Εντέλει, ανακοινώθηκε, πανηγυρικά, η σύνταξη του προγράμματος από το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, και μόλις πριν από λίγες μέρες αναρτήθηκε σε δημόσια διαβούλευση, με στόχο, σύμφωνα με την ενημέρωση, να συνδιαμορφωθεί το τελικό κείμενο, που θα ισχύσει πιλοτικά το επόμενο σχολικό έτος, σε ορισμένους δήμους και Περιφέρειες, με προοπτική καθολικής γενίκευσης, σε όλους τους παιδικούς σταθμούς, δημόσιους, δημοτικούς και ιδιωτικούς.

Αν και δημιουργήθηκαν προσδοκίες εν μέσω πανηγυρικών τόνων και υπερπροβολής του όλου εγχειρήματος, από το ξεκίνημα ακόμα, αρχίσαμε να κουμπωνόμαστε. Ετσι, η ανάθεση έγινε στον Οργανισμό Ερευνας και Ανάλυσης «Διανέοσις» (που πρόκειται ουσιαστικά για think tank με άμεση σχέση με τον ΣΕΒ) με ομάδα επιστημόνων που ελάχιστη σχέση έχουν με το χώρο της Προσχολικής Αγωγής, και δη τους παιδικούς σταθμούς, προκαλώντας εύλογα ερωτήματα για την απαξίωση, από την πλευρά του υπουργείου, τόσο της ακαδημαϊκής κοινότητας, από τα αντίστοιχα πανεπιστημιακά τμήματα, όσο και των ίδιων των παιδαγωγών που έχουν συγκεντρώσει πολύτιμη εμπειρία από την καθημερινή επαφή τους με τα παιδιά. Τα περισσότερα μέλη της ομάδας έχουν θητεύσει ως τεχνοκράτες, οικονομολόγοι σε μεγάλα πανεπιστήμια, προμηνύοντας έτσι ότι η κατεύθυνση και το πλαίσιο Προσχολικής Αγωγής θα συγχρονιστεί περισσότερο με τα πορίσματα των οικονομικών εκθέσεων, θα εναρμονιστεί με τους οικονομικούς τους δείκτες (βλ. έκθεση Πισσαρίδη), παρά με την ουσιαστική, επιστημονική παιδαγωγική διάσταση.

Από τις πρώτες κιόλας γραμμές είναι εμφανές ότι οι εμπνευστές του προγράμματος δεν έχουν περάσει ούτε απέξω από έναν παιδικό σταθμό, αγνοώντας παντελώς τι εκτυλίσσεται, με ουσιαστικό τρόπο, εντός του. Αναφέρεται, λοιπόν, ότι «για πολλά χρόνια, οι δομές για τα βρέφη και τα πολύ μικρά παιδιά 0 - 4 ετών είχαν αποκλειστική αποστολή τη φροντίδα των βιολογικών αναγκών των παιδιών, με στόχο την αποδέσμευση των γονέων ώστε να μπορούν να εργάζονται. Στην Ελλάδα οι σταθμοί λειτουργούν περισσότερο ως "σταθμοί" φύλαξης».

Αν αυτοί οι «ειδήμονες», μαζί με τους εκπροσώπους του υπουργείου, έκαναν τον κόπο να επισκεφτούν τους παιδικούς σταθμούς, θα διαπίστωναν ότι στη συντριπτική πλειοψηφία τους οι εργαζόμενοι όλων των ειδικοτήτων, κόντρα στην υποχρηματοδότηση, στις «ελαστικές» σχέσεις εργασίας, στην απουσία επιστημονικού προγράμματος, στις άθλιες κτιριακές εγκαταστάσεις, κάνουν πολλά παραπάνω από το άλλαγμα της πάνας, το τάισμα και τον ύπνο, προσπαθώντας να ξεπεράσουν την άθλια καθημερινότητα, που τους έχουν επιβάλει διαχρονικά όλες οι κυβερνήσεις, επιτελώντας ένα σημαντικό, αξιόλογο επιστημονικό έργο, έχοντας ως εφόδιο τις γνώσεις, το μεράκι, την αγάπη τους για το παιδί. Κάτι που λείπει από τον πολιτικό σχεδιασμό όλων των κυβερνήσεων.

Από την επίσκεψή τους, λοιπόν, θα γίνονταν σοφότεροι, μελετώντας καλύτερα και σε βάθος το παιδαγωγικό πλαίσιο και δεν θα ξεφούρνιζαν ένα επιστημονικό πρόγραμμα που για τον τομέα, εντέλει, για τον οποίο προορίζεται, προτείνουν τρεις σελίδες με ενδεικτικές δραστηριότητες!

Από την άλλη, προτείνεται το σχήμα της «Κυψέλης», εντός της οποίας εγγράφονται γνωστές, τετριμμένες παιδαγωγικές διακηρύξεις, όπως οι σχέσεις, το παιχνίδι, η ενεργή διάδραση, ενθάρρυνση, συμμετοχή, οι οποίες, έτσι κι αλλιώς, αποτελούν συστατικό κομμάτι της παιδαγωγικής, αφού προκύπτουν από τις ανάγκες των παιδιών, και σε καμία περίπτωση δεν είναι πρωτοποριακή επιστημονική ανακάλυψη. Με αυτόν τον τρόπο σχηματοποιείται η παιδαγωγική πράξη, αναπαράγοντας διακηρύξεις, αξίες που έτσι κι αλλιώς τη διατρέχουν, έχοντας στο επίκεντρο το παιδί, χωρίς να συμβάλλει ουσιαστικά στην αναβάθμισή της.

Σε ποια πιεστικά ερωτήματα και ποια ανάγκη απαντά ένα πρόγραμμα που εκπονήθηκε πριν από 40 χρόνια και υλοποιείται στην Τζαμάικα! Λείπουν η επιστημονική έμπνευση και φαντασία, η γνώση της ελληνικής πραγματικότητας; Εκτός κι αν νομίζουν οι «ειδήμονες» ότι απευθύνονται σε ιθαγενείς και εάν ονοματίσουν το πρόγραμμα «Reach up and learn» θα μας εντυπωσιάσουν.

Φτωχότατο, ελλιπέστατο, αναντίστοιχο της πλούσιας, αποκτημένης πείρας από την παιδαγωγική παρέμβαση εντός των παιδικών σταθμών, φανερώνει την ένδεια των εμπνευστών του.

Σε αυτό το πλαίσιο, ανησυχούμε ιδιαίτερα για το σώμα των μεντόρων που συστήνεται στο πλαίσιο του Εθνικού Συμβουλίου Προσχολικής Αγωγής και Διαπαιδαγώγησης («ομπρέλα» των υπουργείων Εσωτερικών και Εργασίας για την Προσχολική Αγωγή!), που αναφέρεται ότι θα έχει αντίστοιχα ακαδημαϊκά κριτήρια ή άλλες εφάμιλλες επαγγελματικές πιστοποιήσεις. Εάν η ομάδα εργασίας συγκροτήθηκε με τεχνοκρατικά/οικονομικά κριτήρια, φανταστείτε με τι κριτήρια θα επιλέγονται οι μέντορες! Πιθανολογούμε ότι θα φέρνουν εις πέρας τη σωστή λειτουργία των παιδικών σταθμών με όρους, πρωτίστως, οικονομικής απόδοσης, λειτουργίας.

Το κείμενο είναι ιδιαίτερα πλούσιο σε σχέση με τις οικονομικές προτεραιότητες αφού η οικονομική ανάπτυξη, που κλίνεται σε όλες τις πτώσεις, συναρτάται με την ανάπτυξη των παιδιών. Σε ορισμένα, μάλιστα, σημεία δημιουργείται η εντύπωση ότι ενημερωνόμαστε για την απόδοση του χρηματιστηρίου: «Η επένδυση ενός κράτους στην προσχολική ηλικία είναι η επένδυση με τη μεγαλύτερη απόδοση από οποιαδήποτε επένδυση σε οποιοδήποτε άλλο στάδιο της Εκπαίδευσης, για κάθε δολάριο που επενδύθηκε από το κράτος στο κάθε παιδί του προγράμματος η απόδοση προς την κοινωνία ήταν 7 έως 10% ετησίως»! Τι μπορούμε να προσθέσουμε; Οταν μιλάει η οικονομία, η παιδαγωγική υποκλίνεται!

Παραπέρα, για να περιοριστεί το κόστος επένδυσης, μάλλον για να αυξηθεί η μελλοντική απόδοση, προτείνεται η εκτεταμένη τζάμπα εργασία, από προπτυχιακούς/ μεταπτυχιακούς φοιτητές που θα κάνουν την πρακτική τους άσκηση, στο πλαίσιο των παιδικών σταθμών, περιορίζοντας ακόμα περισσότερο τις αναγκαίες προσλήψεις επιστημονικού δυναμικού.

Την ίδια στιγμή, ο ρόλος των γονέων «αναβαθμίζεται». Οι γονείς παρουσιάζονται ως συνοδοιπόροι στην παιδαγωγική πρακτική, με συμβουλευτικές, συστηματικές ενημερώσεις σε ό,τι αφορά το πρόγραμμα των παιδικών σταθμών, τους στόχους, με κοινές δράσεις στη γειτονιά. Παρά τις σωστές, αλλά βαθιά υποκριτικές, επικλήσεις ως προς τη σημασία της γονεϊκότητας, της σχέσης του παιδιού με τους γονείς, η ίδια η κυβέρνηση, το ίδιο το υπουργείο πρόσφατα, σε συνέχεια προηγούμενων νομοθετικών ρυθμίσεων, ψήφισαν το νόμο Χατζηδάκη, σμπαραλιάζοντας ακόμα παραπέρα τον όποιο σταθερό ημερήσιο χρόνο εργασίας είχε απομείνει, στερώντας από τα παιδιά το πιο ουσιαστικό και αναγκαίο για την ανάπτυξή τους: Τον ελεύθερο και ποιοτικό χρόνο με τους γονείς τους.

Το μόνο που προβλέπεται «προς διευκόλυνση των εργαζόμενων γονέων είναι η επέκταση του ωραρίου των παιδικών σταθμών από τις 16.00 έως 18.00», μια πρόταση που διευκολύνει, πρωτίστως, τους μεγαλοεπιχειρηματίες για να έχουν τους εργαζόμενους απόλυτα διαθέσιμους, για όποτε και όσο τους χρειάζονται, παρά τα ίδια τα παιδιά, που μαζί με τους γονείς τους μετατρέπονται σε «σκληρά εργαζόμενους», φοιτώντας μέσα στους παιδικούς σταθμούς, σε χρόνο που θα το επιβάλλει η καπιταλιστική λειτουργία και οικονομία!

Στη συνέντευξη που έδωσε η υφυπουργός, παρουσιάζοντας το νέο πλαίσιο για την Προσχολική Αγωγή, τόνισε με έμφαση ότι «το κράτος έχει λόγο μόνο ως προς το κτιριακό κομμάτι και ως προς το κομμάτι της αναγκαίας στελέχωσης των δομών αυτών, δηλαδή έχουμε ένα κράτος που νοιάζεται πάρα πολύ για τα παιδιά του, αλλά μπορεί μέχρι στιγμής να ορίζει μόνο αυτά τα δύο», ενώ το προτεινόμενο πλαίσιο επιλύει την παρέμβαση ως προς το περιεχόμενο της λειτουργίας των παιδικών σταθμών. Παρά τις διακηρύξεις τους για την αγάπη τους στο παιδί, ούτε αυτή ούτε οι προηγούμενες κυβερνήσεις έχουν να επιδείξουν σημαντικές πρωτοβουλίες ως προς τις δύο αυτές αρμοδιότητες, με αποτέλεσμα η λειτουργία των παιδικών σταθμών να μη συμβαδίζει με τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα, είναι υποβαθμισμένη, αναντίστοιχη με τις δυνατότητες που υπάρχουν.

Ο,τι διαπιστώνεται στο νέο πλαίσιο είναι κενό γράμμα, αφού η υλοποίησή του προϋποθέτει την κατάλληλη, σύγχρονη, αναβαθμισμένη υποδομή των κτιρίων και τη στελέχωση με το αναγκαίο μόνιμο προσωπικό όλων των αναγκαίων ειδικοτήτων ώστε να υλοποιηθεί. Ετσι, αν και σωστά διαπιστώνουν ότι ο ύπνος, η διατροφή, το παιχνίδι σε εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους, η μείωση της αναλογίας παιδιών και παιδαγωγών είναι αναγκαία για την ουσιαστική αναβάθμιση της παιδαγωγικής πράξης ώστε να επιτευχθεί η ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού, όμως αυτό απαιτεί γενναία χρηματοδότηση για την εξασφάλιση όλων των υλικών, και όχι μόνο, όρων, για την οποία κανένα υπουργείο δεν έχει δεσμευτεί.

Τέλος, για την πρώιμη ανίχνευση των παιδιών με αναπηρία και επιστημονική παρέμβαση, που τόσο προβλήθηκε από την κυβέρνηση, πέρα από μια γενικόλογη αναφορά στο κείμενο, παραπέμπεται σε επόμενη μελέτη και έρευνα.

Συνοψίζοντας, το νέο πλαίσιο για την Προσχολική Αγωγή, ως προς την παιδαγωγική του διάσταση στερείται ερεισμάτων από την πραγματικότητα και την πείρα που ήδη υπάρχει, δεν δίνει επιστημονικές απαντήσεις, ώστε να εμπλουτιστεί και να επεκταθεί η κατακτημένη παιδαγωγική πράξη. Εναρμονίζει, μέσω της λειτουργίας και των στόχων των παιδικών σταθμών, την ένταση της εκμετάλλευσης των εργαζόμενων γονέων με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τον γονεϊκό τους ρόλο, ενώ, τέλος, όσα σωστά επισημαίνονται, προϋποθέτουν τη γενναία αύξηση της χρηματοδότησης για να φτιαχτούν σύγχρονοι παιδικοί σταθμοί, να προσληφθεί μόνιμο προσωπικό, κάτι που δεν ψιθυρίστηκε εν μέσω πανηγυρικών τόνων. Επομένως, οι λαϊκές οικογένειες που αγωνιούν για τη σωστή και ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών τους, και δεν διαθέτουν τα αναγκαία μέσα να το καλύψουν από μόνες τους, μάλλον πρέπει να κρατάνε μικρό καλάθι.