Μπορεί ένα έργο που γράφτηκε πριν από χιλιάδες χρόνια να παραμένει επίκαιρο; Μπορούν τα μηνύματα της διασκευής του, που γράφτηκε δεκαετίες πριν, στον απόηχο ενός πολέμου, να δημιουργήσουν συνειρμούς με το «σήμερα», να απαντήσουν σε εικόνες που βλέπουμε καθημερινά στις οθόνες μας; Και πώς μπορούν όλα αυτά να δεθούν με τη λαϊκή παράδοση, με το δημοτικό τραγούδι; Πώς χωράει το δημοτικό τραγούδι στα σύγχρονα μηνύματα;

Απαντήσεις στα παραπάνω αναζητήσαμε στη συζήτηση που κάναμε με την Γιώτα Βέη, «πρέσβειρα» της παραδοσιακής μουσικής της χώρας μας, με αφορμή την παράσταση «Τρωάδες» του Ευριπίδη σε διασκευή Ζ. Π. Σαρτρ, που κάνει πρεμιέρα σε λίγες μέρες, την Πέμπτη 21 Ιούλη, στο Θέατρο Πέτρας, στην Πετρούπολη.

Η Γιώτα Βέη είναι κορυφαία του χορού στην παράσταση, που ανεβαίνει από τη θεατρική ομάδα «ΘΕΑΜΑ», μια ομάδα που αποτελείται από επαγγελματίες ηθοποιούς, ανάπηρους και μη, και έχει στόχο, μεταξύ άλλων, την ισότιμη ενσωμάτωση των ανάπηρων ηθοποιών στον χώρο. Μάλιστα, η ομάδα αυτή έχει τη δική της συμβολή στην άρση της προϋπόθεσης της αρτιμέλειας (ΠΔ 370/1983, άρθρο 8, γ' παρ.) ως βασικού κριτηρίου που είχε θεσπίσει το υπουργείο Πολιτισμού για την εισαγωγή στις Ανώτερες Σχολές Δραματικής Τέχνης.

Την συναντήσαμε στο περιθώριο πρόβας για την παράσταση και μας έδωσε την ευκαιρία να ρίξουμε «κλεφτές ματιές» σε μέρη του χορού. Στο επίκεντρο της παράστασης ο πόλεμος και η φρίκη του, η αγριότητα, ιδωμένη μέσα από τα μάτια και τα δεινά των γυναικών.

«Είναι μια παράσταση ιδιαίτερη», μας επισημαίνει η Γιώτα Βέη. «Ολο το θέμα πηγάζει από τις κλασικές "Τρωάδες" του Ευριπίδη, φτάνει διαχρονικά μέχρι την εποχή μας, μέσω Σαρτρ. Είναι μια κορύφωση εκ νέου αυτό το θέμα της υποδούλωσης, της σκλαβιάς, της ήττας, της απόλυτης ταπείνωσης.

Εδώ στεκόμαστε στην τραγωδία που υφίστανται οι γυναίκες», ως κόρες, ως μάνες, ως σύζυγοι, ως παιδιά, σε ένα τέτοιο κλίμα πολέμου, μας εξηγεί, και συμπληρώνει πως εδώ είναι όλα τα πρόσωπα της αρχαίας τραγωδίας: Το ζευγάρι, ο Εκτορας και η Ανδρομάχη, η Κασσάνδρα, μια μοναδική Κασσάνδρα, η Εκάβη, η οποία είναι μια πολύ αντιπροσωπευτική μάνα, μια επιβλητική γυναίκα, με ένα μεγαλείο στο ύφος, το οποίο δεν έχασε παρότι σκλαβώθηκε, σημειώνει.

«Αυτό είναι το κύριο θέμα που με συγκίνησε για να πάρω μέρος», σημειώνει και ως προς το κατά πόσον «δένει» η δημοτική παράδοση με την παράσταση, με το σήμερα, με το χτες, με επίκαιρα μηνύματα, διαχρονικά και βαθιές αγωνίες του λαού, η Γιώτα Βέη μας εξηγεί: «Τα τραγούδια στον χορό είναι μέσα από τη λαϊκή παράδοση, η οποία δεν εξαντλείται ποτέ. Γεννάει διαρκώς, κυρίως πάνω σε τέτοια θέματα ιστορικού περιεχομένου, ή γενικά κοινωνικών καταστάσεων» και «δεν έρχεται σαν ξένο σώμα. Αφομοιώνεται, τα μηνύματα είναι τα ίδια».

«Εχω ξανακάνει θέατρο, τραγωδίες και χορικά, όμως αυτό εδώ μου δίνει μια άλλη ικανοποίηση. Ισως η ωριμότητα και η δική μου να παίζει ρόλο και να εκτιμώ διαφορετικά τα πράγματα», σημειώνει και μας εξηγεί ότι οι συντελεστές της παράστασης «επιδιώκουμε αυτό που αισθανόμαστε εμείς όλοι εδώ παίζοντας και ζώντας αυτό το δράμα, να μεταδοθεί και να γίνει παράδειγμα στο κοινό. Το κοινό να καταλάβει όλα τα νοήματα και τα μηνύματα που φέρνει αυτή η κατάσταση ενός πολέμου και το αποτέλεσμα»... «"ήρωες" πάνω σε εκατομμύρια πτώματα...».

Μιλάμε για τον πολιτισμό και η συζήτηση πηγαίνει στην ανάγκη της μόρφωσης, του διαβάσματος, της μελέτης. Ιδιαίτερα για τα νέα παιδιά και σήμερα που η τεχνολογία έχει φέρει στην οθόνη του κινητού την πληροφορία, η Γιώτα Βέη σημειώνει: «Ο,τι μέσο να έχει να του έρθει η πληροφορία, αν δεν ανοίξει ένα βιβλίο να διαβάσει έστω μια σελίδα ιστορία... Ετσι θα δει στη συνέχεια πώς διαφωτίζεται το πνεύμα του και τι σημαίνει να γνωρίζει το θέμα που λέγεται πατρίδα, πολιτισμός, χώρα του, κόσμος, όλα. Αν δεν τα ξέρει κανείς αυτά είναι ένα αδύναμο πλάσμα». Προσθέτει: «Για να δει κανείς πόσο αξίζει η γνώση σφαιρικά. Οχι να κάνει τον έξυπνο, ότι "τα ξέρει όλα". Γιατί όσο "τα ξέρεις όλα", δεν ξέρεις τίποτα. Διαρκώς αναθεωρούμε και ψάχνουμε, όμως μένει κάτι μέσα μας που μας οδηγεί προς τα πάνω».

Η Γιώτα Βέη έχει τη σπιρτάδα μιας έφηβης, που δεν «κάθεται ήσυχα», διαρκώς αναμοχλεύει... Βρίσκεται στη διαδικασία έκδοσης της βιογραφίας της καθώς και κάποιων μικρών διηγημάτων που επικεντρώνονται σε ταξιδιωτικές εμπειρίες από το εξωτερικό και συναντήσεις της με σημαντικές προσωπικότητες που στάθηκαν πρότυπα στη ζωή της. «Επειδή διατηρώ μέσα μου ένα ανικανοποίητο στοιχείο, το κορίτσι που δεν έκανε εκείνα που έπρεπε την εποχή που έπρεπε, τα χρωστάει ο σημερινός μου εαυτός σε εκείνη την εποχή. Και αντλώ από μια νεανικότητα που είναι φυλαγμένη μέσα μου», σημειώνει.

Η Γιώτα Βέη είναι ένα ζωντανό «τζουκ μποξ», όπως αναφέρει ο συνεργάτης της και ένας εκ των σκηνοθετών της παράστασης «Τρωάδες». Και έχει δίκιο, καθώς όση ώρα συζητούσαμε, όταν ελεύθερα πήγαινε η κουβέντα στα θέματα του δημοτικού τραγουδιού, στην ιστορία του, πώς βρίσκεις το ίδιο θέμα σε παραλλαγές ανάλογα με τον τόπο και τον χρόνο κ.λπ., η Γιώτα Βέη, ως επιστέγασμα των λόγων της, αρχίζει να τραγουδάει, Θεοδωράκη, δημοτικά τραγούδια... «Είναι σαν να σου υπαγορεύονται από μέσα σου πράγματα. Θέλει υπομονή και μεγάλη καλλιέργεια να μπορείς να μάθεις ένα τραγούδι», σημειώνει, υπογραμμίζοντας την ανάγκη της μελέτης.

Περισσότερα για τη ζωή της μπορούμε εξάλλου να δούμε σε ένα ντοκιμαντέρ που είναι διαθέσιμο στην πλατφόρμα της cosmote tv. «Είναι ένα ωριαίο θέμα, που αρχίζει από τα παιδικά μου χρόνια, από το χωριό μου, από το σπίτι που γεννήθηκα και μια αναφορά στην περιοχή. Εχω την τύχη να γεννηθώ στη Φθία την αρχαία, από του Αχιλλέα τα μέρη. Ανεβαίνω στο μπαλκόνι του σπιτιού μου και βλέπω απέναντι τον λόφο του Αχιλλέα και γεμίζει η ψυχή μου. Και η φαντασία μου απλώνεται στον κάμπο, εκεί που τρέχαν τα άλογα του Πηλέα, οι Μυρμιδόνες», σημειώνει και συμπληρώνει: «Είναι ο τόπος μου, εκεί έκανα το σπίτι μου, εκεί θέλω να δέχομαι τους φίλους μου, είναι σημείο αναφοράς το χωριό μου. Από εκεί άρχισα. Μου έκαναν όλη την πορεία της ζωής μου, ταξίδια στο εξωτερικό, εικόνες από το εξωτερικό, βραβεία».

Πέρα από τα παραπάνω, έχει στη διάθεσή της κι άλλο υλικό, ανέκδοτο, π.χ. «τη "Λαφίνα" όπως την έμαθα από τη γιαγιά μου, που είναι 18μισι λεπτά τραγούδι, ένα θέμα ολόκληρο. Αυτό παίζεται εναλλαγή με δυο πνευστά, μια φλογέρα, ένα κλαρίνο, μια φλογέρα, ένα κλαρίνο που δε σταματάνε καθόλου».

Ενώ ακόμα πέντε τραγούδια, από τη συνεργασία της με την ομάδα «ΘΕΑΜΑ», τόσο στις «Τρωάδες», όσο και από τους «Πέρσες» που είχαν ανέβει το 2016, είναι έτοιμα, θα βγουν σε cd single και θα διανέμονται με το πρόγραμμα στην παράσταση.

Κλείνοντας, ανατρέχει και στα πλείστα Φεστιβάλ της ΚΝΕ που έχει συμμετάσχει και σχολιάζει «τα καθαρά πρόσωπα... άμα δεις τα παιδιά της ΚΝΕ», συμπληρώνοντας ότι οι νέοι άνθρωποι, μέσω της γνώσης και του πολιτισμού, μπορούν να έρθουν σε επαφή, να «εκτιμήσουν και να αντλούν από τις ιδέες του ΚΚΕ. Οι ιδέες αυτές δεν είναι τυχαίες, που έκαναν μια επανάσταση...».