Στο Νεστόριο και πάλι. Στο Νεστόριο που έδωσε 600 αντάρτες στον ΕΛΑΣ και 400 μαχητές στον ΔΣΕ. Στο Νεστόριο και τα γύρω χωριά, που ξανά και ξανά στην Ιστορία του τόπου μας βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή των λαϊκών αγώνων.

Και στον Γράμμο, το βουνό που μας υιοθέτησε, μας έθρεψε, το τιμήσαμε.

Στον Γράμμο όπου «τα αίματα σκούζουν ακόμα». Με έδρα της 32ης Αντιιμπεριαλιστικής Κατασκήνωσης της ΚΝΕ τις όχθες του Αλιάκμονα στο Νεστόριο, θα περπατήσουμε ξανά σ' αγιασμένα χώματα.

Ορισμένοι θα φτάσουν έως και πάνω, στο 2520, την ψηλότερη κορφή του Γράμμου, άλλοι θα αρκεστούν σ' έναν απογευματινό περίπατο έως απέναντι στην κορφούλα Κοντάρι, κι όλοι μαζί θα πορευτούμε από το Λιανοτόπι έως πάνω στο ύψωμα της Σκάλας.

Ηδη αυτές τις μέρες τα συνεργεία των Οργανώσεων της Δυτικής Μακεδονίας του ΚΚΕ και της ΚΝΕ περιδιαβαίνουν στα χωριά να μαθευτεί το μαντάτο. Οτι απ' όλα τα μέρη της χώρας χιλιάδες νεολαίοι θα καταφθάσουν εδώ, για να ξεκουραστούν και να διασκεδάσουν. Να κουβεντιάσουν και να διαδηλώσουν.

Το χωριό είναι ήδη σε αναβρασμό. Φιλοξενεί, βλέπετε, και το μεγάλο Μουσείο του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ. Που στα λίγα χρόνια της λειτουργίας του αποτελεί ήδη ένα σημαντικό τοπόσημο για την περιοχή. Κι αυτές τις μέρες ο αριθμός των επισκεπτών θα αυξηθεί κατακόρυφα.

Η επόμενη Παρασκευή θα είναι μια μέρα διαρκούς «διαδήλωσης», καθώς η μία μετά την άλλη οι Οργανώσεις θα παίρνουν τον δρόμο από το ποτάμι ν' ανέβουν έως την πάνω μεριά του χωριού για μια επίσκεψη στο Μουσείο.

Το Σάββατο είναι η μέρα της μεγάλης μετακίνησης. Ολόκληρη η κατασκήνωση θα μετακομίσει απ' το Νεστόριο στο Λιανοτόπι, για να αρχίσει η πορεία στο βουνό, για να φτάσουν όλοι στον χώρο όπου βρίσκονταν οι εγκαταστάσεις του μεγάλου νοσοκομείου του ΔΣΕ, στη νοσοκομειούπολη του ΔΣΕ όπως ήδη έχει χαρακτηριστεί.

Στο Λιανοτόπι, εδώ και μια βδομάδα «κατασκηνώνουν» σύντροφοι από διάφορα συνεργεία, μέλη του Κόμματος και της ΚΝΕ από τις Οργανώσεις της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας, από τη Θεσσαλία και την Ηπειρο, που φροντίζουν τις τελευταίες «λεπτομέρειες»: Να καθαριστούν τα μονοπάτια, να μπουν σημάνσεις, να στηθεί η έκθεση για την Υγειονομική Υπηρεσία του ΔΣΕ και τη λειτουργία του νοσοκομείου, να λυθούν ζητήματα υποδομής, καθώς δεν είναι μικρό πράγμα να βρεθούν στον χώρο κάμποσες χιλιάδες ανθρώπων.

Ολα θα 'ναι έτοιμα στην ώρα τους. Και θα 'ναι μια μεγάλη γιορτή η συγκέντρωση που θα γίνει το επόμενο Σάββατο στη 1 το μεσημέρι στο κέντρο της νοσοκομειούπολης του ΔΣΕ (σαν να βλέπουμε από τώρα τον Νώντα τον Σακελλαρίου, τον τότε αρχίατρο του ΔΣΕ, να χαμογελά καθώς θα βλέπει να γίνεται πράξη αυτό που είχε ζητήσει: Να αναδειχθούν αυτά τα χαλάσματα, να γίνουν επισκέψιμα από τις γενιές που ακολουθούν).

Κι έπεσε μπόλικη δουλειά έως τώρα, από τότε που αρχίσαμε να ψάχνουμε να βρούμε αυτόν τον μυστικό τόπο, τον κρυμμένο από τον εχθρό, που ούτε οι τραυματιοφορείς δεν γνώριζαν πού ακριβώς είναι.

Κι όταν τα υλικά από το Αρχείο του ΚΚΕ μάς έδωσαν όλη τη χρειαζούμενη πληροφορία, κι άρχισε το περπάτημα πάνω κάτω και πλαγίως και τελικά βρέθηκαν και το χειρουργείο και οι θάλαμοι και τα μαγειρεία και οι αποθήκες και οι σκοπιές, τότε ήταν που πήραν πράγματι φωτιά τα ποδαράκια.

Δεκάδες σύντροφοι οικοδόμοι κι άλλοι τεχνίτες έφτασαν εδώ πάνω, να γίνουν η αποκάλυψη, η μελέτη και η καταγραφή, να καθαριστεί ο τόπος από τα φερτά υλικά, να αναδειχθούν οι βάσεις των κτιρίων, να συλλεχθούν υλικά που είχαν απομείνει από κείνη την περίοδο του πολέμου, να ανασυντεθεί δηλαδή η ιστορία του νοσοκομείου, να συνδεθεί αυτός ο τόπος με τον ευρύτερο, αυτόν της μεγάλης μάχης του Γράμμου το καλοκαίρι του 1948.

Και δώστου ξανά μελέτη: Πού ήταν ο Σγούρος και ο σταθμός επίδεσης, πώς έφερναν από το ορεινό χειρουργείο στη Σαμαρίνα έως εδώ στο Λιανοτόπι τους τραυματίες. Και πώς τα πιο βαριά περιστατικά τα περνούσαν μέσα στη Λαϊκή Δημοκρατία της Αλβανίας. Πού ήταν στημένη η ηλεκτρογεννήτρια, πώς αξιοποιούσαν τον καταρράκτη και πού είναι αυτός ο κήπος με τα φρουτόδεντρα, κι άλλα πολλά ερωτήματα που βρήκαν τελικά τις απαντήσεις τους, έτσι που ο σημερινός επισκέπτης να μπορεί να θαυμάσει πόσα μπορεί να κάνει ο άνθρωπος αυτός ο Μέγας όταν παλεύει για ανώτερα ιδανικά.

Τα 33 κτίσματα που έχουν αποκαλυφθεί στο ύψωμα της Σκάλας συγκροτούν μια ολόκληρη πολιτεία στην οποία μεγαλούργησαν γιατροί όπως ο Σακελλαρίου, ο Τζαμαλούκας, ο Χουζούρης κι άλλοι. Και θα 'ναι εκεί από δω και στο εξής αυτή η πολιτεία, στο φως, να την μελετούν από αρχιτέκτονες και μηχανικοί έως γιατροί και νοσηλευτές. Θα 'ναι εκεί να την επισκέπτονται οικοδόμοι, κτηνοτρόφοι, νεολαίοι, γυναίκες και παιδιά. Και να μαθαίνουν, να μαθαίνουν, να μαθαίνουν. Και ν' αποφασίζουν...