Σε προηγούμενα σημειώματά μας είχαμε αποπειραθεί να αναλύσουμε τις μακροχρόνιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τον πόλεμο που φυσικά είναι δύσκολο να εκτιμηθούν σύντομα. Το θέμα επανήλθε σε συνέδριο που οργάνωσε στο Βελιγράδι η μη κυβερνητική οργάνωση «Νέοι ερευνητές της Σερβίας» και στο οποίο συμμετείχαν 44 οικολογικές οργανώσεις, επιστημονικά ινστιτούτα και ερευνητικά κέντρα από την Αυστραλία, τη Βοσνία, τη Βουλγαρία, την Ελβετία, την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Λευκορωσία, την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, την Ουγγαρία, την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, και τη Ρουμανία. Τη χώρα μας εκπροσώπησαν οι οργανώσεις «Αρκτούρος» και η «Ελληνική Εταιρεία Προστασίας του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς». Να επισημάνουμε την απουσία των Γάλλων και των Γερμανών Πράσινων που συμμετέχουν στις κυβερνήσεις των χωρών τους και τήρησαν τη γνωστή ξεδιάντροπη στάση στο πόλεμο, ακυρώνοντας όχι μόνο τις αρχές της οικολογίας, αλλά και αυτή της δημοκρατίας, με νατοϊκότερους των νατοϊκών γερακιών τους θλιβερούς απολογητές του ιμπεριαλισμού: Φίσερ και Κομπετίτ. Φυσικά το ίδιο ισχύει και για διεθνείς κρατικοδίαιτες (και όχι μόνο) οργανώσεις που εξαντλούνται στα χάπενινγκ και τις δράσεις, όταν πρόκειται για «ζωάκια και λουλουδάκια», αλλά απέχουν παντελώς όταν πρόκειται για ανθρώπινες ζωές.
Οι επιπτώσεις από τους βομβαρδισμούς αυτούς καθ' εαυτούς, αλλά και η διαρροή χημικών ουσιών από τις ζημιές σίγουρα θα εμφανιστούν σαν ένας εφιάλτης που δύσκολα θα αντιμετωπιστεί τόσο από τους κατοίκους των πληγεισών περιοχών, όσο και στις γείτονες βαλκανικές χώρες στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και η Ελλάδα. Κι αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε ποτέ. Η οικοκτονία ήταν ένας από τους στόχους των νατοϊκών. Μια μέθοδος που τη γνώριζαν καλά από την εποχή του Βιετνάμ και πιο πριν στο Ναγκασάκι και τη Χιροσίμα. Τα βιομηχανικά συμπλέγματα επεξεργασίας πετρελαίου στο Novi Sad και το Pancevo, στη μονάδα παραγωγής λιπαντικών στο Βελιγράδι, τις δεξαμενές καυσίμων στις πόλεις:Lipovica, Bogutavac, Smederevo, Prahovo, Pristina, Nis, Gruza, Krusevac, Sombor και το Βελιγράδι, οι χημικές βιομηχανίες στις πόλεις: Pancevo, Valjeno, Baric, Nis, Cabac, Kula,Lucani, Cacak, Vrbas, Srrobram, Kursumlija) και οι μονάδες πλαστικών και τα πετροχημικά στο Pancevo, Novi Sad, Raska, Pristina, Urosevac υπέστησαν τεράστιες καταστροφές με αποτέλεσμα να απελευθερωθούν τεράστιες ποσότητες υγρών, στερεών και αέριων ουσιών δολοφονικών για ανθρώπους -μεσομακροπρόθεσμα- και το περιβάλλον. Οι διεθνείς συνθήκες της Χάγης, της Γενεύης, της Στοκχόλμης, και οι διακηρύξεις στο Ρίο και το Κιότο αποδείχτηκαν κουρελόχαρτα άνευ σημασίας, όταν πρόκειται για την καταπάτησή τους από τη δράκα των εγκληματιών του ΝΑΤΟ.
Είναι για γέλια και για κλάματα αν αναλογιστεί κανείς τα λογής-λογής συνέδρια για την προστασία του περιβάλλοντος, σε πολυτελή ξενοδοχεία, με ντρινκς, πολυτελή φυλλάδια (συνήθως με χαρτί χλωριωμένο), όπου ένας συρφετός «τεχνοκρατών», πολιτικών, ρεαλιστών «οικολόγων» ( γιαλατζί-οικολόγων θα τους έλεγε χωρίς να έχει καθόλου άδικο ο απλός άνθρωπος) ευρωτρεφόμενων στη συντριπτική πλειοψηφία τους να μιλούν για την προστασία της φύσης και να κάνουν την «πάπια» στην περίπτωση της Γιουγκοσλαβίας. Μιας χώρας που διαθέτει ένα από τα έξι σπουδαιότερα ευρωπαϊκά κέντρα βιοποικιλότητας κι ένα από τα 153 του πλανήτη. Χλωρίδα και πανίδα καταγραμμένες στα Ευρωπαϊκά «Κόκκινα Βιβλία των απειλούμενων ειδών» εξαφανίστηκαν, άλλα είδη μετανάστευσαν αναγκαστικά και μάλιστα στην περίοδο της αναπαραγωγής τους, εγκαταλείποντας τους βιότοπους που για γενιές ολόκληρες είχαν διαβιώσει σε αρμονία με τη φύση. Πάνω από 100.000 πουλιά έχασαν τη ζωή τους ή τράβηξαν για ένα ταξίδι με άγνωστο προορισμό και αβέβαιο μέλλον. Η ζημιά θα έχει επιπτώσεις και στο βάθος του χρόνου και δεν είναι απίθανο κάποια είδη να εκλείψουν. Η ζημιά δεν είναι τοπική, αλλά διεθνής. Πολλές από τις επιπτώσεις στα οικοσυστήματα εκτιμούνται ότι θα είναι μη αναστρέψιμες.
Απροσδιόριστες ποσότητες ρυπαντών διαχύθηκαν στον αέρα. Διοξίνη, φουράνιο, διχλωριούχο αιθυλένιο, πολυχλωριωμένα διφαινίλια, αμμωνία, οξείδια του αζώτου, διοξείδιο του θείου, μονοξείδιο του άνθρακα, βενζέλιο, πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες, πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες, υδροχλώριο, ρυπαντές που περιέχουν βαριά μέταλλα αποτελούν ένα «κοκτέιλ θανάτου» με άγνωστη χρονική διάρκεια.
Η επιφάνεια του εδάφους σε ορισμένο βάθος και σε μια μεγάλη ακτίνα από τα σημεία των βομβαρδισμών και των διαρροών των χημικών (κάδμιο, υδράργυρος, πετρέλαιο και τα παράγωγά του) είναι εξαιρετικά μολυσμένη. Εξαιτίας των καθιζήσεων και της μεγάλης χρονικής διάρκειας των διαρροών των χημικών στις υπόγειες δεξαμενές νερού οι συνέπειες είναι εφιαλτικές και οι διορθωτικές κινήσεις άμεσα αναγκαίες. Δε θα πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός του μεγάλου χρόνου ζωής των βομβών με αποεμπλουτισμένο ουράνιο και της ευρύτατης χρήσης βομβών διασποράς, πολλές από τις οποίες δεν έχουν εκραγεί ακόμα, και αποτελούν διαρκή κίνδυνο για τη ζωή του πληθυσμού.
Μια πληθώρα δηλητηριωδών ουσιών όπως: χλώριο, υδροχλωρικό οξύ, αμμωνία, κυανιούχο νάτριο και δεκάδες ακόμα έφτασαν είτε απ' ευθείας στα ποτάμια, είτε μέσω των υπονόμων υπογείως. Aγνωστες παραμένουν οι συνολικές επιπτώσεις στον υδατικό πλούτο της ΟΔ της Γιουγκοσλαβίας. Τα διεθνή ύδατα του ποταμού Σάβα, ο Δούναβης και το Δέλτα του στη Μαύρη θάλασσα έχουν υποστεί ανυπολόγιστη ρύπανση. Ας μην ξεχνάμε ότι το μεγαλύτερο μέρος των χημικών και πετροχημικών εργοστασίων που κατέστρεψαν οι νατοϊκοί βρισκόταν κοντά στις όχθες αυτών των ποταμών. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της οργάνωσης «WWF» 10 εκατομμύρια άνθρωποι που τους παρέχεται νερό από το Δούναβη (πρόγραμμα Δούναβης - Καρπάθια) κινδυνεύουν. Η πιθανότητα ανάκτησης της ιχθυοπανίδας και των ιχθυοκαλλιεργειών στην περιοχή είναι πολύ μικρή. Το ίδιο ισχύει για τις υπόγειες πηγές σε μακροπρόθεσμη βάση, όταν κατακαθίσουν οι τοξικές ουσίες από ανώτερα στρώματα.
Αν κάτι πρέπει να τονιστεί είναι το δυνάμωμα της αλληλεγγύης μας στους Γιουγκοσλάβους και η υπενθύμιση, σ' αυτούς που «βιάζονται» να ξεχάσουν τα γεγονότα, ότι κανείς δεν ξέρει ποιος θα είναι ο επόμενος στόχος των «γερακιών».