Οι εξελίξεις στην Ευρώπη το 2024 σημαδεύτηκαν από την παραπέρα κλιμάκωση της ιμπεριαλιστικής σύγκρουσης ΗΠΑ - ΝΑΤΟ - ΕΕ και Ρωσίας στην Ουκρανία, την ένταση των προετοιμασιών για στροφή σε «πολεμική οικονομία» με το βλέμμα στην προετοιμασία για γενικευμένη στρατιωτική σύγκρουση, τα συνεχιζόμενα αδιέξοδα όλων των μορφών αστικής διαχείρισης της στασιμότητας στις μεγαλύτερες καπιταλιστικές οικονομίες, τα οποία με τη σειρά τους καθρεφτίστηκαν στην πολιτική αστάθεια στις δύο ισχυρότερες δυνάμεις της ΕΕ, την Γαλλία και τη Γερμανία.

Η εκλογή του Ντ. Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ περιπλέκει ακόμη περισσότερο την κατάσταση.

Το 2024 ήταν η χρονιά που η ιμπεριαλιστική σύγκρουση στην Ουκρανία δεν κλιμακώθηκε μόνο στρατιωτικά αλλά τονίστηκε όσο ποτέ πριν ο «παγκόσμιος χαρακτήρας» της, με τα δύο ιμπεριαλιστικά στρατόπεδα να μιλούν πλέον ανοιχτά για μια απευθείας σύγκρουση ΝΑΤΟ - Ρωσίας και να προετοιμάζονται εντατικά γι' αυτή.

Στο πεδίο, όπου έχουν σκοτωθεί και σακατευτεί πάνω από 1 εκατομμύριο άνθρωποι, δοκιμάστηκαν μέσα στο 2024 νέα οπλικά συστήματα και η αντιμετώπισή τους, η Βρετανία και η Γαλλία μαζί με τις ΗΠΑ επέτρεψαν ουκρανικά χτυπήματα με «δυτικούς» πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς σε ρωσικό έδαφος, εντείνονται συζητήσεις για αποστολή ευρωπαϊκών στρατευμάτων, ενώ μέσα στο ίδιο πλαίσιο ολοένα και περισσότερα «μέτωπα» ξεπηδούν στην Ανατολική Ευρώπη και στον Νότιο Καύκασο, εντείνεται ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός σε Μολδαβία, Γεωργία και Αρμενία, σε τέτοιο βαθμό που χαρακτηρίζονται πιθανές επόμενες «Ουκρανίες» (βλ. περισσότερα στην ανασκόπηση για τη σύγκρουση στην Ουκρανία, στον «Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου» 28 - 29/12/2024).

Στο πεδίο της οικονομίας, οι άλλοτε κραταιές βιομηχανίες της Ευρώπης υποχωρούν στον παγκόσμιο ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ και την Κίνα, και η ΕΕ προτάσσει τη στρατηγική «Πρώτα η Ευρώπη» σε βασικούς επιχειρηματικούς τομείς, σε μια προσπάθεια να αποτραπεί η μετατροπή της ΕΕ σε «παράπλευρη απώλεια» σε έναν παγκόσμιο «εμπορικό πόλεμο», τον οποίο αναμένεται να ενισχύσει ο Τραμπ.

Οι βιομηχανίες σε όλη την Ευρωζώνη ανέφεραν μείωση της ζήτησης για τα προϊόντα τους τους τελευταίους μήνες του 2024. Ο δείκτης PMI της Ευρωζώνης υποχώρησε στο 45,2 τον Νοέμβρη (κάτω από το 50 σηματοδοτεί περίοδο συστολής).

Αλλά και στη Βρετανία οι βιομηχανίες περιόρισαν θέσεις εργασίας και επενδύσεις.

Το δημόσιο έλλειμμα στη Γαλλία ξεπέρασε το 6,1% του ΑΕΠ το 2024, υπερδιπλάσιο από το όριο της Ευρωζώνης, το δημόσιο χρέος είναι στο 110% του ΑΕΠ.

Αναλυτές εκτιμούν ότι οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες του μπλοκ, η γαλλική και η γερμανική - που αντιπροσωπεύουν το 41% του συνολικού ΑΕΠ της ΕΕ - θα συρρικνωθούν το 2025, επιβαρύνοντας ανάλογα τις οικονομίες της Ευρώπης.

Η έκθεση Ντράγκι προειδοποίησε για «αργό θάνατο» της ΕΕ στην παγκόσμια «ιμπεριαλιστική σκακιέρα», αν τα κράτη - μέλη δεν ενεργήσουν άμεσα για να ενισχύσουν την παραγωγικότητα με πρόσθετες επενδύσεις. Ο Ντράγκι είπε ότι η Ευρώπη πρέπει να ενισχύσει τη βιομηχανική της ικανότητα στην Αμυνα για να διασφαλίσει τη θέση της ως παγκόσμιου γεωπολιτικού «παίκτη».

Ευρωπαϊκά κεφάλαια, από τον «ιδρώτα» των λαών της Ευρώπης, επενδύονται τώρα μαζικά στις πολεμικές προετοιμασίες για μια μεγάλη σύγκρουση με τη Ρωσία και τους «συμμάχους» της. Η πολεμική οικονομία αποτελεί όλο και πιο «απενοχοποιημένα» διέξοδο για λιμνάζοντα κεφάλαια που αναζητούν συμφέρουσες αγορές.

Στο πολεμικό του διάγγελμα στα μέσα Δεκέμβρη, ο γγ του ΝΑΤΟ, Μ. Ρούτε, κάλεσε ανοιχτά τις κυβερνήσεις να «προικίσουν» τις πολεμικές βιομηχανίες με μεγάλες παραγγελίες και μακροπρόθεσμα συμβόλαια, ζήτησε από τους λαούς να αποδεχτούν νέες θυσίες και περικοπές στην Υγεία, στα συνταξιοδοτικά τους ταμεία κ.α., ενώ καθησύχασε τους ομίλους ότι «υπάρχουν χρήματα στο τραπέζι και μόνο θα αυξάνονται».

Είναι ενδεικτικό ότι οι στρατιωτικές δαπάνες των κρατών - μελών της ΕΕ ξεπέρασαν το 2024 τα 326 δισ. ευρώ, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το 2% του ΑΕΠ της ΕΕ, σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Αμυνας. Σε σύγκριση με το 2021, οι στρατιωτικές δαπάνες το 2024 είναι πάνω από 30% αυξημένες.

Και αυτό ...«δεν είναι αρκετό». Πλέον θεωρείται βέβαιο πως τα μέλη του ΝΑΤΟ θα αποφασίσουν το 2025 να δαπανούν τουλάχιστον το 3% του ΑΕΠ τους για στρατιωτικούς σκοπούς.

Σύμφωνα με έκθεση του Bloomberg Intelligence, τα 15 μεγαλύτερα ευρωπαϊκά κράτη - μέλη του ΝΑΤΟ πιθανόν να χρειαστεί να διπλασιάσουν τις στρατιωτικές δαπάνες φτάνοντας σε έως και 700 δισ. ευρώ ετησίως «για να αντιμετωπίσουν αυτό που έρχεται».

Η λίστα με τους μονοπωλιακούς ομίλους που θα λάβουν τη μερίδα του λέοντος από την αύξηση των στρατιωτικών δαπανών περιλαμβάνει τις «Leonardo SpA», «Airbus», «BAE Systems», «Rheinmetall» και «Rolls Royce Holdings Plc».

Χαρακτηριστικά είναι τα ρεκόρ πωλήσεων και κερδών που κατέγραψε το 2024 ο γερμανικός κολοσσός οπλικών συστημάτων «Rheinmetall», με τον διευθύνοντα σύμβουλό του, Α. Πάπεγκερ, να πανηγυρίζει δηλώνοντας: «Βιώνουμε μια ανάπτυξη που δεν έχουμε ξαναδεί ποτέ στον όμιλο»...

Οι πωλήσεις του ομίλου τους πρώτους 9 μήνες αυξήθηκαν κατά 36%, φθάνοντας τα 6,3 δισ. ευρώ, ενώ τα λειτουργικά κέρδη του ομίλου αυξήθηκαν κατά 72%, φτάνοντας στα 705 εκατ. ευρώ. Η «Rheinmetall» ανέμενε να φθάσει το όριο των 10 δισ. ευρώ σε πωλήσεις ετησίως για πρώτη φορά το 2024, ενώ προβλέπει να διπλασιάσει τις ετήσιες πωλήσεις της, φτάνοντας στα 20 δισ. ευρώ σε λίγα χρόνια...

Εκτός από τους προϋπολογισμούς των κρατών - μελών, θα αυξηθούν οι πολεμικές δαπάνες στον ίδιο τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Ο πρώτος επίτροπος Αμυνας της ΕΕ, Αντρ. Κουμπίλιους, τόνισε ότι ο επόμενος 7ετής προϋπολογισμός της ΕΕ 2028 - 2034, θα περιλαμβάνει ένα «πρωτοφανές ποσό» για στρατιωτικούς σκοπούς, ίσως και 500 δισ. ευρώ.

Τον Νοέμβρη η Κομισιόν αποφάσισε τα κεφάλαια από τα λεγόμενα Ταμεία Συνοχής - το 1/3 του τρέχοντος κοινού προϋπολογισμού της ΕΕ 2021-2027, σχεδόν 400 δισ. ευρώ - να ανακατευθυνθούν σε επενδύσεις σε εξοπλισμούς και στρατιωτικές υποδομές.

Οπως τόνισαν δύο βασικές εκθέσεις προς την Κομισιόν το 2024, του Ντράγκι και του Νιινίστο, η ΕΕ θα πρέπει να προετοιμαστεί για τη νέα «κανονικότητα» που φέρνουν οι εξελίξεις στην καπιταλιστική οικονομία, ο ανελέητος ανταγωνισμός για το κέρδος, οι συγκρούσεις ομίλων και κυβερνήσεων για την πρωτοκαθεδρία στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα: Οικονομικές κρίσεις, πανδημίες, φυσικές καταστροφές, πόλεμοι...

Μέσα σε αυτό το φόντο και ιδιαίτερα μέσα στο πλαίσιο που διαμορφώνουν οι ολοένα αυξανόμενες δυσκολίες για τις ισχυρότερες ευρωπαϊκές καπιταλιστικές οικονομίες, εντείνονται αντιθέσεις και διεργασίες στο αστικό πολιτικό σκηνικό, με χαρακτηριστικό στοιχείο την «πολιτική αστάθεια» σε Γερμανία και Γαλλία.

Στη Γερμανία, μετά από αλλεπάλληλα παζάρια και αντιθέσεις στον κυβερνητικό συνασπισμό Σοσιαλδημοκρατών (SPD) - Πρασίνων - Φιλελευθέρων (FDP), τον Νοέμβρη αποπέμφθηκε από τη θέση του υπουργού Οικονομικών ο αρχηγός του κόμματος του FDP, Κρ. Λίντνερ, ενώ ακολούθησε αμέσως μετά η αποχώρηση του κόμματός του από την κυβέρνηση.

Η απώλεια της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας επισφραγίστηκε επίσημα με την καταψήφιση της πρότασης εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση του σοσιαλδημοκράτη καγκελάριου Ο. Σολτς στις 16 Δεκέμβρη, ενώ στη συνέχεια ο Πρόεδρος της χώρας προκήρυξε εκλογές για τον Φλεβάρη του 2025.

Στη Γαλλία, η αιφνιδιαστική προκήρυξη πρόωρων βουλευτικών εκλογών, τον περασμένο Ιούνη, από τον Πρόεδρο, Εμ. Μακρόν (μετά το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών και την πρώτη θέση με μεγάλη ενίσχυση της ακροδεξιάς «Εθνικής Συσπείρωσης» της Μ. Λεπέν), αναζωπύρωσε τις εντεινόμενες διεργασίες στο αστικό πολιτικό σκηνικό για το πώς πιο αποφασιστικά τα μονοπώλια της χώρας θα προστατεύσουν την θέση τους, εντός αλλά και εκτός Ευρώπης.

Οι εξελίξεις είναι χαρακτηριστικές αυτής της «κινούμενης άμμου» με πυξίδα τα συμφέροντα και τη «σταθερότητα» του κεφαλαίου: Στον β' γύρο των εν λόγω εκλογών ο σοσιαλδημοκρατικός εκλογικός συνασπισμός του «Νέου Λαϊκού Μετώπου» (NFP) έδωσε το «φιλί της ζωής» στο στρατόπεδο του Μακρόν, υποστηρίζοντας ανοιχτά τους υποψηφίους του έναντι των υποψηφίων της «Εθνικής Συσπείρωσης» (με τη γνωστή απατηλή επίκληση στην «αναχαίτιση της ακροδεξιάς»). Μετά από παζάρια διαρκείας και χωρίς κοινοβουλευτική πλειοψηφία, το κόμμα του Μακρόν και οι «σύμμαχοί» του σχημάτισαν την κυβέρνηση Μπαρνιέ, με την ανοχή - ουσιαστική στήριξη της Λεπέν, ενώ στις αρχές Δεκέμβρη υπερψηφίστηκε πρόταση μομφής κατά της εν λόγω κυβέρνησης, με τις ψήφους του σοσιαλδημοκρατικού NFP και της Λεπέν... Ολοι, δε, έσπευσαν να εμφανιστούν μετά ως συνεπέστεροι εκφραστές του καλέσματος των εργοδοτικών οργανώσεων (MEDEF κ.ά.) για σχηματισμό «μιας κυβέρνησης που θα πρέπει να δημιουργήσει εμπιστοσύνη και να χαράξει μια αξιόπιστη οικονομική τροχιά».