Στο επίκεντρο το «προβάδισμα» σε κρίσιμα ορυκτά, υποδομές στρατηγικής σημασίας, εμπόριο και «ασφάλεια»
Από την πρόσφατη Σύνοδο Κίνας - Αφρικής στο Πεκίνο |
Τη σημασία που δίνει η Κίνα στην προσπάθειά της να αποκτήσει «προβάδισμα» στην Αφρική έναντι του ευρωατλαντικού μπλοκ, στο πλαίσιο του ευρύτερου ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού για τη διεθνή πρωτοκαθεδρία, αποτύπωσε και η 9η Σύνοδος του Φόρουμ για τη Συνεργασία Κίνας - Αφρικής (Forum on China - Africa Cooperation, FOCAC) την οποία φιλοξένησε το Πεκίνο τον περασμένο μήνα (2-9/9).
Πάνω από 50 ηγέτες αφρικανικών κρατών και κυβερνήσεων συμμετείχαν σε διάφορες θεματικές συζητήσεις και συναντήσεις με εκπροσώπους της κινεζικής ηγεσίας και βέβαια της κινεζικής επιχειρηματικής κοινότητας. Καθόλου τυχαία, η εν λόγω Σύνοδος χαρακτηρίστηκε ως το μεγαλύτερο διπλωματικό γεγονός στο Πεκίνο μετά την πανδημία.
Σχετικά ρεπορτάζ παρατηρούσαν ότι το διεθνές ενδιαφέρον για την Αφρική μεγαλώνει, καθώς διαθέτει τεράστιο φυσικό πλούτο, ενώ υπολογίζεται ότι μέχρι τα τέλη της δεκαετίας θα αντιστοιχεί στο 25% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού. Επίσης, πρόκειται για μια γοργά αναπτυσσόμενη αγορά και το περιφερειακό ΑΕΠ εκτιμάται στα 2,6 τρισεκατομμύρια δολάρια...
Μεταξύ άλλων, η κινεζική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι στόχος της είναι να διαθέσει 50 δισ. δολάρια μέσα στην επόμενη τριετία για επενδύσεις σε όλη την Αφρική.
Στους άξονες παρέμβασης που ιεράρχησε ο Κινέζος Πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, ξεχωρίζει αυτός των «Βιομηχανικών αλυσίδων» (με την δημιουργία π.χ. «Πιλοτικής Ζώνης για βαθιά Οικονομική και Εμπορική Συνεργασία Κίνας - Αφρικής», με όρους λειτουργίας ακόμα πιο ευνοϊκούς για τους μονοπωλιακούς ομίλους), της Υγείας (με τη συγκρότηση «Νοσοκομειακής Συμμαχίας») και της Ενέργειας (όπου εξετάστηκαν συγκεκριμένα βήματα για τουλάχιστον 30 νέα σχέδια, μόνο μέσα στην επόμενη τριετία).
Ακόμα, ενδεικτική είναι και η συγκρότηση Κέντρου Συνεργασίας στην Ψηφιακή Τεχνολογία, μέσα από το οποίο κινεζικοί όμιλοι ελπίζουν να βρουν πεδία κερδοφορίας στην Αφρική, ταυτόχρονα με τα σχέδια δραστικής εκβιομηχάνισης μεγάλων ζωνών της ηπείρου, όπου υπερσυσσωρευμένα κεφάλαια μπορούν να διοχετευθούν.
Η διείσδυση της Κίνας στην Αφρική δεν είναι βέβαια κάτι που ξεκινάει τώρα.
Χαρακτηριστικά, το κινεζικό πρακτορείο «Σινχουά» μετέδωσε ότι το εμπόριο μεταξύ Κίνας και αφρικανικών κρατών έφτασε το πρώτο εξάμηνο του 2024 τα 151,8 δισ. ευρώ.
Σε ένα τέτοιο φόντο, ο εκπρόσωπος της κινεζικής Επιτροπής Εθνικής Ανάπτυξης και Μεταρρυθμίσεων (NDRC), Σου Τζιανπίνγκ, δήλωσε ότι μέχρι το τέλος του περασμένου Ιούνη η Κίνα μηδένισε δασμούς σε ποσοστό μέχρι και κατά 98% σε προϊόντα από 27 αφρικανικές χώρες. Πρόσθεσε ότι το Πεκίνο έχει υπογράψει συμφωνίες διμερούς προώθησης επενδύσεων αλλά και συμφωνίες «προστατευτισμού» με 34 αφρικανικές χώρες, ενώ με 21 αφρικανικές χώρες έχουν «κλείσει» συμφωνίες αποφυγής της διπλής φορολογίας.
Σημαντική είναι επίσης η κινεζική παρουσία στην κατασκευή μεγάλων έργων στις υποδομές, σε εξορυκτικές δραστηριότητες κ.ά.
Την τελευταία 20ετία η Κίνα έχει κατασκευάσει υποδομές στρατηγικής σημασίας στην Αφρική, όπως, τη γραμμή σιδηροδρομικής σύνδεσης Αντίς Αμπέμπα (πρωτεύουσα της Αιθιοπίας) - Τζιμπουτί (όπου η Κίνα διατηρεί στρατιωτική βάση, όπως και οι ΗΠΑ, Γαλλία, Ιταλία, Ιαπωνία και Σαουδική Αραβία, ενώ για να εγκαταστήσουν δικές τους έχουν ενδιαφερθεί Ινδία, Τουρκία και Ρωσία).
Τεράστια είναι τα συμφέροντα που διακυβεύονται γύρω από τον έλεγχο του ορυκτού πλούτου της αφρικανικής ηπείρου, σε μεταλλεύματα κρίσιμα για την κυριαρχία σε σημαντικούς και γοργά αναπτυσσόμενους κλάδους της βιομηχανίας.
Οπως παρατηρούσε και η αμερικανική «δεξαμενή σκέψης» «Wilson Institute» σε ανάλυσή της τον Μάη με τίτλο «Αντιμετωπίζοντας το μονοπώλιο της Κίνας στα ορυκτά της Αφρικής (που σχετίζονται με την ανάπτυξη της) Ανανεώσιμης Ενέργειας»:
«Αυτό που απασχολεί τις ΗΠΑ είναι το μονοπώλιο της Κίνας στην εξόρυξη στη ζώνη χαλκού της Αφρικής (ειδικά στη ΛΔ Κονγκό και τη Ζάμπια) και οι σημαντικές πρόσφατες επενδύσεις της στην παραγωγή λιθίου στη Ζιμπάμπουε, η οποία κατέχει τα μεγαλύτερα αποθέματα λιθίου στην Αφρική. Αυτές οι επενδύσεις επιτρέπουν στην Κίνα να υπαγορεύει την παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού για ανανεώσιμες μπαταρίες και ηλεκτρικά οχήματα (EV)... Οι εξορυκτικές δραστηριότητες της Κίνας σε αυτές τις τρεις χώρες δίνουν στην Κίνα σημαντικό προβάδισμα στην παραγωγή ημιαγωγών και μπαταριών, και συνεπώς στον τομέα των τεχνολογιών για την "ασφάλεια του κλίματος". Αυτό αφήνει τον υπόλοιπο κόσμο να εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από την κινεζική καινοτομία και την παραγωγή για να οδηγήσει τις παγκόσμιες ενεργειακές μεταβάσεις και να αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή, σύμφωνα με μελέτη του Κέντρου Μελετών Ασφάλειας του Πανεπιστημίου Georgetown».
Το Ινστιτούτο επισήμαινε, μεταξύ άλλων, ότι η ΛΔ Κογκό (ΛΔΚ) είναι η χώρα που διαθέτει τα μεγαλύτερα αποθέματα κοβαλτίου και χαλκού υψηλής ποιότητας στον κόσμο, με την Κίνα να κατέχει το 72% των σχετικών ορυχείων της, περιλαμβανομένου του ορυχείου Tenge Fungurume - από το οποίο εκτιμάται ότι παράγεται περίπου το 12% της παγκόσμιας παραγωγής κοβαλτίου. Κατατάσσεται ως το πέμπτο μεγαλύτερο ορυχείο χαλκού στον κόσμο και το δεύτερο μεγαλύτερο ορυχείο κοβαλτίου στον κόσμο. Κοντά σε αυτό βρίσκεται και το ορυχείο χαλκού - κοβαλτίου Kisanfu, το οποίο επίσης ελέγχουν κινεζικά κεφάλαια (όμιλος CMOC).
Μάλιστα, το Ινστιτούτο παρατηρούσε με απογοήτευση ότι «σήμερα, δεν υπάρχει καμία συμφωνία για κρίσιμα ορυκτά (CMA) μεταξύ ΗΠΑ και Αφρικής ή διμερής συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και οποιασδήποτε μεμονωμένης αφρικανικής χώρας...», την ώρα που «η Κίνα συνειδητοποίησε πριν δεκαετίες ότι οι CMA αποτελούν "κλειδί" για να αποκτήσει μερίδιο στα κρίσιμα ορυκτά της Αφρικής».
Στη Ζιμπάμπουε, κρίσιμη ήταν, μεταξύ άλλων, η συμφωνία που υπέγραψε το 2023 η «Prospect Lithium Zimbabwe» (θυγατρική της κινεζικής εταιρείας «Zhejiang Huayou Cobalt») για τη δημιουργία μονάδας επεξεργασίας λιθίου 300 εκατ. αμερικανικών δολαρίων.
Δεν είναι όμως μόνο ο κλάδος των Εξορύξεων και του Μετάλλου που ιεραρχούν τα κινεζικά μονοπώλια.
Οπως καταγράφουν σχετικά ρεπορτάζ, «τα τελευταία 25 χρόνια, η Κίνα έχει κατασκευάσει περισσότερες από 1.000 γέφυρες, σχεδόν 100 λιμάνια και 10.000 χιλιόμετρα σιδηροδρομικών γραμμών στην Αφρική».
Σύμφωνα με έκθεση του πανεπιστημίου της Βοστόνης, τα 500 εκατ. δολάρια έφτασε πέρυσι η αξία μόνο τριών συμφωνιών που υπέγραψαν κινεζικοί όμιλοι για τη δημιουργία ενός ηλιακού πάρκου, ενός υδροηλεκτρικού σταθμού και υποδομών για τη μεταφορά Ενέργειας.
Επιπλέον, ένας ακόμα τομέας που το Πεκίνο ιεραρχεί στη συνεργασία του με αφρικανικές χώρες είναι και η δράση για τη «σταθερότητα» στην περιοχή.
Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης Συνόδου του Φόρουμ για τη Συνεργασία Κίνας - Αφρικής (FOCAC), έγινε ειδική θεματική συζήτηση «υψηλού επιπέδου» για «ενισχυμένη συνεργασία για τη διατήρηση της ειρήνης και της ασφάλειας».
Εκ μέρους της κινεζικής κυβέρνησης σε αυτήν προήδρευσε ο Cai Qi, ανώτατο στέλεχος του κυβερνώντος κόμματος, που υποστήριξε ότι «οι κοινές προσπάθειες της Κίνας και της Αφρικής για την προώθηση του εκσυγχρονισμού με βάση την ειρήνη και την ασφάλεια θα συμβάλουν περισσότερο στην παγκόσμια ειρήνη και ανάπτυξη».
Τόνισε δε ότι «η Κίνα θα προωθήσει δυναμικά τη συνεργασία για την ειρήνη και την ασφάλεια στο πλαίσιο του FOCAC, θα δημιουργήσει μια εταιρική σχέση με τις αφρικανικές χώρες για την εφαρμογή της "Παγκόσμιας Πρωτοβουλίας Ασφάλειας" ("Global Security Initiative" - GSI)», δηλώνοντας ότι «η Κίνα είναι έτοιμη να παίξει μεγαλύτερο ρόλο στην προώθηση της ειρήνης και της ασφάλειας στην Αφρική».
Μέσω του σχεδίου της GSI το Πεκίνο επιδιώκει να αναβαθμίσει και σταθεροποιήσει τις δικές του «αμυντικές» συνεργασίες, στο πλαίσιο της διαρκούς όξυνσης του ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού με τις ΗΠΑ και το ευρωατλαντικό μπλοκ.
Φυσικά, οι επιδιώξεις της Κίνας (και) στην Αφρική δεν προχωρούν χωρίς «αντιστάσεις». Για παράδειγμα, «δυτικά» ΜΜΕ μετέδιδαν τις μέρες της Συνόδου πόσο παζάρεψε η κυβέρνηση της ΛΔ Κογκό μια αναθεώρηση των συμβάσεων εξόρυξης που είχε υπογράψει από το 2008 με την Κίνα. Ο υπουργός Εμπορίου της χώρας, Julien Paluku, δήλωσε μάλιστα ότι «εστιάσαμε τα επιχειρήματά μας στον κεντρικό ρόλο της ΛΔΚ για την "Πρωτοβουλία Belt and Road" (τους κινεζικούς "Δρόμους του Μεταξιού"), τονίζοντας τη στρατηγική της θέση ως σημείο σύνδεσης από Βορρά προς Νότο και Ανατολή προς Δύση σε όλη την αφρικανική ήπειρο».
Επίσης, κρίσιμο στοιχείο αποτελεί και η διείσδυση που επιδιώκουν ανταγωνιστές της Κίνας, πέρα από τα «δυτικά» ιμπεριαλιστικά κέντρα. Χαρακτηριστικά, η Ινδία αποτελεί πλέον συνολικά για την «Αφρικανική Ενωση» τον τέταρτο μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο, μετά τις ΗΠΑ, την Κίνα και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Υπολογίζεται ότι μέχρι το 2030 οι επενδύσεις της Ινδίας στην Αφρική θα φτάσουν τα 150 δισ. δολάρια. Μόνο στη Νιγηρία έχει δεσμεύσει 14 δισ. δολάρια (με επίκεντρο τους τομείς χάλυβα, πετρελαίου, παραγωγής Ενέργειας αλλά και την «αμυντική» βιομηχανία). Ακόμα, οι στρατιωτικές εξαγωγές της Ινδίας - που αυξήθηκαν από 185 εκατ. δολάρια το 2016 σε 2,6 δισ. δολ. το 2023 - στόχος είναι να φτάσουν τα 5 δισεκατομμύρια δολ. μέχρι το 2025, με μεγάλο τους μερίδιο να αφορά την Αφρική.