«Πώς τους ξέχασε (σ.σ. τους καλλιτέχνες) η κυβέρνηση;», αναρωτήθηκε την προηγούμενη βδομάδα η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, σημειώνοντας μάλιστα, μάλλον προκλητικά, ότι «αυτοί που ανεβάζουν τους τόνους δεν είναι η πλειοψηφία». Και όμως, εδώ και τρεις μήνες οι καλλιτέχνες, γενικότερα οι εργαζόμενοι στο χώρο της Τένης και του Πολιτισμού, με τα σωματεία τους διεκδικούν καθολικά μέτρα επιβίωσης για όλους, με αποκορύφωμα τη μεγάλη κινητοποίηση στο Σύνταγμα, όπου συγκεντρώθηκαν κοντά στους 4.000 εργαζόμενους του χώρου, αλλά και τις κινητοποιήσεις τους να έχουν απλωθεί πια, σε όλη την Ελλάδα. Εδώ και τρεις μήνες νέοι καλλιτέχνες με ταλέντο, προσόντα, πτυχία και πολλές ώρες δουλειάς στην πλάτη τους, απαιτούν να μπορούν να ζήσουν ανθρώπινα και να δημιουργήσουν.

Οσες φορές εξαγγέλθηκαν μέτρα για τον Πολιτισμό, κάτω και από τις όλο και συνεχιζόμενες και έντονες αντιδράσεις, αποδείχθηκαν σταγόνα στον ωκεανό, αφού η πλειονότητα των εργαζομένων εξαιρείται και από αυτά τα πενιχρά μέτρα στήριξης. Η κυβέρνηση χρησιμοποιεί τα ιδιαίτερα προβλήματα που κυριαρχούν στο χώρο (αδήλωτη εργασία, πολυπλοκότητα εργασιακών σχέσεων και «αχαρτογράφητο» του χώρου), για να δικαιολογήσει τη στάση της: ότι τα χέρια της είναι «δεμένα». Λες και δεν έχει και η ίδια σοβαρό μερίδιο ευθύνης, και γνώσης βέβαια, για την κατάσταση που επικρατεί στο χώρο.

Οπως φαίνεται και η «επόμενη μέρα» της Τέχνης και του Πολιτισμού θα γίνει με τη σημαία της ατομικής ευθύνης. Οπως χαρακτηριστικά ανέφερε η υπουργός Πολιτισμού, «η αγορά θα αυτορρυθμιστεί». Δηλαδή, θα είναι «απόφαση του κάθε ιδιώτη», αν θα μπορεί να ακολουθήσει τα αυστηρά πρωτόκολλα με τα οποία συνοδεύεται το άνοιγμα των χώρων. Αν δεν μπορεί; Δικό του πρόβλημα! Δεν υπάρχει δηλαδή καμιά πρόβλεψη για το πώς θα μπορέσουν να λειτουργήσουν, να αντέξουν ουσιαστικά το βάρος της παραγωγής οι μικροί χώροι σε αυτές τις συνθήκες που απαιτείται 40% πληρότητα του χώρου. Αλλά και καμιά έγνοια για το πώς θα μπορέσει να επιβιώσει όλο αυτό το καλλιτεχνικό δυναμικό, που λογικά μπροστά στο ρίσκο θα επιλέγονται παραστάσεις με ολιγομελή θίασο, ορχήστρα κ.λπ.

Πράγματι, και στις τελευταίες ανακοινώσεις τα επιπλέον μέτρα που ανακοινώθηκαν αφορούν ελάχιστους παραπάνω ή κάποιες κραυγαλέες περιπτώσεις γύρω από τις οποίες αναπτύχθηκε μεγάλος αγώνας από τα σωματεία. Ουσιαστικά, η κυβέρνηση προσπαθεί να διορθώσει κάποιες φανερές παραλείψεις ή αστοχίες, στην προσπάθειά της να μετριάσει την αντίδραση των εργαζομένων, να εκτονώσει την αγωνιστική διάθεση. Μάλιστα, στην τηλεδιάσκεψη που είχε η ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού με σωματεία του χώρου την περασμένη Δευτέρα ξεκαθαρίστηκε ότι δεν εντάσσονται στα μέτρα στήριξης οι εργαζόμενοι με εργόσημο και τίτλο κτήσης. Ακόμα, απορρίφθηκε η πρόταση των σωματείων για ένταξη στο επίδομα όλων των εργαζομένων που έχουν 5 ένσημα από το 2019, αλλά και την επιδότηση των εργαζομένων που βρίσκονται σήμερα στις λίστες του ΟΑΕΔ.

Αντίστοιχα, και οι αυτοαπασχολούμενοι του χώρου, εικαστικοί, σκηνοθέτες, συγγραφείς κ.λπ. βρίσκονται κυριολεκτικά στον αέρα, αφού οι προϋποθέσεις για την «αποζημίωση ειδικού σκοπού» δεν λαμβάνουν υπόψη την ιδιαιτερότητα της καλλιτεχνικής τους εργασίας (π.χ. εικαστικοί). Για παράδειγμα, τα καλλιτεχνικά έργα απαιτούν πολύ χρόνο, έρευνα και μελέτη για να δημιουργηθούν, επομένως ο εικαστικός αμείβεται με παραστατικά που απέχουν πολύ χρόνο μεταξύ τους, ειδικά όταν το έργο είναι μεγάλο (π.χ. γλυπτά, αγιογραφίες, εικαστικές διακοσμήσεις κτιρίων).

Μεγάλος είναι και ο προβληματισμός και οι επιφυλάξεις που έχουν αναπτυχθεί γύρω από τη σύσταση «μητρώου καλλιτεχνών και δημιουργών», χωρίς μάλιστα να έχουν προσδιοριστεί οι στόχοι δημιουργίας του. Οπως ειπώθηκε εκ μέρους της ηγεσίας του υπουργείου Πολιτισμού στα σωματεία, δεν τους ενδιαφέρει το μητρώο γενικά, αλλά τα «ενεργά μέλη» του. Προφανώς, ο στόχος δημιουργίας μητρώου δεν είναι να καταγραφούν οι καλλιτέχνες με σκοπό να επιδοτηθούν.

Το χρειάζονται για την επόμενη μέρα, ως ένα βασικό εργαλείο για να να διευκολυνθούν στην προώθηση της δικής τους στρατηγικής στον πολιτισμό. Να λειτουργήσει, για παράδειγμα, σαν «κόφτης» για όλους αυτούς τους ανθρώπους - και είναι πολλοί - που δεν μπορούν να ζήσουν αποκλειστικά και μόνο από την ίδια τους την Τέχνη, όπως έγινε με το μητρώο των αγροτών, που ουσιαστικά πέταξε έξω από όλες τις επιχορηγούμενες δράσεις τους φτωχότερους αγρότες, που αναγκάζονταν να ετεροαπασχολούνται.

Αποκαλυπτικοί για το χαρακτήρα των αναδιαρθρώσεων που μέλλονται για τον Πολιτισμό είναι οι άξονες της έρευνας που θα πραγματοποιήσει το υπουργείο Πολιτισμού για «τη μέτρηση του αντίκτυπου της υγειονομικής κρίσης στους καλλιτέχνες και τον Πολιτισμό». Η κυβέρνηση υπαγορεύει τα συμπεράσματα της έρευνας σύμφωνα με την πολιτική επιδίωξή της να στηρίξει τις μεγάλες επιχειρήσεις του Πολιτισμού σε δίσεκτους γι' αυτές καιρούς με την ενίσχυση της εκμετάλλευσης των καλλιτεχνών και γενικότερα των εργαζομένων στον Πολιτισμό.

Μέσα στον ψηφιακό μετασχηματισμό του Πολιτισμού, που προωθείται ραγδαία, η κυβέρνηση στις εξαγγελίες της δεν λέει κουβέντα για την προστασία των πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων. Σε αυτές τις συνθήκες, οι πραγματικοί δημιουργοί του καλλιτεχνικού έργου θα δεχτούν ακόμα πιο σφοδρά πλήγματα από τις επιχειρήσεις που το εκμεταλλεύονται. Στο χώρο της μουσικής οι εταιρείες παραγωγής λαμβάνουν ήδη το 50% των συγγενικών δικαιωμάτων και το άλλο μισό το μοιράζονται οι μουσικοί και οι τραγουδιστές. Για να γίνει, μάλιστα, κατανοητό τι χοντρά παιχνίδια συμφερόντων παίζονται, πρόσφατα έγινε πρόταση στο υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης από εταιρεία, να παρέχει ξένη μουσική σε επιχειρήσεις, χωρίς την υποχρέωση πληρωμής πνευματικών δικαιωμάτων. Κάτω από την παρέμβαση των καλλιτεχνών το εγχείρημα αυτό αποτράπηκε.

Ακόμα και η μεταφορά της δραστηριότητας της ΕΥΕΔ (ενδιάμεσου φορέα) στον οργανισμό συλλογικής διαχείρισης ΕΔΕΜ έγινε αυτήν τη βδομάδα μετά από μήνες και έντονες αντιδράσεις από το χώρο των δημιουργών.

Χρειάζεται τώρα να εξαιρεθούν από τα συγγενικά δικαιώματα οι εταιρείες παραγωγής και έκδοσης. Να επιδοτηθούν οι Οργανισμοί Συλλογικής Διαχείρισης (ΟΣΔ) των καλλιτεχνών. Να μην ιδρυθεί καμιά Ανεξάρτητη Οντότητα Διαχείρισης, δηλαδή ιδιωτική εταιρεία, που θα διαχειρίζεται τα πνευματικά και συγγενικά δικαιώματα. Με νομοθετική ρύθμιση να αυξηθεί το ποσοστό του ελληνικού ρεπερτορίου καθώς και το ποσοστό μίσθωσης ταινιών μυθοπλασίας και τεκμηρίωσης στον ραδιοτηλεοπτικό χρόνο.

Οσο δε για τη στάση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, όχι τυχαία, δεν θίγει το σκληρό πυρήνα των μέτρων, που αφορά τις επιδιώξεις του κεφαλαίου για τον Πολιτισμό και όχι μόνο. Αυτές, άλλωστε, υπηρέτησε και συνεχίζει θερμά να τις υπηρετεί. «Χωρίς σχέδιο, χωρίς στρατηγική, χωρίς διαβούλευση με τις υπηρεσίες του και τους πολιτιστικούς φορείς, χωρίς αίσθηση χρονικών ορίων, χωρίς επιχειρησιακό οδοδείκτη», αυτά προσάπτει στην κυβέρνηση η πρώην υπουργός Πολιτισμού επί ΣΥΡΙΖΑ Μ. Ζορμπά.

Σαν να μην έφταναν αυτά τολμάνε να εμφανίζονται και ως υπερασπιστές του κινήματος των καλλιτεχνών. Πάει βέβαια πολύ, να υπερασπίζονται τους καλλιτέχνες και να μιλάνε για την απουσία Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας αυτοί που όσο ήταν κυβέρνηση κουνούσαν το δάχτυλο στο ΣΕΗ που πάλευε δύο χρόνια για Συλλογική Σύμβαση. Αυτοί που με την πολιτική τους συνέβαλαν στο να συνεχίσει ο χώρος να μην έχει Συλλογικές Συμβάσεις και να διευρύνονται οι ελαστικές σχέσεις εργασίας.

Στα επείγοντα ζητήματα για την επιβίωση των εργαζομένων απαντά η πρόταση νόμου που κατέθεσε το ΚΚΕ και η οποία, ανάμεσα σε πολλά άλλα μέτρα για την ανακούφιση των εργαζομένων στον Πολιτισμό, προτείνει το ειδικό επίδομα στήριξης να δοθεί σε όλους τους εργαζόμενους καθολικά, χωρίς εξαίρεση και για όσο διάστημα θα διαρκούν τα μέτρα ασφαλούς λειτουργίας των πολιτιστικών χώρων.