Τριήμερο συνέδριο (29-31/10) με θέμα τα ανθρώπινα δικαιώματα διοργάνωσε η Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων. Οι θεματικές ενότητες ήταν οκτώ και αφορούσαν το περιβάλλον, την ελευθερία συναθροίσεων, την ελευθερία έκφρασης, εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα, την αρχή της ίσης μεταχείρισης, τα δικαιώματα των κρατουμένων και των προσφύγων και τη δίκαιη δίκη.

Ιδιαίτερη ήταν η παρέμβαση των γυναικών δικαστών από το Αφγανιστάν.

«Νομικός ο οποίος δεν γνωρίζει, δεν μελετά, δεν ενδιαφέρεται για τα ανθρώπινα δικαιώματα, δεν ερευνά αν στην κάθε μεμονωμένη περίπτωση υπάρχει κάποια υποψία παραβίασή τους ή θεωρεί περιττή ευρωπαϊκή πολυτέλεια την ενασχόληση με αυτά, ότι πρόκειται για κάτι ξένο με την ελληνική κουλτούρα, εκφράζει μια εντελώς αντιδραστική αντίληψη», τόνισε στην έναρξη του συνεδρίου ο πρόεδρος της Ενωσης, Χρ. Σεβαστίδης, και πρόσθεσε:

«Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν βρίσκονται σε μια ευθύγραμμη πορεία ανόδου και συνεχόμενης διεύρυνσης, ούτε συμβαδίζουν με την τεχνολογική, επιστημονική και οικονομική πρόοδο μιας χώρας. Διευρύνονται ή συρρικνώνονται ανάλογα με την εποχή, την πλημμυρίδα ή την άμπωτη των λαϊκών διεκδικήσεων, την αδυναμία ή την ισχύ της πολιτικής εξουσίας να επιβάλει τις θέσεις της. Εξαρτώνται άμεσα από τη διεθνή πολιτική συγκυρία και τους ανταγωνισμούς μεταξύ των κρατών. Κυμαίνονται ανάλογα με τον εκάστοτε συσχετισμό των κοινωνικοπολιτικών δυνάμεων. Ακόμα και η ίδια η ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν θεωρείται πέρα και πάνω από τα Συντάγματα, αλλά δέχεται τους ίδιους περιορισμούς με τα άλλα δικαιώματα, όπως συμβαίνει π.χ. στην έννομη τάξη του Ισραήλ, όπου "ενδέχεται να περιορίζεται ώστε να εξυπηρετεί και άλλα συμφέροντα ή δικαιώματα", ή, όπως έκρινε το Γαλλικό Συνταγματικό Δικαστήριο το 2001, στην απόφαση για τις αμβλώσεις, "μολονότι η αξιοπρέπεια συνιστά ενδεχομένως μια συνταγματικά προστατευόμενη αρχή, δεν θεωρείται ωστόσο απαραβίαστη ή υπέρτατη"».

Για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σήμερα στον κόσμο, ανέφερε: «Η έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας για τα έτη 2020 και 2021 αποτυπώνει μια θλιβερή εικόνα των αποτυχιών της παγκόσμιας κοινότητας και μια απόλυτη περιφρόνηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε πολλές χώρες. Η πανδημία του κορονοϊού επιδείνωσε την ήδη επισφαλή κατάσταση των προσφύγων και των μεταναστών, εγκλωβίζοντας δεκάδες χιλιάδες σε άθλιους καταυλισμούς, τα συστήματα Υγείας τέθηκαν σε απόλυτη δοκιμασία και αρκετά απ' αυτά έχουν ήδη καταρρεύσει χωρίς να μπορούν να διασφαλίσουν το δικαίωμα στην ιατρική περίθαλψη, ενώ αξιοποιήθηκε η έκτακτη κατάσταση για την εφαρμογή μιας σκληρής και αυταρχικής διακυβέρνησης (...)».

«Οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν σταματούν έξω από την πόρτα των ανεπτυγμένων κρατών. Η παγκόσμια ηγέτιδα δύναμη, οι ΗΠΑ, αγόρασαν το μεγαλύτερο μέρος των εμβολίων στον κόσμο, αφήνοντας ελάχιστα έως καθόλου σε άλλες χώρες, που ήδη πλήττονται από πείνα και λιμούς. Ηδη από το 2004 η Διεθνής Αμνηστία καταγγέλλει τις ΗΠΑ για την κατάσταση στις φυλακές του Γκουαντάναμο και τις μεθόδους βασανισμού των Ιρακινών κρατουμένων στο Αμπου Γκράιμπ στη Βαγδάτη (...) Οι μηχανισμοί καταστολής ενισχύονται σε όλο τον κόσμο και εισάγονται έννοιες όπως αυτή του υπόπτου ή της αρχής της πρόληψης, που περιορίζουν ουσιαστικά την ελευθερία της σκέψης, την ελευθερία του λόγου, την ελεύθερη διάδοση των ιδεών», συνέχισε. Και υπογράμμισε:

«Παρά τις μεγαλόστομες διακηρύξεις και την αποτύπωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε διεθνή κείμενα και Συντάγματα, παραμένει αναμφισβήτητο γεγονός αυτό που γράφει ο Γκαμπριέλ Μαρσέλ, ότι "η ανθρώπινη ζωή ποτέ δεν είχε αντιμετωπιστεί σε τόσο ευρεία κλίμακα ως ευτελές και αναλώσιμο αγαθό όσο στην εποχή μας". Λαοί και ήπειροι ζουν σε ακραία φτώχεια, χωρίς τροφή, χωρίς νερό και φαγητό. Ανήλικα παιδιά αναγκάζονται να εργάζονται μέχρις εξαντλήσεως σε βιομηχανίες από την πιο μικρή τους ηλικία για λίγα δολάρια τη μέρα, στερούμενα της στοιχειώδους εκπαίδευσης. Εκατομμύρια άνθρωποι στις ανεπτυγμένες χώρες πεθαίνουν στους δρόμους αβοήθητοι, χωρίς καμία υγειονομική περίθαλψη, την ίδια στιγμή που μια χούφτα δισεκατομμυριούχων συγκεντρώνει στα χέρια της τον παγκόσμιο πλούτο. Οπλα μαζικής καταστροφής συνθλίβουν αμάχους. Τεράστιες βιομηχανικές εγκαταστάσεις και επενδυτικά σχέδια καταστρέφουν το περιβάλλον».

Επεσήμανε ακόμα ότι «τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως και οι πωλήσεις όπλων και οι εμπορικές κυρώσεις, είναι εργαλεία της διεθνούς πολιτικής που χρησιμοποιούνται από τα ισχυρά κράτη προκειμένου να βοηθούν τους φίλους και να βλάπτουν τους εχθρούς. Με την επίκληση στα ανθρώπινα δικαιώματα ξεκίνησαν οι βομβαρδισμοί στο Ιράκ το 1998 και στη Σερβία το 1999. Η συνέχεια είναι γνωστή. Αλλες φορές πάλι οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από κράτη, όσο ωμές κι αν είναι, δεν σταματούν τις πωλήσεις οπλικών συστημάτων, ούτε τους ανταγωνισμούς για μια καλύτερη θέση στη διεθνή σκακιέρα. Τέτοια παραδείγματα είναι οι πωλήσεις όπλων στο καθεστώς Σουχάρτο στην Ινδονησία το 1997, η χλιαρή απάντηση της Δύσης στη γενοκτονία στη Ρουάντα το 1994 και, στις μέρες μας, ο διεθνής διπλωματικός πόλεμος για ανάπτυξη οικονομικών και πολιτικών σχέσεων με το Αφγανιστάν. Οταν τα ανθρώπινα δικαιώματα και το εθνικό συμφέρον συμπίπτουν, οι κυβερνήσεις γίνονται οι μεγαλύτεροι υπερασπιστές τους. Ορθά, νομίζω, ειπώθηκε ότι το διεθνές δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που χειρίζονται οι κυβερνήσεις είναι το καλύτερο παράδειγμα λαθροθήρα που μετατράπηκε σε θηροφύλακα. Πολλοί μιλούν για τη "μαγεία της βιομηχανίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων", τον ρόλο ορισμένων ανθρωπιστικών οργανώσεων που συμβάλλουν στη διαμόρφωση της διεθνούς κοινής γνώμης και προετοιμάζουν το έδαφος για μια στρατιωτική επέμβαση με την κατάλληλη επιλογή του χρόνου και του τόπου παρουσίασης μιας αλήθειας η οποία θα εξυπηρετεί τα συμφέροντα των ισχυρών».

Καταλήγοντας υπογράμμισε ότι «μένει αποκλειστικά έργο των λαών η συνεχής και αγωνιστική διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους απέναντι στην εξουσία. Η διαρκής επαγρύπνηση ώστε οι πολιτικοί αγώνες και οι διεκδικήσεις να μη μετατραπούν σε ανούσιες ακαδημαϊκές διαμάχες. Οι διακηρύξεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι ένα παγκόσμιο κεκτημένο, μια αφετηρία διεκδικήσεων και αδιάκοπων αγώνων».

Εκ μέρους του ΚΚΕ απήθυνε χαιρετισμό ο Αντώνης Αντανασιώτης, μέλος του Τμήματος Δικαιοσύνης και Λαϊκών Ελευθεριών της ΚΕ. Αφού ευχαρίστησε για την πρόσκληση, σημείωσε ανάμεσα σε άλλα: «Σε μια εποχή που όλοι σχεδόν αναφέρονται στα ανθρώπινα δικαιώματα, προσδίδοντας όμως διαφορετικό περιεχόμενο σε αυτά, συχνά αποκομμένο από την κοινωνία και την εξέλιξή της, είναι αναγκαίο, πιστεύουμε, να προσεγγίσουμε την ιστορική τους διάσταση. Στο ελληνικό Σύνταγμα, για παράδειγμα, όπως φυσικά και σε άλλα αστικά Συντάγματα, ενσωματώνονται γενικές διακηρύξεις δικαιωμάτων οι οποίες έχουν τις καταβολές τους κυρίως από την περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης, όταν η αστική τάξη ήταν προοδευτική για την εποχή της δύναμη, στον αγώνα κατά της φεουδαρχίας. Σήμερα, που διαδραματίζει αντιδραστικό ρόλο και έχει μετατραπεί σε τροχοπέδη στην κοινωνική εξέλιξη (...) τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά.

Πιο συγκεκριμένα, το ισχύον ελληνικό Σύνταγμα περιλαμβάνει, όπως είναι γνωστό, στο δεύτερο μέρος του και στα άρθρα 4 έως 25, μια σειρά από διακηρύξεις που αφορούν τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Ωστόσο, αυτές σήμερα δεν προστατεύουν πρακτικά τους εργαζόμενους και τον λαό, είτε επειδή η αστική τάξη τις αξιοποιεί προς όφελός της είτε επειδή οι εκάστοτε κυβερνήσεις της τις έχουν καταστήσει κενές περιεχομένου, "άδεια πουκάμισα".

Για παράδειγμα, η περίφημη αρχή της ισονομίας, που διατυπώνεται στο άρθρο 4 παρ. 1 του Συντάγματος με τη φράση "Οι Ελληνες είναι ίσοι απέναντι στον νόμο" και από την οποία πηγάζουν μια σειρά από ειδικότερα δικαιώματα. Τι σημαίνει όμως στην πραγματικότητα αυτή; Τα μέλη της κοινωνίας, που είναι συγκεκριμένοι άνθρωποι, πλούσιοι και φτωχοί, εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενοι, αντιμετωπίζονται συνταγματικά ως ίσα, με την αφηρημένη ιδιότητα του πολίτη. Εξομοιώνονται έτσι πλασματικά ο εργάτης με τον κεφαλαιοκράτη. Πρόκειται για τυπική ισότητα, που συγκαλύπτει τη βαθιά στην πραγματικότητα ανισότητα ανάμεσα στους θύτες και στα θύματα της κεφαλαιοκρατικής εκμετάλλευσης. Αλλά και όπου φαίνεται ότι επιχειρείται να αμβλυνθεί αυτή η άδικη ουσιαστικά τυπική ισότητα, όπως στην παρ. 5 του ίδιου άρθρου, με τη διάταξη που αναφέρει ότι "οι Ελληνες εισφέρουν στα δημόσια βάρη χωρίς διακρίσεις ανάλογα με τις δυνάμεις τους", τι συμβαίνει τελικά στην πράξη; Το ακριβώς αντίθετο: Φορολεηλασία για τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα, φοροαπαλλαγές για τους μεγάλους επιχειρηματίες».

Ταυτόχρονα, ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ αναφέρθηκε στο πώς το αστικό κράτος συρρικνώνει τα κοινωνικά δικαιώματα. Σημείωσε χαρακτηριστικά: «Αντίστοιχα, αφυδατωμένα και συνεχώς συρρικνούμενα είναι τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα - αρκετά απ' αυτά θα απασχολήσουν τις θεματικές ενότητες του συνεδρίου σας - που αφορούν ενδεικτικά:

- Το δικαίωμα στη συνάθροιση (του άρθρου 11), το οποίο τίθεται υπό αίρεση από την ίδια τη σχετική συνταγματική διάταξη, αφού δίνεται η δυνατότητα στην αστυνομία να απαγορεύει τις δημόσιες συγκεντρώσεις αν "επίκειται κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια" ή αν "απειλείται σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής". Με τις σχετικές μάλιστα νομοθετικές διατάξεις που θεσπίστηκαν πριν έναν περίπου χρόνο (του Ν. 4703/2020 και του εφαρμοστικού ΠΔ 73/2020), επιχειρείται πραγματικά να στραγγαλιστεί αυτό το δικαίωμα. Σε κάθε περίπτωση, πλήθος σημαντικών εργατικών και λαϊκών διαδηλώσεων στην πράξη περιορίζονται ασφυκτικά ή και διαλύονται, με τη χρήση χημικών και άλλων μέσων από τις ειδικές μονάδες καταστολής του κράτους. (...)

- Το δικαίωμα στη δικαστική προστασία (του άρθρου 20) φαλκιδεύεται σοβαρά για τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα, αφού έχουν να αντιμετωπίσουν μια εχθρική κατά βάση νομοθεσία, η οποία συνδυάζεται με μια αντιδραστική - με φωτεινές εξαιρέσεις, φυσικά - νομολογία των δικαστηρίων, αλλά και σοβαρά οικονομικά και δικονομικά εμπόδια στην πρόσβασή τους στη Δικαιοσύνη, όπως με τον θεσμό της ιδιωτικής διαμεσολάβησης στις αστικές και εμπορικές υποθέσεις.

- Το δικαίωμα στην εργασία (του άρθρου 22) υποβιβάζεται, ακόμα και στα κείμενα επίσημων ευρωενωσιακών και κυβερνητικών αποφάσεων, σε παροχή κάποιων "ευκαιριών απασχόλησης", ανάλογα με τις ανάγκες των εργοδοτών, ενώ η ανεργία, ειδικά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, εκτινάσσεται στα ύψη.

- Το δικαίωμα στην απεργία (του άρθρου 23) καταπνίγεται στην πράξη, αφού η συντριπτική πλειοψηφία τους κρίνονται παράνομες και καταχρηστικές από τα δικαστήρια, ενώ οι κυβερνήσεις θέτουν συνεχώς σοβαρά νομοθετικά εμπόδια στην άσκησή του.

- Αλλά ακόμα και το "ιερό" και "απαραβίαστο" στην αστική κοινωνία δικαίωμα της ιδιοκτησίας, το οποίο φυσικά κατοχυρώνεται στο Σύνταγμα (στο άρθρο 17), αφού διασφαλίζει πρώτα απ' όλα την κεφαλαιοκρατική ιδιοκτησία στα συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής, δεν αναγνωρίζεται ουσιαστικά στην πράξη στους μικροϊδιοκτήτες (π.χ. με την πλήρη πλέον άρση της προστασίας της πρώτης κατοικίας, τους μαζικούς πλειστηριασμούς από τράπεζες και Δημόσιο)».