ΜΕΡΟΣ ΔΕΚΑΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

Για τα πρώτα βήματά της, ανατρέχουμε σε δημοσίευμα της προδικτατορικής εφημερίδας «Η Αυγή» (20 Φλεβάρη 1962):

Υπέρτιτλος: «Η ΧΘΕΣΙΝΗ ΠΡΕΣ ΚΟΝΦΕΡΑΝΣ». Τίτλος: «Ο Θεοδωράκης και ο Χατζηδάκις (αντί Χατζιδάκις) για τη Μικρή Ορχήστρα Αθηνών». Υπότιτλος: «ΘΑ ΑΠΟΚΤΗΣΕΙ ΝΟΜΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΤΗΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ. ΟΙ ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΣΥΝΑΥΛΙΕΣ ΤΗΣ Μ.Ο.Α.».

Αφήνουμε τα οικονομικά κατά μέρος, καθώς είναι σε δραχμές, πρέπει όμως να αναφέρουμε ότι η Μικρή Ορχήστρα Αθηνών ήταν ελλειμματική.

Ρωτάει ο συντάκτης του ανυπόγραφου ρεπορτάζ τον Μίκη Θεοδωράκη:

-- Μήπως αντιμετωπίζετε περίπτωση κρατικής βοήθειας;

«Η προσωπική μου γνώμη είναι», απαντά ο εμπνευστής της προσπάθειας, «ότι η Μ.Ο.Α. θα πρέπει να στηριχτεί στο λαό και στη συνδρομή του. Πρέπει να γίνει ένα δημιούργημα του ίδιου του λαού. Φυσικά, αν το κράτος μάς δώσει λεφτά δεν πρόκειται να τού τα γυρίσουμε πίσω... Δεν θα πάμε, όμως, μόνοι μας να τού ζητήσουμε».

Στη συνέχεια, ο δημοσιογραφικός λόγος έμμεσα μεταφέρει τις δηλώσεις του από τη συνέντευξη Τύπου:

«Ο Θεοδωράκης ανέφερε επίσης ότι γίνονται προσπάθειες να εμφανιστεί το καλοκαίρι η Μικρή Ορχήστρα σε διάφορα αρχαία θέατρα. Επίσης, έχει πρόταση να εμφανιστεί σ' ένα φεστιβάλ στην Ισπανία. Για τα προσωπικά του σχέδια (...) ανέφερε ότι ελπίζει το καλοκαίρι ν' ανεβάσει το ορατόριό του "Αξιον εστί"».

Σ' εκείνη την ιστορική συνέντευξη Τύπου, ο Μίκης Θεοδωράκης «συμμαχεί» με τον Μάνο Χατζιδάκι - ας θυμηθούμε ότι μετά την πρόσφατη δικτατορία ο πρώτος θα ερμηνεύσει την «Ελλαδογραφία» από τα «Παράλογά» του (1976). Καθόλου τυχαία η επιλογή του αφηγηματικού τραγουδιού και του ερμηνευτή, ο οποίος το προσεγγίζει με τον τρόπο της μουσικής απαγγελίας.

Ομως, αν αναζητήσουμε αντιστοιχίες της Μικρής Ορχήστρας Αθηνών με την Ορχήστρα των Χρωμάτων (1989) - δημιούργημα του συνθέτη από την Ξάνθη - η πρώτη αποτελεί την πρόγονο της δεύτερης, καθώς δημιουργείται για να καλύψει προγραμματισμό που δεν περιλαμβάνεται π.χ. στις επιλογές της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών. Μέσα από τα ίδια λόγια του Μάνου Χατζιδάκι, ας καταλάβουμε ποιοι ακριβώς ήταν οι σκοποί αυτής της ολιγόζωης προσπάθειας και σε ποιες περιόδους θα κινούντο οι επιλογές της:

Ν' αναδείξει τους νέους με ταλέντο και χωρίς δουλειά

«Η Μ.Ο.Α. θα προσπαθήσει να περιλάβει τις δυο ακραίες περιοχές της μουσικής, την προκλασική και την σύγχρονη, που δεν πολυασχολείται μ' αυτές η κρατική ορχήστρα. Ας μη νομιστεί (...) ότι θέλουμε να πολεμήσουμε το κρατικό μουσικό συγκρότημα. Απλώς θέλουμε να συμπληρώσουμε τους χώρους που αφήνει ακάλυπτους. Επίσης η Μ.Ο.Α. έχει σκοπό να προωθήσει την ελληνική μουσική, γι' αυτό και ανέθεσε σε τρεις συνθέτες (τον Μαμαγκάκη, τον Λογοθέτη και μένα) να γράψουν συμφωνικό έργο με σκοπό να το περιλάβει στο πρόγραμμά της.

»Ενας, όμως, από τους πιο βασικούς σκοπούς της Μικρής Ορχήστρας είναι να περιλάβει στους κόλπους της και ν' αναδείξει τους νέους με ταλέντο που αποφοιτούν από το ωδείο και βρίσκονται στο δρόμο χωρίς δουλειά ή αναγκάζονται να παίζουν και στα διάφορα κέντρα. Αν δεν υπάρξει μια ορχήστρα όπως η Μ.Ο.Α. (τη στιγμή που η Κρατική δεν δέχεται νέα ταλέντα, αλλά φτασμένους), ένα σωρό νέα ταλέντα θα χάνονται για την ελληνική μουσική. Σκοπός μας είναι περιλάβουμε στους κόλπους μας το καινούριο έμψυχο υλικό της μουσικής μας».

Για την επιχορήγηση, ζήτημα ζωής ή θανάτου για το μουσικό σχήμα, ο συνθέτης εκτιμά ότι πρέπει να βασίζεται στην εργασία των μελών της και στην ποιότητα της δουλειάς που θα παρουσιάσει στο μουσικόφιλο κοινό:

«Σε καμιά χώρα (...) δεν επιχορηγείται ένα καλλιτεχνικό συγκρότημα χωρίς πρώτα να δείξει τι αξίζει και να δοκιμαστεί για πολύ χρόνο μπροστά στο κοινό. Εμείς θα πρέπει να δουλέψουμε ενωμένοι για το καλό της ελληνικής μουσικής κι ελπίζω να φτιάξουμε μια ορχήστρα τέτοια, που ν' αξίζει να επιχορηγηθεί από το κράτος...».

Το έργο της Μικρής Ορχήστρας Αθηνών δεν μένει στο περιθώριο, δεν περνάει στα ψιλά των εφημερίδων. Οσα έντυπα διαθέτουν στήλη μουσικοκριτικής τού αφιερώνουν χώρο, με ποιοτικά χαρακτηριστικά, κυρίως για να το επαινέσουν. Πρώτος και επιφανέστερος ο συνθέτης Μάριος Βάρβογλης (1885 - 1967), ο οποίος δεν κρύβει τον ανυπόκριτο ενθουσιασμό του:

«Ενθουσιάστηκα βλέποντας τους νέους αυτούς, που με πίστη αγωνίζονται για τη μουσική πρόοδο του τόπου μας (...). Ο Μίκης Θεοδωράκης που από χρόνια παρακολουθώ την εξέλιξή του, ως συνθέτης μα και μαέστρος, διευθύνει σαν ν' αγκαλιάζη με τα χέρια του την ορχήστρα. Και της μεταδίδει τον ενθουσιασμό του, που έχει ως αποτέλεσμα ν' ακούμε ερμηνείες γεμάτες ζωή και έκφραση.

»Νομίζω ότι οι νέοι αυτοί που ένωσαν την αγάπη τους στο δύσκολο αυτό έργο της δημιουργίας της Μικρής Συμφωνικής Ορχήστρας, δεν πρέπει να μείνουν αβοήθητοι, με μόνη ανταμοιβή τα δίκαια χειροκροτήματα, αλλά χρειάζεται και η απαραίτητη οικονομική ενίσχυση.

»Πιστεύω κι ελπίζω ότι αν ενισχυθούν οι νέοι θα φτιάξουν ένα μέλλον πολύ καλύτερο και πιο δίκαιο. Ετσι στα γεράματά τους δεν θα πάθουν εκείνο που παραδεχόμαστε στον τόπο μας: "Οι πιο πνευματώδεις ψυχές, να ζούνε τις πιο οδυνηρές τραγωδίες"».

Την προσφορά αυτής της πρωτοπόρου ορχήστρας για να φτάσει η μουσική στον φυσικό της αποδέκτη, στον πρωτογενή παραγωγό, εγκωμίασαν οι Λίλα Λαλαούνη, Φοίβος Ανωγειανάκης, Β. Αρκαδινός, Γιώργος Λεωτσάκος.

ΥΓ. Μαθαίνουμε ότι το υπουργείο Πολιτισμού αποφάσισε την αναβάθμιση του Μουσείου Γεράσιμου Σκλάβου (1927-1967), αφιερωμένου στον πρωτοπόρο Κεφαλονίτη γλύπτη. Το κτίριο, ιδιοκτησία της Τράπεζας της Ελλάδας, βρίσκεται στο Αργοστόλι. Ο προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται σε 369.756 ευρώ, μέσω του προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης. Αρχικά ο καλλιτέχνης σπουδάζει γλυπτική στο εργαστήρι του Μιχάλη Τόμπρου και συνεχίζει στο Παρίσι, όπου τελειοποιεί την τεχνική και την τέχνη του δίπλα σε μεγάλους καλλιτέχνες του είδους. Από το τέλος της δεκαετίας του '50 περνάει στην αφαίρεση, δουλεύοντας κυρίως με σκληρά υλικά (γρανίτη, χαλαζίτη, μάρμαρο, πορφυρίτη). Το 1960, εφευρίσκει την Τηλεγλυπτική, χρησιμοποιώντας φλόγα οξυγόνου και ασετιλίνης. Είχε τραγικό θάνατο μέσα στο ατελιέ του, καθώς τον καταπλάκωσε ένα γλυπτό του!