Το ευρωπαϊκό πτυχίο θα μπορεί να είναι επιπέδου είτε bachelor, είτε master, είτε διδακτορικού, θα αναγνωρίζεται αυτόματα σε όλα τα κράτη - μέλη της ΕΕ και θα απονέμεται από κοινού από ευρωπαϊκά πανεπιστήμια που θα αναπτύξουν για τον σκοπό αυτό διακρατική συνεργασία, ενώ θα βασίζεται σε ένα κοινό σύνολο κριτηρίων που θα συμφωνηθούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Στόχος της Κομισιόν μέσα από αυτό το σχέδιο είναι να αυξηθούν τα κοινά προγράμματα σπουδών μεταξύ πανεπιστημίων διαφορετικών χωρών, να αυξηθεί η κινητικότητα φοιτητών και επιστημόνων εντός ΕΕ και να καμφθούν κριτήρια και περιορισμοί που μπαίνουν από τα κράτη - μέλη στις αναγνωρίσεις τίτλων σπουδών που αποκτήθηκαν σε διαφορετικές χώρες.
Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι αν και το θέμα της αμοιβαίας αναγνώρισης τίτλων σπουδών έχει τεθεί στην ΕΕ από τη δεκαετία του '90 και πιο έντονα μετά με τη διαδικασία της Μπολόνια, παρ' όλα αυτά στην πράξη οι στόχοι αυτοί δεν έχουν επιτευχθεί. Την ίδια στιγμή τα προγράμματα κινητικότητας τύπου Erasmus χρηματοδοτούνται αδρά τις τελευταίες δεκαετίες, ωστόσο και σε αυτά υπάρχουν προβλήματα αναγνώρισης, ενώ για κάποιους παραμένουν μη ελκυστικά όταν δεν έχουν να προσφέρουν τίποτα περισσότερο από την εμπειρία ενός εξαμήνου στο εξωτερικό. Τέτοιου τύπου δυσκολίες και αντιφάσεις επιδιώκει τώρα να ξεπεράσει η ΕΕ με το σχέδιο για το ευρωπαϊκό πτυχίο.
Γι' αυτό, εξάλλου, μαζί με το σχέδιο για το ευρωπαϊκό πτυχίο η Κομισιόν ενέκρινε και δυο προτάσεις για συστάσεις του Συμβουλίου προς τα κράτη - μέλη για:
Στην πρώτη σύσταση η Κομισιόν σημειώνει ότι «η διασφάλιση ποιότητας στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση είναι το κλειδί για τη διασφάλιση της εμπιστοσύνης μεταξύ των πανεπιστημίων και της εμπιστοσύνης των εργοδοτών στα πτυχία τους». Και προσθέτει ότι «αν και έχουν ήδη γίνει πολλά, πολλά ιδρύματα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην Ευρώπη υποδεικνύουν ότι οι διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας για διακρατικά προγράμματα εξακολουθούν να είναι πολύ μακρές, δαπανηρές και ανεπαρκώς κατάλληλες για διακρατικά κοινά προγράμματα». Είναι πολύ πιθανό λοιπόν να δούμε το επόμενο διάστημα σχετικές αναπροσαρμογές στην Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) στη χώρα μας και στην αντίστοιχη ευρωπαϊκή (EQAR), προκειμένου να καταρτιστούν ενιαία κριτήρια αξιολόγησης και πιστοποίησης προγραμμάτων σπουδών, με έμφαση προφανώς στα κοινά προγράμματα μεταξύ πανεπιστημίων διαφορετικών χωρών. Κι αυτά με το βλέμμα πάντα στραμμένο στους εργοδότες, στην αγορά και στην ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.
Η δεύτερη σύσταση αφορά το προσωπικό της Ανώτατης Εκπαίδευσης και ζητά από τα κράτη - μέλη και τα ιδρύματα «να προσελκύσουν ταλέντα και να τα διατηρήσουν στον ακαδημαϊκό χώρο», ενώ παράλληλα ζητά από τα κράτη και τα ιδρύματα να ενθαρρύνουν το ακαδημαϊκό προσωπικό να δώσει έμφαση στις διακρατικές συνεργασίες και στους στόχους της ΕΕ στο πλαίσιο του επιστημονικού του αντικειμένου.
Τα παραπάνω προωθούνται από την Κομισιόν αυτοτελώς ως συστάσεις, ωστόσο θεωρεί ότι θα διευκολύνουν το σχέδιο για το ευρωπαϊκό πτυχίο, το οποίο βεβαίως ακόμα βρίσκεται στις συζητήσεις. Επικαλούμενη την ποικιλομορφία των ευρωπαϊκών συστημάτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, η Επιτροπή προτείνει μια σταδιακή προσέγγιση για τις χώρες της ΕΕ προς ένα ευρωπαϊκό πτυχίο, με δυο πιθανούς τόπους:
Για την υποστήριξη των επαφών και συζητήσεων μεταξύ κρατών - μελών και ιδρυμάτων για το ευρωπαϊκό πτυχίο η Κομισιόν θα συστήσει κάποια σχετικά εργαστήρια και ένα ετήσιο ευρωπαϊκό φόρουμ, ενώ παράλληλα επιχειρηματολογεί και για την αναγκαιότητα κοινών διακρατικών προγραμμάτων σπουδών, θυμίζοντας έντονα τα επιχειρήματα της κυβέρνησης στη χώρα μας για τη διεθνοποίηση των ελληνικών πανεπιστημίων. Αυτή η συζήτηση και τα επιχειρήματα όμως αντιμετωπίζουν τα πανεπιστήμια ως επιχειρήσεις που πρέπει να κλείνουν συμφωνίες και να αναπτύσσουν προγράμματα σ' ένα πλαίσιο ανταγωνισμούς επιχειρηματικών deals.
Γι' αυτό εξάλλου στους στόχους του ευρωπαϊκού πτυχίου η Κομισιόν σημειώνει ότι αυτό θα «συνεισφέρει στην ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, εξοπλίζοντας τους αποφοίτους με μελλοντικές δεξιότητες για να κατακτήσουν τις πράσινες και ψηφιακές μεταβάσεις» και για τα ιδρύματα προσθέτει ότι θα τα βοηθήσει «να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητα και την ελκυστικότητά τους».
Το όραμα εξάλλου για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ έναντι των άλλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων διεθνώς καταγράφεται και στις δηλώσεις της αρμόδιας επιτρόπου Παιδείας Ιλιανας Ιβάνοβα, που είπε ότι «το όραμά μας είναι να καταστήσουμε την ευρωπαϊκή Τριτοβάθμια Εκπαίδευση ακόμη πιο ανταγωνιστική και διασυνδεδεμένη και να διασφαλίσει τη θέση της Ευρώπης στον παγκόσμιο αγώνα δρόμου για ταλέντα», αλλά και του αντιπροέδρου Μ. Σχοινά, που είπε ότι η απόκτηση ευρωπαϊκού πτυχίου «θα δώσει τη δυνατότητα στα πανεπιστήμιά μας να συνεργαστούν, προς όφελος των φοιτητών, των εκπαιδευτικών, των εργοδοτών και της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης».
Τι θα σημάνουν όλα αυτά όμως για τους φοιτητές; Ενα διαρκές κυνήγι προσόντων και τίτλων, μια περιπλάνηση μεταξύ ιδρυμάτων και χωρών για την ελπίδα ενός πιο ανταγωνιστικού πτυχίου στην αγορά. Κι αν συνυπολογίσουμε σε αυτά και την επικείμενη Σύμβαση της Λισαβόνας που επιβάλλει την αναγνώριση ακόμα και μιας μικρής περιόδου σπουδών στο εξωτερικό (κάτι που θεσμοθέτησε η κυβέρνηση με τον νόμο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια ώστε να μπορέσει να την φέρει για επικύρωση), καταλαβαίνουμε ότι για τους φοιτητές επιδιώκεται να γενικευτούν οι ατομικές διαδρομές μάθησης, πάντα βέβαια με προσωπικό κόστος στην εμπορευματοποιημένη αγορά Ανώτατης Εκπαίδευσης.
Αυτή η περιπλάνηση όμως προκύπτει παράλληλα και λόγω της υποβάθμισης των πτυχίων, της αφαίρεσης γνώσης από αυτά και της παροχής της σε επόμενους κύκλους, σεμινάρια και πιστοποιητικά, ώστε οι προπτυχιακοί τίτλοι να γίνονται όλο και πιο φθηνοί για τα ιδρύματα, τα οποία διευρύνουν τα επί πληρωμή συμπληρωματικά προγράμματα.
Κόντρα σε αυτή την τάση στην ΕΕ οι φοιτητές με τις μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις τους το προηγούμενο διάστημα ανέδειξαν την ανάγκη για σπουδές αποκλειστικά δημόσιες και δωρεάν, για πτυχία που θα αποτελούν τη μοναδική προϋπόθεση για την άσκηση του επαγγέλματος, για πλέρια κρατική χρηματοδότηση για τις υποδομές, το προσωπικό και τις σπουδές στα ιδρύματα.