Το ασφαλιστικό σύστημα των αυτοαπασχολούμενων έχει περάσει από σαράντα κύματα και η ιστορία του είναι εξαιρετικά διδακτική. Παρότι το ΤΕΒΕ είχε την ίδια περίπου ηλικία με το ΙΚΑ (ιδρύθηκε το 1936), δεν είχε την ίδια πορεία ωρίμανσης. Στην αρχή η Ασφάλιση ήταν προαιρετική και έδινε συντάξεις ψίχουλα, μέχρι και τη δεκαετία του 1980, όπου το ταμείο άρχιζε να ωριμάζει και να αποκτά σημαντικά αποθεματικά, με τη συνδρομή και του φόρου χαρτοσήμου που ήταν θεσμοθετημένος πόρος του ταμείου.

Τι απέγιναν τα αποθεματικά αυτά; Σύμφωνα με μια αναλογιστική μελέτη του 2008, ο ΟΑΕΕ - διάδοχος του ΤΕΒΕ - θα έπρεπε να διαθέτει 48,8 δισ. ευρώ αποθεματικά από τις συσσωρευμένες εισφορές των ασφαλισμένων. Τα αποθεματικά αυτά θα έφθαναν για να πληρωθούν 16 χρόνια σημερινές συντάξεις των συνταξιούχων του ταμείου. Τη συγκεκριμένη χρονιά, όμως, ο ΟΑΕΕ είχε στα ταμεία του μόνο 588 εκατ. ευρώ. Γιατί; Για δεκαετίες τα αποθεματικά ήταν κατατεθειμένα χωρίς τόκο στην Τράπεζα της Ελλάδος, ακόμα και σε εποχές με πληθωρισμό 25%-30%. Και δεν είναι μόνο ο πληθωρισμός που τα ροκάνισε. Τα κεφάλαια αυτά χρησιμοποιήθηκαν για την κάθε φορά καπιταλιστική ανάπτυξη. Ο ΟΑΕΕ διέθετε μετοχές στις τράπεζες Εθνική και Πειραιώς.

Πιο πριν, το 1992, οι περιβόητοι νόμοι Σιούφα (ΝΔ) κατάργησαν την κρατική επιχορήγηση για τους μέχρι τότε ασφαλισμένους, τους ονομαζόμενους «παλαιούς». Οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ τα επόμενα χρόνια δεν πλήρωσαν ούτε τα ψίχουλα που είχαν θεσμοθετήσει οι προκάτοχοί τους για τους μετά το 1992, τους ονομαζόμενους «νέους» ασφαλισμένους. Το χρέος του κράτους στο ταμείο έφθασε τα 115 δισ. Είναι χαρακτηριστικό ότι η επιχορήγηση των ετών 1995-2000 χρειάστηκαν 10 χρόνια για να αποδοθεί στο ταμείο, με τη μορφή, μάλιστα, δεκαετών ομόλογων, δηλαδή συνολικά 20 χρόνια αργότερα.

Ο νόμος 4387/2016 - ο περίφημος νόμος Κατρούγκαλου - του ΣΥΡΙΖΑ, που είναι ο βασικός νόμος του σημερινού ασφαλιστικού συστήματος, είναι ένας ακόμα κρίκος στην αλυσίδα των «νόμων Σιούφα», των «νόμων Γιαννίτση», του ΠΔ 258, των «νόμων Λοβέρδου» κ.λπ. Βασικοί στόχοι όλων αυτών των νομοθετημάτων ήταν ο παραπέρα στραγγαλισμός του κοινωνικού χαρακτήρα της Ασφάλισης, η προώθηση του ανταποδοτικού της χαρακτήρα, που με τη σειρά της ανοίγει τον δρόμο για την παραπέρα ιδιωτικοποίησή της και την καταλήστευση κοινωνικών πόρων προς όφελος της καπιταλιστικής κερδοφορίας.

Για να περάσουν όλα αυτά τα αντιασφαλιστικά μέτρα χρειάζεται να οργανωθεί ένας ολόκληρος μηχανισμός παραπληροφόρησης από τις αστικές κυβερνήσεις. Ενας βομβαρδισμός αποπροσανατολιστικών επιχειρημάτων, έτσι ώστε τα μέτρα αυτά να καταγραφούν στη συνείδηση των αυτοαπασχολούμενων σαν «φυσικό φαινόμενο» ή τουλάχιστον σαν «αναγκαίο κακό». Εχει αξία να αποδομήσουμε τα σημαντικότερα από αυτά τα επιχειρήματα, σημερινά ή παλαιότερα:

Τα ταμεία δεν «βγαίνουν».

Τα ταμεία έχουν δυο βασικές πήγες εσόδων, τις εισφορές των ασφαλισμένων και τον κρατικό προϋπολογισμό. Οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού του 2025 για το αρμόδιο υπουργείο αυξήθηκαν μόνο κατά 0,9%, ενώ οι εισφορές των ασφαλισμένων αναπροσαρμόστηκαν κατά 3,5% πέρυσι, για να μην πηγαίνουμε μακριά. Επομένως, ποιος ενίσχυσε τα ταμεία, το κράτος ή οι ασφαλισμένοι; Πολύ περισσότερο που η φορολογία, μόνο λόγω τεκμαρτής φορολόγησης, αυξήθηκε κατά 65% και ο καθένας δικαιούται να διερωτηθεί, πού πήγαν οι φόροι που πλήρωσε. Η απάντηση είναι προφανής, στα πλεονάσματα του προϋπολογισμού και στο Ταμείο Ανάκαμψης των μεγάλων επιχειρήσεων.

Οι συντάξεις είναι υψηλές.

Η προσδοκώμενη σύνταξη των 754 ευρώ δεν μπορεί να χαρακτηριστεί υψηλή. Μάλλον για σύνταξη πείνας δείχνει. Μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι κάποτε συνάντησε κάποιον που παίρνει σύνταξη χιλιάδες ευρώ, αλλά εδώ τα νούμερα δεν βγαίνουν. 185 χιλ. συνταξιούχοι εργάζονται επίσημα, πολλοί από αυτούς αυτοαπασχολούμενοι. Και αυτό κάθε άλλο παρά σύμπτωμα υψηλών συντάξεων είναι. Μπορεί αυτό να το λένε «ενεργό γήρανση» τα αστικά επιτελεία, αλλά εμείς θα το λέγαμε δουλειά μέχρι τελικής πτώσεως.

Οι ασφαλισμένοι είναι «κακοπληρωτές».

Το 2024, 465 χιλ. συνάδελφοί μας χρωστούσαν προηγούμενες εισφορές στο ταμείο με μέση οφειλή 30 χιλ. ευρώ. Εμειναν χωρίς ιατροφαρμακευτική περίθαλψη λόγω χρεών και μάκρυναν τις λίστες των κατασχέσεων και πλειστηριασμών. Οι περισσότεροι από αυτούς που βρίσκονται σε συντάξιμη ηλικία, κινδυνεύουν να χάσουν ή έχουν ήδη χάσει οριστικά το δικαίωμα στη σύνταξη. Αν τελικά τα καταφέρουν θα πάρουν ψίχουλα, γιατί για χρόνια θα τους αφαιρούνται τα προηγούμενα χρέη από τη σύνταξη. Στην πράξη, κανένας συνταξιούχος δεν παίρνει τη σύνταξη που του αναλογεί αν δεν έχει πληρώσει τις εισφορές του. Και όσοι δεν το καταφέρνουν, δεν παίρνουν σύνταξη. Δεν επιβαρύνουν το ταμείο, αντίθετα είναι θύματα των αντιασφαλιστικών πολιτικών.

Και ένα τελευταίο επιχείρημα. Η Ασφάλιση είναι «ατομική ευθύνη».

Αυτό είναι «το ιερό δισκοπότηρο» της αστικής ιδεολογίας. Ποια είναι η πραγματικότητα; Η μονοπώληση και ο αδηφάγος ανταγωνισμός στην αγορά, η συμπίεση των εισοδημάτων οδηγεί σε σημαντικές δυσκολίες στην καταβολή της ασφαλιστικής εισφοράς. Η δήθεν ελεύθερη επιλογή ασφαλιστικής κατηγορίας έσπρωξε το 82% των αυτοαπασχολούμενων στην κατώτερη κλίμακα με προοπτική μια πολύ χαμηλή σύνταξη. Ετσι η πλειοψηφία των αυτοαπασχολούμενων οδηγείται ή στη «Σκύλλα» της σύνταξης που δεν καλύπτει τις ανάγκες, ή στη «Χάρυβδη» της διόγκωσης των χρεών προς το ασφαλιστικό ταμείο. Η δήθεν «ελευθερία» επιλογής κλάσης είναι ψευδεπίγραφη για τους πολλούς. Εχουμε να κάνουμε με τη μεταμφίεση ενός ωμού εκβιασμού.

Οι αστικές κυβερνήσεις γνωρίζουν πολύ καλά ότι δεν χρειάζεται να πουν πολλά για την επιδείνωση των όρων ασφάλισης. Μπορούν κάλλιστα να την δικαιολογήσουν ως ατομική επιλογή. Πίσω από τη φράση «ό,τι δώσεις θα πάρεις», εξαγνίζεται η απεμπλοκή του κράτους από τη χρηματοδότηση των ταμείων, αναιρείται ο κοινωνικός χαρακτήρας της Ασφάλισης. Χαμένοι είναι η μεγάλη πλειοψηφία, αυτοί που εισοδήματά τους δεν επαρκούν για μια υψηλότερη εισφορά. Ολοι αυτοί ζημιώνονται από τη λογική της ανταποδοτικότητας και της ατομικής λύσης. Ολοι αυτοί έχουν συμφέρον μόνο από την ενίσχυση του κοινωνικού χαρακτήρα της Ασφάλισης, που μπορεί να αποτελέσει ασπίδα στην επιδείνωση των όρων διαβίωσης των αυτοαπασχολούμενων και των συνταξιούχων.

Η Κοινωνική Ασφάλιση είναι μια μεγάλη κατάκτηση της εργαζόμενης κοινωνίας, μέσω της συλλογικής δουλειάς, να καταφέρνει να προστατεύει τα πιο αδύναμα μέλη της, να προστατεύει όλους αυτούς που για διάφορους λόγους - λόγω ατυχήματος, ασθένειας κ.ο.κ. - αδυνατούν να υποστηρίξουν μόνοι τους τις ανάγκες τους.

Αυτό το ιστορικό πισωγύρισμα που επιχειρεί η αστική πολιτική όχι μόνο δεν πρέπει να το δεχτούμε, αντίθετα η κατοχύρωση και η διεύρυνση των δικαιωμάτων που προκύπτουν από τις σύγχρονες ανάγκες χρειάζεται να μπουν στο επίκεντρο των αγώνων και των διεκδικήσεων, πρέπει να υπερασπίσουμε τις συλλογικές κατακτήσεις μας για μας και για τα παιδιά μας, που θα κληθούν να ζήσουν σε συνθήκες πολύ πιο σκληρές.