τους σχεδιασμούς όσων επιχειρούν να εκμεταλλευτούν την «ευκαιρία» που τους παρουσιάστηκε, η ΔΗΠΑΚ υπογραμμίζει ότι «τα πανεπιστήμια που έχει ανάγκη ο λαός μας, οι σπουδές που έχουν ανάγκη οι νέοι επιστήμονες που διδάσκουμε για να μάθουν σωστά την επιστήμη τους και να μπορούν να δουλέψουν με καλούς όρους στο αντικείμενο των σπουδών τους, δεν μπορεί να είναι τύπου MOOCs, μέσα από σύγχρονες ή ασύγχρονες πλατφόρμες e-learning! Οι πανεπιστημιακές σπουδές δεν μπορούν να υποκατασταθούν από την οποιαδήποτε "έξυπνη" εκδοχή της πάλαι ποτέ εκπαιδευτικής τηλεόρασης! Το μάθημα στο αμφιθέατρο, στην αίθουσα διδασκαλίας, στο εργαστήριο δεν μπορεί επ' ουδενί να αντικατασταθεί από e-learning».
Σε περίπτωση που η αναστολή των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων διαρκέσει για αρκετό διάστημα, ίσως τεθεί ζήτημα απώλειας ή μη εξαμήνου. Μάλιστα, σε αρκετά πανεπιστήμια οι διοικήσεις ξεδιάντροπα πετάνε ήδη το μπαλάκι ατομικά στα μέλη ΔΕΠ για το αν οι φοιτητές θα ολοκληρώσουν ή όχι μέσω e-learning τα μαθήματά τους.
Βρίσκουν, εξάλλου, έρεισμα στις κυβερνητικές κατευθύνσεις. Με επιστολή που έστειλε στις 16 Μάρτη ο υφυπουργός Παιδείας, Β. Διγαλάκης, καλεί τα πανεπιστήμια «να προετοιμαστούν για το ενδεχόμενο παράτασης της απαγόρευσης εκπαιδευτικής λειτουργίας με φυσική παρουσία», συμπληρώνοντας ότι «σε μια τέτοια περίπτωση, θα υπάρξει πλήρης μετάπτωση σε ηλεκτρονική εξ αποστάσεως εκπαίδευση, ώστε να μην χαθεί το εαρινό ακαδημαϊκό εξάμηνο» (κάτι που επιβεβαιώθηκε και στη Σύνοδο Πρυτάνεων μέσω τηλεδιάσκεψης στις 18 Μάρτη, με τη συμμετοχή της υπουργού Παιδείας, Ν. Κεραμέως). Την ίδια στιγμή, όμως, στην επιστολή του ο υφυπουργός ομολογεί ότι είναι αδύνατο να καλυφθεί έτσι η εκπαιδευτική διαδικασία, θέτοντας ως στόχο να προσφερθεί μέσω e-learning «όσο το δυνατόν μεγαλύτερο τμήμα της», αναγνωρίζοντας ότι θα υπάρχουν και «μαθήματα τα οποία δεν θα μπορούν να προσφερθούν», ζητώντας σχετική ενημέρωση.
Εξάλλου, είναι φύσει αδύνατο να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες όλων των φοιτητών και όλων των μαθημάτων μέσω e-learning, ακόμα και στις δεδομένες έκτακτες συνθήκες. Από τη μια, γιατί, για παράδειγμα, είναι προφανώς αδύνατο να γίνουν μέσα από τέτοιες διαδικασίες τα διάφορα - πολλές φορές υποχρεωτικά - εργαστηριακά μαθήματα. Από την άλλη, γιατί είναι δεδομένο ότι δεν διαθέτουν όλοι οι φοιτητές στα σπίτια τους την απαραίτητη υλικοτεχνική υποδομή (κατάλληλους υπολογιστές και εξοπλισμό, σταθερές και γρήγορες συνδέσεις, χώρο κ.λπ.).
Πέραν αυτών, οι υφιστάμενες υποδομές των ιδρυμάτων δεν μπορούν να υποστηρίξουν τη γενίκευση του e-learning για τόσο μεγάλο όγκο φοιτητών και μαθημάτων, την ώρα που ούτε οι διδάσκοντες ούτε οι φοιτητές γνωρίζουν εκ των προτέρων πώς να χρησιμοποιήσουν δόκιμα τέτοια συστήματα. Παράλληλα, δεν μπορεί να διασφαλιστεί η τεχνική υποστήριξη ενός τέτοιου εγχειρήματος, με τα προβλήματα που έχουν ανακύψει ήδη από τις πρώτες μέρες να φέρνουν στο προσκήνιο τις ελλείψεις σε τεχνικό προσωπικό κ.ο.κ.
Η αξιοποίηση του e-learning μπορεί να συμβάλει, όπου και όσο αυτό είναι εφικτό, ώστε να ξεκινήσει πιο ομαλά - ή και ενδεχομένως να επιταχυνθεί - η εκπαιδευτική δραστηριότητα μετά τη λήξη της αναστολής, για να ολοκληρωθεί το εξάμηνο. Ομως, όπως τονίζει η ΔΗΠΑΚ, «παίζουν ύπουλο παιχνίδι όσοι θέλουν να μας πείσουν ότι το e-learning είναι μονόδρομος για να μη χαθεί το εξάμηνο! Τα ιδρύματα έχουν και στο παρελθόν αντιμετωπίσει το πρόβλημα της προσωρινής διακοπής των μαθημάτων, με παράταση του έτους, επέκταση των ημερών διδασκαλίας, μετακίνηση της εξεταστικής, διπλή εξεταστική το Σεπτέμβρη και διάφορους άλλους τρόπους, ώστε να καλύπτονται οι απαιτήσεις και να μη χάνεται το εξάμηνο ή η χρονιά».
Στην κατεύθυνση αυτή, είναι απαραίτητο να ληφθούν εδώ και τώρα όλα τα απαραίτητα μέτρα, προκειμένου, μετά την επανέναρξη της κανονικής λειτουργίας των ιδρυμάτων, να ολοκληρωθεί κανονικά το ακαδημαϊκό έτος για όλους τους φοιτητές, χωρίς να χαθούν μαθήματα, εργαστήρια, πρακτικές κ.λπ.
Δηλαδή, μεταξύ άλλων, να υπάρξει πρόνοια για πολλαπλά τμήματα, φροντιστήρια κ.λπ., για τα οποία απαιτούνται άμεσες προσλήψεις μόνιμου προσωπικού, που ούτως ή άλλως λείπει εδώ και χρόνια, γεγονός που προκαλούσε έτσι κι αλλιώς πολλά προβλήματα στην εκπαιδευτική διαδικασία. Να παραταθούν για όσο χρειαστεί οι συμβάσεις των συμβασιούχων διδασκόντων, με εξασφάλιση του μισθού και των ασφαλιστικών τους εισφορών.
Παράλληλα, είναι απαραίτητο να εξασφαλιστεί από τώρα, με ευθύνη του κράτους, ότι δεν θα πληρώσουν από την τσέπη τους οι φοιτητές και οι λαϊκές οικογένειες το κόστος για όσο επιπλέον διάστημα ενδεχομένως απαιτηθεί για την ολοκλήρωση του εξαμήνου (π.χ. επιδότηση ενοικίου κ.λπ.).