Οι εντεινόμενοι ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί, καθώς και η ολοένα μεγαλύτερη μετατόπιση του «κέντρου βάρους» τους στην περιοχή του Ινδικού και Ειρηνικού Ωκεανού, στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης ΗΠΑ - Κίνας, περιπλέκουν ακόμα περισσότερο το κουβάρι και διαμορφώνουν κινητικότητα και αντίρροπες τάσεις σε λυκοσυμμαχίες και ανταγωνισμούς σε άλλες κρίσιμες περιοχές, όπως η ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.

Οι ΗΠΑ επιδιώκουν να «κλείσουν μέτωπα» και «εκκρεμότητες» στην περιοχή με τρόπο που θα βγαίνουν οι ίδιες και οι συμμαχίες τους ενισχυμένες. Η Κίνα με μοχλό μεγάλες οικονομικές και εμπορικές συμφωνίες επιχειρεί να «διαρρήξει» παραδοσιακές συμμαχίες των ΗΠΑ, ενώ ισχυρά καπιταλιστικά κράτη της περιοχής αναζητούν σε αυτό το ρευστό σκηνικό «ευκαιρίες» για αναβάθμιση της θέσης τους.

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, ενισχύονται τους τελευταίους μήνες διάφορες κινήσεις «αναθέρμανσης σχέσεων» μεταξύ ανταγωνιστικών κρατών της περιοχής που συγκρούονται σε διάφορα μέτωπα, μπαίνουν στο τραπέζι το «ξαναμοίρασμα της πίτας» και οι «ευκαιρίες» για νέα κέρδη από τις ανοικοδομήσεις της «επόμενης μέρας» σφοδρών συγκρούσεων που επέφεραν οι ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις και οι καπιταλιστικοί ανταγωνισμοί, σε Συρία, Λιβύη, Αίγυπτο, Τυνησία, Αλγερία, έως την Αραβική Χερσόνησο και τον Περσικό Κόλπο.

Είναι βέβαια σαφές ότι όλη αυτή η κινητικότητα, οι εναλλαγές ρόλων και τα νέα πιθανά σχήματα ιμπεριαλιστικών συνεργασιών δεν φέρνουν μια «νέα μέρα» για τους λαούς της περιοχής, δεν θα εξαλείψουν τους σφοδρούς ανταγωνισμούς για τον έλεγχο αγορών, πηγών και δρόμων Ενέργειας και Εμπορίου.

Ξεκινώντας από τη «γειτονιά» μας, η Τουρκία, την ίδια ώρα που συνεχίζει τις στρατιωτικές επεμβάσεις σε Λιβύη, Συρία, Ιράκ κ.α., επιχειρεί παράλληλα αναθέρμανση σχέσεων με Αίγυπτο, Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Ισραήλ. Σε αυτό το πλαίσιο πραγματοποιούνται το τελευταίο διάστημα αλλεπάλληλες επαφές ανώτατων κυβερνητικών στελεχών, δημόσιες δηλώσεις και «προετοιμασία εδάφους», με κάθε περίπτωση βέβαια να έχει τις ιδιαιτερότητές της.

Σε ό,τι αφορά τον Λίβανο, η πρόσφατη συμφωνία της λιβανέζικης Χεζμπολάχ με το Ιράν για εισαγωγή ιρανικού πετρελαίου μέσω Συρίας, στο φόντο της οικονομικής κρίσης διαρκείας και της μεγάλης έλλειψης καυσίμων, λειτούργησε ως καταλύτης άλλων διεργασιών. Οι ΗΠΑ, επιχειρώντας να περιορίσουν την παρέμβαση της Τεχεράνης, «ξέθαψαν» τον «αραβικό αγωγό», προωθώντας σχέδιο για την παροχή αιγυπτιακού φυσικού αερίου, μέσω παλιού αγωγού που περνά από Ιορδανία και Συρία. Οι υπουργοί Ενέργειας Συρίας, Ιορδανίας, Αιγύπτου και Λιβάνου συμφώνησαν στις 8 Σεπτέμβρη στο Αμμάν τη συμμετοχή τους στο σχέδιο για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της Βηρυτού. Και μπορεί να χρειαστεί αρκετός καιρός ώστε το αιγυπτιακό φυσικό αέριο να φτάσει σε σταθμό παραγωγής του βορείου Λιβάνου με τη μορφή ηλεκτρικού ρεύματος από την Ιορδανία, ωστόσο είναι ενδεικτική η επιλογή των ΗΠΑ να στηρίξουν σχέδιο που προϋποθέτει τη συμμετοχή της κυβέρνησης της Συρίας, την ίδια ώρα βέβαια που διατηρούν τις εξοντωτικές κυρώσεις κατά του λαού της και συνεχίζουν τη στρατιωτική παρουσία στο έδαφός της.

Επιπλέον, μετά το σχέδιο μερικής επαναλειτουργίας του αραβικού αγωγού, ακολούθησαν άλλα βήματα αποκατάστασης των σχέσεων της Συρίας με την Ιορδανία, που είναι στενός σύμμαχος των ΗΠΑ και Ισραήλ στην περιοχή. Μεταξύ άλλων καταγράφονται: Η επίσκεψη του Σύρου υπουργού Αμυνας, Αλί Αγιούμπ, στο Αμμάν στις 19/9 (για πρώτη φορά μετά 10 χρόνια), όπου συζητήθηκαν η ασφάλεια στα σύνορα, η αποτροπή του λαθρεμπορίου και οι εξελίξεις στη νοτιοδυτική επαρχία Νταράα της Συρίας, που κάποτε προβαλλόταν σαν «λίκνο» της «αντίστασης» έναντι του Σύρου Προέδρου Ασαντ. Το άνοιγμα του συρο-ιορδανικού συνοριακού περάσματος Τζάμπερ - Νασίμπ. Η έναρξη των πτήσεων των ιορδανικών αερογραμμών στη Δαμασκό στις 3 Οκτώβρη.

Η «αναθέρμανση» των σχέσεων της Δαμασκού με χώρες της περιοχής προχωρά παράλληλα με τις επιχειρήσεις του συριακού στρατού, που σε συνεργασία με τη Ρωσία συνεχίζει να εκτοπίζει τις δυνάμεις αντικαθεστωτικών προς τη βορειοδυτική επαρχία Ιντίλμπ. Οι παράλληλες ρωσικές επιδρομές στο Ιντλίμπ προκάλεσαν στις 11/9 το θάνατο δύο Τούρκων στρατιωτών και συνολικότερα αυξάνουν την πίεση στην Αγκυρα για «περιορισμό» ή αναδιάταξη των τουρκικών στρατευμάτων στη βόρεια Συρία. Η κατάσταση στη Συρία, στο φόντο αυτής της ρωσικής πίεσης, συζητήθηκε και στη συνάντηση των Προέδρων Ρωσίας και Τουρκίας στις 29 Σεπτέμβρη στο Σότσι, με τον Βλ. Πούτιν να εκτιμά ως επιτυχή τη συνεργασία των δύο χωρών παρά τις κατά καιρούς «δυσκολίες». Το ρωσο-τουρκικό παζάρι στη Συρία, βέβαια, αναμένεται ιδιαίτερα σκληρό, καθώς φαίνεται πως πλησιάζει η ημερομηνία «λήξης» ή αναπροσαρμογής της ρωσοτουρκικής συμφωνίας για δημιουργία «ζωνών αποκλιμάκωσης» συγκρούσεων στο Ιντλίμπ (Μάρτης 2020).

Σε αυτό το φόντο, κομβική σημασία παίζουν οι εξελίξεις στη Λιβύη. Η φαινομενική «σταθεροποίηση» της κατάστασης μέσω της συγκρότησης «μεταβατικής κυβέρνησης» δεν αναιρεί τους σφοδρούς ανταγωνισμούς που εξακολουθούν να «τρέχουν», με την ενεργή παρέμβαση όλων των εμπλεκόμενων διεθνών «παικτών». Τα τουρκικά στρατεύματα και οι χιλιάδες ξένοι μισθοφόροι παραμένουν στο λιβυκό έδαφος, παρά τις επαναλαμβανόμενες «εκκλήσεις» των ΗΠΑ, ΟΗΕ, ΕΕ, Ρωσίας κ.ά. Ενώ δυτικά και τουρκικά μονοπώλια επιχειρούν ξαναμοίρασμα της «πίτας» του τεράστιου ενεργειακού πλούτου και των αναγκών της χώρας σε ανοικοδόμηση, η απόφαση της Γαλλίας να πραγματοποιήσει στις 12 Νοέμβρη διεθνή σύνοδο για τη Λιβύη στο Παρίσι (παίρνοντας τη σκυτάλη από το Βερολίνο) αναδεικνύει τη ρευστότητα των εξελίξεων. Ηδη, εξάλλου, και ενώ μένουν πολλά ανοιχτά ζητήματα για τις προγραμματισμένες για τις 24/12 βουλευτικές και προεδρικές εκλογές, μεσολάβησε η απόφαση του λιβυκού κοινοβουλίου που εδρεύει στο Τομπρούκ να άρει την εμπιστοσύνη του στον μεταβατικό πρωθυπουργό Α. Χ. Ντμπεϊμπά, ενώ το Ανώτατο Κρατικό Συμβούλιο της Λιβύης πρότεινε να αναβληθεί για τουλάχιστον έναν χρόνο η διεξαγωγή προεδρικών εκλογών, ελλείψει συναίνεσης για τον εκλογικό νόμο.

Το ίδιο διάστημα, Αίγυπτος και Ιορδανία σε συνεργασία με Ισραήλ και ΗΠΑ προετοιμάζουν το έδαφος για επανεκκίνηση της διπλωματικής διαδικασίας για το Παλαιστινιακό, που είναι «παγωμένη» από το 2014.

Ο Ισραηλινός νέος πρωθυπουργός Ν. Μπένετ εμφανίζεται «απρόθυμος» για μια τέτοια προοπτική, ενώ το Ισραήλ αντιτίθεται και στη διεθνή συμφωνία του 2015 για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα - τους όρους για την αναβίωση της οποίας παζαρεύουν Ουάσιγκτον και Τεχεράνη - ωστόσο οι νέες γεωπολιτικές προτεραιότητες των ΗΠΑ και οι επιδιώξεις τους στην περιοχή «βαραίνουν» και στα δύο ζητήματα.

Πιθανή «βελτίωση» της κατάστασης σε Λίβανο και Συρία μπορεί να επισπεύσει τις εξελίξεις γύρω από την ισραηλινο-παλαιστινιακή διαπραγμάτευση. Αντίστοιχα, η Αίγυπτος δείχνει ιδιαίτερα δραστήρια σε αυτή την κατεύθυνση, ιδιαίτερα μετά τις πρώτες «συμφωνίες του Αβραάμ» που επέφεραν ομαλοποίηση των σχέσεων του Ισραήλ με Εμιράτα, Μπαχρέιν, Σουδάν και Μαρόκο.

Σε ένα τέτοιο φόντο, την ίδια ώρα που συνεχίζεται το έγκλημα της κατοχής της Παλαιστίνης, το Ισραήλ εμφανίζεται να «προσφέρει» και ορισμένες επιφανειακές «υποχωρήσεις», όπως αύξηση της ζώνης αλιείας στα 12 ναυτικά μίλια, εισαγωγές οικοδομικών υλικών στην αποκλεισμένη από το ίδιο Λωρίδα της Γάζας, σχέδια για κάλυψη ενεργειακών αναγκών και για κατασκευή εργοστασίου αφαλάτωσης στα Παλαιστινιακά εδάφη, την ίδια ώρα που τα στραγγαλίζει πολύμορφα, αυξάνει τους εποικισμούς κ.ο.κ.

Σε κάθε περίπτωση, όπως έχουν επιβεβαιώσει και όλες οι προηγούμενες «διαμεσολαβήσεις» και προτάσεις των ΗΠΑ, τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα είναι ασυμβίβαστα με την επίτευξη πραγματικά δίκαιης λύσης που θα ικανοποιεί τον αγώνα και τις ανάγκες του πολύπαθου Παλαιστινιακού λαού.

Αντίστοιχα έντονες είναι οι διεργασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη στην Αραβική Χερσόνησο και το Ιράν.

Η Διακήρυξη της Αλ Αουλα (Γενάρης 2021), από Αίγυπτο, Σαουδική Αραβία, Εμιράτα και Μπαχρέιν για αποκλιμάκωση της έντασης με το Κατάρ και αποκατάσταση σχέσεων, δείχνει να προχωρά. Αίγυπτος, Εμιράτα και Σαουδική Αραβία έχουν ξαναρχίσει επαφές με το Κατάρ για πλήρη ομαλοποίηση σχέσεων.

Σε αντίστοιχη κατεύθυνση, η σύνοδος της Βαγδάτης στις 28 Αυγούστου, που έγινε με την ενθάρρυνση των ΗΠΑ και με την ενεργό συμμετοχή της Γαλλίας, έδωσε την ευκαιρία για μια σειρά τέτοιες επαφές στο ανώτατο επίπεδο. Για πρώτη φορά μετά από χρόνια, συναντήθηκαν ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Σίσι και ο Καταριανός σεΐχης Ταμίμ Χαμάντ αλ Θάνι. Υπήρξαν επίσης επαφές ανάμεσα στους υπουργούς Εξωτερικών Σαουδικής Αραβίας και Ιράν, στο πλαίσιο διαλόγου που ξεκίνησε με τη μεσολάβηση του Ιράκ φέτος τον Απρίλη, για πρώτη φορά μετά την ψύχρανση των σχέσεων που επέφερε το 2016 η εκτέλεση του Σιίτη ιερωμένου Νιμρ αλ Νιμρ από τη Σαουδική Αραβία. Οι επαφές Ιρανών και Σαουδαράβων συνεχίστηκαν έως τα μέσα αυτής της βδομάδας στη Βαγδάτη, τις ίδιες μέρες που ο Αμερικανός σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Τζ. Σάλιβαν πραγματοποίησε περιοδεία σε χώρες της περιοχής.

Μέσα από αυτές τις εξελίξεις γίνεται σαφής η προσπάθεια που κάνει να αναβαθμίσει τον ρόλο του το Ιράκ, το οποίο προχωρά στις 10 Οκτώβρη σε εκλογές. Αντίστοιχη ενίσχυση του ρόλου του επιδιώκει και το Ομάν, που εδώ και δεκαετίες εμφανίζεται να κρατά «ίσες αποστάσεις» από όλες τις περιφερειακές κρίσεις.

Στο επίκεντρο των διεργασιών στην περιοχή βρίσκονται αναμφισβήτητα οι εξελίξεις γύρω από το Ιράν, με την ειδική γεωπολιτική βαρύτητά του για την περιοχή. Ετσι, την ίδια στιγμή που η Τεχεράνη υπογράφει πολυετείς συμφωνίες στρατηγικής συνεργασίας με την Κίνα, οι ΗΠΑ παζαρεύουν μαζί της τους όρους για την επιστροφή στη διεθνή συμφωνία του 2015 για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα και την άρση κυρώσεων που έχουν επιβάλει στο Ιράν. Το δε Ισραήλ επιδιώκει είτε να ακυρώσει τη συμφωνία του 2015, είτε να προωθήσει μία άλλη ευρύτερη διαπραγμάτευση που δεν την επιθυμεί η Τεχεράνη. Σε ένα τέτοιο φόντο εξελίσσεται και το παζάρι για αναθέρμανση των σχέσεων Ιράν - Σαουδικής Αραβίας (την ίδια ώρα που εξακολουθούν να συγκρούονται άμεσα ή έμμεσα σε μια σειρά μέτωπα της περιοχής, όπως π.χ. στην Υεμένη).

Σε αυτό ακριβώς το σκηνικό ρευστότητας, ανακατατάξεων και έντασης των ανταγωνισμών, η επιδίωξη της ελληνικής αστικής τάξης, την οποία υπηρετούν όλες οι κυβερνήσεις της τα τελευταία χρόνια, να συγκροτήσει - μέσα από διάφορα τριμερή και πολυμερή σχήματα - «άξονα» με Ισραήλ, Αίγυπτο, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Σαουδική Αραβία, Ιορδανία κ.ο.κ., στην πραγματικότητα δυναμώνει την εμπλοκή της χώρας σε επικίνδυνους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς και σε αντιθέσεις που αφορούν και τα κράτη των συμμαχικών σχημάτων όπου συμμετέχει...