Αυτή η ικανότητα δεν υπήρχε από την αρχή στον άνθρωπο, δεν ανήκει στο DNA του. Ξεκίνησε να αναπτύσσεται από τη στιγμή που άρχισε με άλλους ανθρώπους μέσα από την κοινή εργασιακή τους δραστηριότητα να παράγουν οι ίδιοι τα αναγκαία αγαθά για την επιβίωσή τους.
Στον κάθε ξεχωριστό άνθρωπο γεννιέται μέσα από την επαφή του με την πνευματική ζωή της κοινωνίας - που υπάρχει πριν από αυτόν και του μεταβιβάζεται με τη γλώσσα - και εξελίσσεται διαρκώς μέσα από τη δραστηριότητά του, την επαγγελματική εργασία, την πολιτική δράση, την ενεργή συμμετοχή του στο μαζικό κίνημα, την πολιτιστική ζωή και άλλους τομείς (...)
Δεν είναι ο εγκέφαλος που σκέφτεται, αλλά ο άνθρωπος με τη βοήθεια του εγκεφάλου, ο άνθρωπος ως κοινωνικό είδος, κοινωνικό ον, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, ο άνθρωπος ως το σύνολο των κοινωνικών του σχέσεων, κατά τη βαθιά διατύπωση του Μαρξ.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη φαίνεται τελικά πως δεν μπορεί να αποκτήσει συνείδηση, επομένως δεν θα μπορεί να αποκτήσει ούτε φαντασία, καθώς αυτή δεν ξεπηδά από τη θεωρία των πιθανοτήτων ή ένα σύστημα νευρώνων ειδικά κατασκευασμένων για να παράγουν ποίηση, μουσική, γλυπτική. Βασίζεται στη σχέση του ανθρώπου με την πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα όμως που ο καλλιτέχνης τη βλέπει με ένα άλλο μάτι, σαν να τη βλέπει για πρώτη φορά, χωρίς στήριγμα στην έτοιμη, την κοινά παραδεκτή περιγραφή της. Ετσι μπορεί να γεννήσει το απροσδόκητο, το μοναδικό, το νέο.
Θα έλεγε κανείς ότι φαντασία είναι η ατομική παρέκκλιση από τον κανόνα και η ατομικότητα είναι ένα από τα ειδοποιά χαρακτηριστικά της Τέχνης γι' αυτό και αποτελεί μέτρο αξιολόγησης της αισθητικής αξίας ενός έργου. Αυτήν όμως την ατομικότητα, αυτό το ανεπανάληπτο και μοναδικό της ανθρώπινης προσωπικότητας, το πιθανότερο είναι πως δεν θα μπορέσει να την αποκτήσει η Τεχνητή Νοημοσύνη, γιατί δεν την έχουν τα μαθηματικά, δεν την έχουν οι θετικές επιστήμες, στις οποίες, σε αντίθεση με την Τέχνη που είναι ατομική και υποκειμενική, επιδιώκουν την αυστηρή αντικειμενικότητα (...)
Τα συναισθήματα, πάλι, δεν εκκρίνονται από τον εγκέφαλο. Εμφανίζονται μέσα από τις σχέσεις των ανθρώπων με τη φυσική και κοινωνική πραγματικότητα, μέσα από τις σχέσεις τους με άλλους ανθρώπους. Το συναίσθημα, περισσότερο ίσως από την επιστημονική γνώση, είναι αυτό που παρακινεί σε μεγάλες πράξεις τους ανθρώπους. Για να παλέψεις για κάτι χρειάζεται να το αγαπάς και να μισείς ό,τι είναι ενάντια σ' αυτό που για χάρη του αγωνίζεσαι. Για να παλέψεις για την απελευθέρωση του ανθρώπου από την εκμετάλλευση, χρειάζεται να ραγίζει η καρδιά σου μπροστά στη δυστυχία των ανθρώπων και να νιώθεις αποστροφή για όσους και ό,τι την προκαλεί. Τα ανώτερα ανθρώπινα συναισθήματα βρίσκονται πίσω από όλα αυτά τα ακατανόητα και αδιανόητα σήμερα για τους περισσότερους ανθρώπους μεγαλειώδη κατορθώματα στην ιστορία μας (...)
Η Τέχνη, χωρίς καθόλου να υποτιμούμε τον ρόλο της στην καλλιέργεια της ανθρώπινης νοημοσύνης, είναι το βασίλειο του συναισθήματος. Στην Τέχνη εκδηλώνεται με τη μεγαλύτερη ένταση, πληρότητα και σαφήνεια η ανθρώπινη ευαισθησία. Στην Τέχνη καταφεύγουμε στις πιο δύσκολες στιγμές της ζωής μας - "Οταν χτυπάει ο κεραυνός, τραγούδι εσύ να λες", λέει ένας στίχος του Γκάτσου - γιατί η Τέχνη μπορεί με θετικά συναισθήματα να εξουδετερώσει τα αρνητικά, όπως τον φόβο, τον ψυχικό πόνο, την απογοήτευση, ή πάλι ένα αρνητικό συναίσθημα να το "τραγουδήσει" για να το μαλακώσει, να το καταλαγιάσει. Αρκεί μόνο να σκεφτούμε πόσα τραγούδια και θούριοι γράφτηκαν στην Κατοχή από καλλιτέχνες της ΕΑΜικής Αντίστασης. Αρκεί να σκεφτούμε ότι οι μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού με το ένα χέρι κρατούσαν το βιβλίο και με το άλλο το Μάουζερ, το όπλο τους. Μπορεί να μην είχαν ψίχα ψωμί στο σακίδιο, όμως πάντα είχαν μαζί τους ένα βιβλίο. Αρκεί να σκεφτούμε ότι στις φυλακές και τις εξορίες γράφτηκαν εκατοντάδες ποιήματα, τα περισσότερα από αγωνιστές που δεν είχαν επαγγελματική σχέση με την ποίηση, δημιουργήθηκαν πίνακες ζωγραφικής και γλυπτά, ανέβηκαν θεατρικές παραστάσεις (...)
Ας φανταστούμε τώρα μια μηχανή που κατασκευάζεται, ελέγχεται, προγραμματίζεται και εκπαιδεύεται μέσα στα άδυτα της "Google" ή της "Amazon" να παράγει ποίηση που θα παρακινεί τους Παλαιστίνιους να συνεχίσουν τον αγώνα για τη λευτεριά τους. Στην Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι δυνατό να υπάρχει αντικειμενικότητα. Η αμεροληψία της είναι τόση, όση η αμεροληψία των δεδομένων που κάτω από την καθοδήγηση των ιδιοκτητών της συλλέγονται στα ψηφιακά κέντρα και εισέρχονται στο δίκτυο της Τεχνητής Νοημοσύνης, των κριτηρίων και των σκοπών που καλείται να εξυπηρετήσει. Ακόμη και τα αξιώματα, οι υποθέσεις, οι παραδοχές των επιστημόνων κατά τον σχεδιασμό και τη μελέτη των συστημάτων έχουν ταξικότητα, γιατί στη συνείδησή τους επικρατούν οι κυρίαρχες αντιλήψεις στην κοινωνία.
Βεβαίως, η σχέση κοινωνικού και βιολογικού στη διαμόρφωση του ανθρώπινου ψυχισμού είναι ένα σύνθετο θέμα, γύρω από το οποίο υπάρχει συζήτηση και προβληματισμός, που θα είναι χρήσιμο να τη συνεχίσουμε.
Γι' αυτό ας υποθέσουμε πως παρ' όλα όσα ειπώθηκαν μέχρι εδώ για τον κοινωνικό καθορισμό του ανθρώπινου ψυχισμού, οι επιστήμονες θα κατορθώσουν να απαγκιστρωθούν από τη νεοθετικιστική κοσμοθεωρία τους, σύμφωνα με την οποία όλα τα αντικείμενα και τα κοινωνικά φαινόμενα μπορούν να αναχθούν στα μαθηματικά, στις θετικές επιστήμες γενικότερα και να παρασταθούν με μαθηματικούς τύπους και θεωρήματα. Ας υποθέσουμε ότι θα πραγματοποιηθεί ένα άλμα στη σκέψη τους, που θα τους επιτρέψει να κατασκευάσουν τεχνητά μια νοημοσύνη στο επίπεδο της ανθρώπινης και πάνω απ' αυτή.
Πέρα από το αναμφισβήτητο γεγονός ότι οι άνθρωποι θα είναι πάλι αυτοί που θα πραγματοποιήσουν ένα τόσο μεγάλο επιστημονικό κατόρθωμα, το ζητούμενο της εποχής μας όμως δεν είναι αυτό. Να κάνουμε τις μηχανές πιο έξυπνες από τον άνθρωπο, αλλά τον άνθρωπο ακόμη πιο ικανό και έξυπνο ώστε να μπορεί να ορίσει όχι μόνο τις μηχανές αλλά ολόκληρο το σύστημα της κοινωνικής παραγωγής και τον εαυτό του».