1η ενότητα: «Εισαγωγή σε έννοιες και μεθοδολογικά ζητήματα της μελέτης των ψυχικών διαταραχών»
Τετάρτη 25 Γενάρη 2023

Θανάσης Αλεξίου
Βασίλης Κούδας, ψυχίατρος, διευθυντής ΕΣΥ στο ΠαΓΝΗ, MSc Νευροεπιστημών, διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κρήτης: «Η γραμμή μεταξύ "φυσιολογικού" και "μη φυσιολογικού" είναι πολύ λεπτή, ενώ η χρήση της σύγχρονης ορολογίας και των σύγχρονων διαγνωστικών εργαλείων υποδηλώνουν ξεκάθαρα όρια, τα οποία στην πραγματικότητα δεν υφίστανται (...) Θέλοντας λοιπόν να καταλήξουμε σε ένα απλό σχήμα, προσομοιάζοντας την ψυχική υγεία και την ψυχική νόσο με δύο πόλους τοποθετημένους στις άκρες ενός συνεχούς πάνω στο οποίο κινείται το άτομο προς τα εμπρός και προς τα πίσω σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, οι κοινωνικές σχέσεις και συνθήκες που καθορίζονται από αυτό το σύστημα που σαπίζει είναι το βαρίδι που οδηγεί προς την ψυχική ασθένεια και τον ζόφο. Αν κάποιος αναρωτηθεί ποιο είναι το αντίπαλο δέος, το βαρίδι αυτό που μας "ξελασπώνει" από την γκρίζα ή και τη μαύρη απειλή της ψυχικής ασθένειας, θα ήθελα να απαντήσω με τη ρήση του μεγάλου Ιταλού ψυχιάτρου Φ. Μπαζάλια, που υποστήριζε ότι "η καλύτερη πρόληψη ενάντια στις ψυχικές παθήσεις είναι ο αγώνας ενάντια στη φτώχεια"».

Τατιάνα Λιβέρη, ειδικευόμενη Ψυχιατρικής στο ΨΝΑ Δαφνί: «Αν παρέμβουμε σε έναν θεμελιώδη παράγοντα όπως είναι η κοινωνικοοικονομική κατάσταση, αυτό θα επηρεάσει συνολικότερα το επίπεδο υγείας του πληθυσμού. Ειδικά αν σκεφτούμε ότι η κοινωνικοοικονομική κατάσταση συνδέεται με μείζονες ψυχικές διαταραχές, αλλά και με 14 μείζονες αιτίες θανάτου. Παρότι η γνώση υπάρχει και εμπλουτίζεται διαρκώς, οι προληπτικές παρεμβάσεις εξαντλούνται στη στόχευση των εγγύς παραγόντων. Η ευθύνη για την τροποποίησή τους μετακυλίεται στο ατομικό επίπεδο, ενώ όπου επιχειρείται η παρέμβαση σε απώτερους παράγοντες αυτή γίνεται αποσπασματικά και αφορά κυρίως τα πιο εξαθλιωμένα κομμάτια του πληθυσμού, με ανάμεικτα αποτελέσματα, καθώς καταπιάνονται με ορισμένες μόνο πτυχές των ταξικών ανισοτήτων. Αν ο στόχος είναι η ουσιαστική πρόληψη, τότε πρέπει να απευθυνθούμε στη ρίζα του προβλήματος, στο σύστημα που γεννά τις ταξικές αντιθέσεις».

Παναγιώτης Ρεντζελάς
Παναγιώτης Ρεντζελάς, επίκουρος καθηγητής Κοινωνικής Ψυχολογίας στο University College London: «Η μελέτη των παραγόντων που επιδρούν στην ψυχική υγεία και στην εμφάνιση ψυχικής διαταραχής ταλαντεύεται μεταξύ ενός διπόλου που ξεκινάει από τον θετικισμό και τον βιολογικό ντετερμινισμό ή βιολογισμό, που θεωρούν ότι η ψυχική υγεία, όπως και η ανθρώπινη ψυχολογία, γίνονται κατανοητές ως βιολογικά φαινόμενα μόνο, μέχρι έναν χυδαίο μεταμοντερνισμό, που σε ακραία μορφή αρνείται την ύπαρξη των ψυχικών διαταραχών και υποστηρίζει πως είναι κοινωνικά κατασκευάσματα. Οι ψυχικές διαταραχές δεν είναι κοινωνικά κατασκευάσματα, ούτε βιολογικά καθορισμένα νοσήματα, αλλά διαταραχές στις οποίες το κοινωνικό, ιστορικό και πολιτισμικό περιβάλλον έχει μεγάλη σημασία για την εκδήλωσή τους».

Βασίλης Παυλόπουλος, καθηγητής Διαπολιτισμικής Κοινωνικής Ψυχολογίας στο ΕΚΠΑ: «Η ίδια η ψυχική ασθένεια, ως απόκλιση από την "κανονικότητα" και το νοούμενο "φυσιολογικό", έχει αποτελέσει διαχρονικό στόχο του κοινωνικού στιγματισμού. Με αυτά τα δεδομένα, το στίγμα έχει αναγνωριστεί ως το πιο σημαντικό εμπόδιο στη θεραπευτική αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών παγκοσμίως, καθώς ο στιγματισμός πυροδοτεί έναν φαύλο κύκλο επιδείνωσης της ψυχοπαθολογίας των ατόμων, την οποία εξαρχής απαξιώνει. Οι επιπτώσεις του στίγματος της ψυχικής ασθένειας δεν θα έπρεπε ωστόσο να μας παρασύρουν σε μία ιατρικοποίηση του προβλήματος, η οποία το περιορίζει στο στενό πλαίσιο της ατομικής ψυχοπαθολογίας. Το στίγμα είναι κοινωνικά κατασκευασμένο, με την έννοια ότι ορισμένες ιδιότητες απαξιώνονται ως αποτέλεσμα συγκεκριμένων κοινωνικών διεργασιών, όπως είναι η άγνοια, η παραπληροφόρηση, οι αρνητικές στάσεις, αλλά και ο κοινωνικός έλεγχος ή η υπεράσπιση της ατομικής κοσμοθεωρίας όταν αυτή απειλείται».

Βασίλης Κούδας
Θανάσης Αλεξίου, καθηγητής Κοινωνιολογίας, Τμήμα Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου: «Οπως έχει επιβεβαιωθεί σε σημαντικές κοινωνικο-επιδημιολογικές έρευνες, η εργασιακή επισφάλεια, η ανεργία και η υποπληρωμένη εργασία, που επιτείνεται από την έλλειψη ασφαλιστικών πόρων, διευρύνουν τις κοινωνικές ανισότητες, καθιστώντας κυρίαρχο το αίσθημα της αδικίας και της κοινωνικής ανημποριάς, γεγονός που επιδρά διαβρωτικά στην ψυχική υγεία. Μπροστά σε αυτές τις ανατροπές, οι άνθρωποι αδυνατούν να ελέγξουν τη ζωή τους. Εντούτοις, όπως φαίνεται στην έρευνά μας, οι ανειδίκευτοι και οι άνεργοι έχουν την πλέον κακή ψυχική υγεία. Το εύρημα αυτό μας υποχρεώνει να εκτιμήσουμε εκ νέου τη σημασία της εργασίας, τόσο ως απασχόλησης που διασφαλίζει τους οικονομικούς - υλικούς πόρους για την επιβίωση (ποσοτικά), αποκαθιστώντας τους ανθρώπους ως παραγωγούς, όσο και ως δημιουργικής δραστηριότητας που παράγει υποκειμενικότητα και κοινωνία (ποιοτικά), εξανθρωπίζοντας τον άνθρωπο (Κ. Μαρξ)».



Τατιάνα Λιβέρη


Βασίλης Παυλόπουλος