Κάθε μέρα που περνάει κανείς για τη δουλιά του από τους σταθμούς του μετρό, βλέπει την ίδια αξιοθρήνητη εικόνα: Στους κάδους σκουπιδιών, κακοντυμένοι άνθρωποι ψάχνουν να βρουν έστω και κάποια πεταμένα τρόφιμα. Μόλις βρουν κάποιο φαγώσιμο, το καταπίνουν αμέσως λαίμαργα. Δυστυχώς, τα τελευταία 10 χρόνια, αυτές οι «εικόνες» έχουν γίνει συνηθισμένο φαινόμενο της ζωής στη Ρωσία.

Το 1970, η Σοβιετική Ενωση και η Ρωσία που ανήκε στη σύνθεσή της ήταν, ως προς το επίπεδο διατροφής, στις πρώτες δέκα χώρες του πλανήτη. Τώρα, όμως, η Ρωσία έπεσε στην 65η - 67η θέση στον κόσμο. Πρόσφατα, το ρωσικό ίδρυμα «Κοινή Γνώμη» διενήργησε σε 100 πόλεις και χωριά από 44 περιοχές της χώρας δημοσκόπηση με θέμα: Πώς τρέφεται ο πληθυσμός και πόσα χρήματα ξοδεύει για τη διατροφή; Τα αποτελέσματα, όπως αναμενόταν, είναι πολύ άσχημα για το σημερινό καθεστώς. Το 32% των ερωτηθέντων ξοδεύει για τη διατροφή όλα τα εισοδήματά του. Ενα 44% δηλώνει ότι για την τροφή φεύγει από το μισό έως τα 3/4 του μισθού του. Παράλληλα, το 56% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι τρέφεται μάλλον καλύτερα απ' ό,τι χειρότερα, ενώ ένα 36% θεωρεί ότι «τρέφεται κακώς, τρώει χαμηλής ποιότητας τρόφιμα, συχνά δεν μπορεί να επιτρέψει στον εαυτό του το κρέας, τα ψάρια, τα φρούτα και τα λαχανικά, η μερίδα τους είναι γενικά πολύ φτωχή».

Και για το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος των Ρώσων υποσιτίζεται, η αριστερή αντιπολίτευση έχει πολλές φορές κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου. Πολλοί επιστήμονες δημογράφοι, ειδικότερα ο «κόκκινος καθηγητής» Μπορίς Χόρεφ, θεωρούν ότι η αιτία της σημερινής υπερθνησιμότητας στη Ρωσία είναι ο «υποσιτισμός, οι ασθένειες και οι πρόωροι θάνατοι». Για το γεγονός αυτό αναγκάστηκαν, επιτέλους, να μιλήσουν και στο στρατόπεδο των δεξιών. «Μέσα σε 10 χρόνια αρχίσαμε να τρεφόμαστε κατά τρεις φορές χειρότερα». Σ' αυτό το συμπέρασμα κατέληξε η αστική εφημερίδα «Ιζβέστια», με βάση τα υλικά της Α` Διεθνούς Διάσκεψης «Η επισιτιστική ασφάλεια της Ρωσίας», που διεξήχθη πρόσφατα στη Μόσχα. Στο φόρουμ επισημάνθηκε ότι το πρόβλημα της επισιτιστικής ασφάλειας της Ρωσίας παραμένει μεταξύ των πιο ανησυχητικών. Μιλώντας στη Διάσκεψη, ο αντιπρόεδρος της ρωσικής κυβέρνησης και υπουργός Γεωργίας Αλεξέι Γκερντέγεφ ανέφερε ότι «η ολική παραγωγή αγροτικών προϊόντων τα τελευταία 10 χρόνια μειώθηκε στο μισό, ενώ οι Ρώσοι άρχισαν να τρέφονται κατά τρεις φορές χειρότερα απ' ό,τι το 1990». Κατά τη γνώμη του Γκερντέγεφ, ο οποίος είναι εμπνευστής του δόγματος της επισιτιστικής ασφάλειας της χώρας, το οποίο σκοπεύει να καταθέσει προς εξέταση στην κυβέρνηση, η επίλυση αυτού του προβλήματος είναι δυνατή με δυο τρόπους: Πρέπει, πρώτο, να λυθεί το πρόβλημα της αυτοεξασφάλισης της χώρας με δικά της τρόφιμα και, δεύτερο, να δημιουργηθούν οι συνθήκες για τη ζωή της πολυάριθμης τάξης των εργαζομένων του χωριού. Στην ουσία, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης προτείνει να γίνει μια πραγματική επανάσταση στην αγροτική οικονομία. Είναι γνωστό ότι, αρχίζοντας από το 1990, η κυβέρνηση της Ρωσίας ακολούθησε μια πολιτική προς όφελος των παραγωγών του εξωτερικού σε βάρος του ντόπιου αγροτικού τομέα. Σαν αποτέλεσμα, εισάγονται σήμερα στη Ρωσία το 50% του φυτικού λαδιού, το 40-60% των προϊόντων κρέατος και αλλαντικών, το 80% πρώτων υλών κρέατος. Τα περίφημα «ποδαράκια Μπους» (έτσι αποκαλούν στη Ρωσία τις εισαγωγές πουλερικών κακής ποιότητας από τις ΗΠΑ που τώρα έχουν ανασταλεί) είχαν γεμίσει τη ρωσική αγορά, εκτοπίζοντας τα καλύτερης ποιότητας και, το κυριότερο, πιο ασφαλή για την υγεία εγχώρια προϊόντα.

Στη Διάσκεψη τονίστηκε ότι στη Ρωσία βγαίνουν σκάρτα και αποσύρονται από την αγορά το 58% των εισαγόμενων προϊόντων κρέατος και αλλαντικών, το 23% των ζαχαροπλαστικών ειδών, το 70% των οινοπνευματωδών ποτών, το 12% της μπίρας και το 44% του τσαγιού. Μα, και ο ίδιος ο πληθυσμός κατάλαβε, ήδη, ότι τα ντόπια προϊόντα είναι καλύτερα από τα ξενόφερτα. Γι' αυτό και τα ντόπια προϊόντα αρχίζουν πάλι να έχουν μεγάλη ζήτηση, απ' ό,τι, ας πούμε, πριν από 10 χρόνια, όταν ο αγοραστής, κυριολεκτικά, «ορμούσε» στις φανταχτερές εισαγόμενες συσκευασίες. Από την άλλη μεριά, οι πολυάριθμοι έλεγχοι αποκάλυψαν στο περιεχόμενο σειράς εισαγόμενων τροφίμων επικίνδυνα για την υγεία συστατικά στοιχεία (αντιβιοτικά, ορμόνες, αυξημένο περιεχόμενο λιπών). Ακόμα και απλώς για την προστασία της υγείας του πληθυσμού, η ρωσική κυβέρνηση θα έπρεπε να ακολουθήσει μια πολιτική στήριξης κατά προτεραιότητα του εγχώριου παραγωγού, όπως έκανε η ΕΣΣΔ, όπως κάνουν τώρα οι ΗΠΑ, η Γαλλία και άλλες χώρες. Για την ώρα, όμως, το ερώτημα - θα στηρίξει, άραγε, η κυβέρνηση το επισιτιστικό πρόγραμμα του αντιπροέδρου της κυβέρνησης Γκερντέγεφ; - μένει ανοιχτό.

Πρόσφατα, ο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ανάπτυξης Αλεξάντρ Ποτσινόκ, στη διάρκεια της συνεδρίασης της τριμερούς επιτροπής για τη ρύθμιση των κοινωνικών - εργασιακών σχέσεων, υποσχέθηκε ότι το 2002 οι μισθοί θα αυξηθούν πιο γρήγορα από τον πληθωρισμό, και στο δημόσιο τομέα, και στη βιομηχανία, και στα φυσικά μονοπώλια. Απ' αυτό συνάγεται ότι θα ανέβει και το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού. «Φυσικά, η αύξηση είναι καλή. Πρέπει, όμως, να θυμόμαστε ότι δε φτάσαμε ακόμα το επίπεδο των πραγματικών εισοδημάτων του 1997, το οποίο, με τη σειρά του, ήταν κατά 1/3 χαμηλότερο απ' ό,τι το 1990. Παρά την πολυδιαφημισμένη γενική αύξηση, αυτήν την περίοδο μειώθηκε η κατανάλωση κρέατος και γάλακτος, μειώθηκε ο αριθμός αγορών τηλεοράσεων και ψυγείων, ενώ τα ενοίκια και τα εισιτήρια στις μεταφορές αυξήθηκαν μερικές φορές περισσότερο απ' ό,τι τα εισοδήματά μας. Μα, και τι είναι αυτή η αύξηση; Σε μεταφορά στην πραγματική κατανάλωση, είναι 15 ρούβλια τη μέρα. Σύμφωνα με τις τιμές Μόσχας, είναι δυο φραντζόλες ψωμί, ή ένα κουτί γάλα, αν το αγοράσει κανείς σε μαλακή συσκευασία, ή ένα κουτί φτηνού ελαιόλαδου», έτσι σχολίασε, σε συνέντευξη στην εφημερίδα «Βρέμια Νόβοστεϊ» στις 6 Μάρτη 2002, αυτήν την υπόσχεση του υπουργού η διδάκτορας Οικονομικών Επιστημών, επιστημονική συνεργάτρια του Ινστιτούτου Οικονομίας της Ακαδημίας Επιστημών της Ρωσίας Λιουντμίλα Ρζανίτσινα.

Εξυπακούεται ότι ούτε στη Διεθνή Διάσκεψη για την επισιτιστική ασφάλεια, ούτε στην προαναφερόμενη συνεδρίαση της τριμερούς επιτροπής, έγινε κουβέντα για το ότι αιτία όλων των σημερινών κοινωνικών συμφορών των Ρώσων είναι η καπιταλιστικοποίηση της χώρας. Είναι ευνόητο ότι δεν είναι προς το συμφέρον του καθεστώτος να παραδεχτεί πως η Ρωσία έφτασε σε τόσο χαμηλό βιοτικό επίπεδο, εξαιτίας της ανατροπής του σοσιαλισμού και της καπιταλιστικοποίησης της χώρας. Ωστόσο, τα γεγονότα είναι γεγονότα. Θα αναφέρουμε ορισμένα ενδιαφέροντα στοιχεία από τον αναλυτικό οδηγό «Το βιοτικό επίπεδο στα 1913-1993», που εκδόθηκε στη Μόσχα το 1995.

Ετσι, η μέση αγοραστική ικανότητα των εργατών, υπαλλήλων και των αγροτών ή κολχόζνικων στα 1924-1927, δηλαδή μετά τη λήξη του Εμφυλίου Πολέμου, στο νεαρό σοβιετικό κράτος αυξανόταν κάθε χρόνο κατά 28,7% και ήδη το 1927, 10 χρόνια μετά την Οχτωβριανή Επανάσταση, είχε ξεπεράσει το επίπεδο του 1913 - το καλύτερο στην ιστορία της τσαρικής Ρωσίας. Στα επόμενα χρόνια μετά το Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο, η ικανότητα αυτή ανέβαινε κατά μέσο ρυθμό με 11,4% και ξεπέρασε το προπολεμικό επίπεδο του 1940 μόνο μέσα σε τρία χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου. Να, λοιπόν, τι σημαίνει σοσιαλισμός! Με τον ερχομό, όμως, στην εξουσία του Γκορμπατσόφ και κατόπιν του Γιέλτσιν, άρχισε το πέρασμα στην οικονομία της αγοράς, στα 1985-1993 συντελέστηκαν ουσιαστικές αλλαγές στις μορφές ιδιοκτησίας. Με άλλα λόγια, η παλλαϊκή ιδιοκτησία ιδιοποιήθηκε από μια χούφτα ολιγαρχών και «νεορώσων». Σαν αποτέλεσμα, το επίπεδο της μέσης αγοραστικής ικανότητας του πληθυσμού έπεσε απότομα το 1993 και επέστρεψε στο επίπεδο του 1955, δηλαδή πίσω 40 χρόνια περίπου. Η αύξηση του πληθωρισμού, η οικονομική κατάρρευση του 1998 έριξε το μεγαλύτερο, φτωχότερο μέρος του πληθυσμού ακόμα παρακάτω. Από εδώ, ένα είναι το συμπέρασμα: Ο λαός πρέπει να πάρει πίσω αυτά που του αφαιρέθηκαν με απάτη και δολιότητα και αυτό είναι δυνατό μόνο με την αποκατάσταση της σοβιετικής εξουσίας και του σοσιαλισμού. Στον καπιταλισμού δεν μπορεί να υπάρχει γενική ευημερία και παράδεισος. Την απλή αυτή αλήθεια τη νιώθουν καθημερινά με την πείρα τους οι Ρώσοι.