Το έργο χωροθετείται από τους κατ' αρχήν αρμόδιους: ΥΠΕΧΩΔΕ, υπουργείο Γεωργίας, υπουργείο Ανάπτυξης και άλλους, πλην του τελευταίου ...αρμόδιου, του υπουργείου Πολιτισμού. Ο τελευταίος αποδέκτης των έργων είναι το ΥΠΠΟ και ο τραγικότερος η Πολιτιστική Κληρονομιά. Για το εργοστάσιο εξόρυξης χρυσού, που θα εγκαταστήσει η εταιρία TVX στην κοινότητα Ολυμπιάδας, μόλις 2 χλμ. από τα Αρχαία Στάγειρα, σε περιοχή, που είναι χαρακτηρισμένη ως τόπος φυσικού κάλλους, ταυτόχρονα βιομηχανική περιοχή και, βέβαια, δίπλα από κατοικημένη κοινότητα, ο κύβος ερρίφθη...

Το ΥΠΠΟ ενώπιον ειλημμένων αποφάσεων ενέκρινε, «κατ' αρχήν», τη χωροθέτηση, αφού πρώτα τα άλλα υπουργεία είχαν δώσει ανεπίσημα τις οριστικές εγκρίσεις, συμπληρώνοντας, για την τιμή των όπλων, ότι θα προηγηθεί αρχαιολογική έρευνα και περιβαλλοντική μελέτη, που «οφείλει να λαμβάνει υπ' όψιν τα αρχαιολογικά δεδομένα» (!!!). Αυτά γνωμοδότησε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, προχθές, συζητώντας τα αποτελέσματα των ανασκαφών.

Πόσες, όμως, είναι οι περιπτώσεις που άλλαξε ο σχεδιασμός μιας επένδυσης, επειδή το αρχαιολογικό μέρος κρίθηκε σοβαρότερο; Μάλλον καμία... Αλλωστε, ήταν φανερή η πρόθεση της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΠΟ να υποβαθμιστεί η σπουδαιότητα των ευρημάτων. Εκεί αποσκοπούσε η επιμονή να περιοριστεί η συζήτηση στη θέση των εγκαταστάσεων, σε σχέση με τις υπάρχουσες αρχαιότητες και όσες αποκαλύφθηκαν. «Λησμονήθηκε», δηλαδή, ότι πολιτιστική κληρονομιά είναι και το τοπίο, το περιβάλλον του μνημείου που επηρεάζει την όραση, την ακοή, την αφή, την όσφρηση. «Λησμονήθηκε» και το άρθρο 50 του αρχαιολογικού νόμου, που σαφώς αναφέρει ότι αλλοίωση συνιστά και η παρέμβαση στο περιβάλλον ενός αρχαιολογικού χώρου. Και, φυσικά, το προχθεσινό Συμβούλιο δεν όφειλε να απασχοληθεί με τις επιπτώσεις στο έδαφος και το υπέδαφος, ούτε με τις επιπτώσεις διαφυγής ποσότητας κυανίου, πέραν αυτής, που η εταιρία ισχυρίζεται ότι «διαλύεται και δε διατρέχει κανένας κίνδυνος».

Υπάρχουν αρχαία στις θέσεις των εγκαταστάσεων; Αυτό ήταν το μόνο ερώτημα. Η 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, ερευνώντας τη θέση Κηπουρίστρα, δασική έκταση, όπου θα γίνει η λίμνη απόληξης των τελμάτων, αποκάλυψε κτίρια του όψιμου Βυζαντίου (18ος - 19ος αι.) και κινητά που αποτελούν υστεροβυζαντινές ενδείξεις. Εκεί όμως, η ΙΣΤ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων λέει ότι υπάρχουν αρχαίες σκουριές, ένδειξη ότι είναι πιθανόν να διασώζονται και μεταλλουργικές εγκαταστάσεις της αρχαιότητας. Στη θέση Μαυρόλακκα, όπου χωροθετούνται οι νέες εγκαταστάσεις, βρέθηκε αρχαίο αγγειοπλαστείο (3ος π.Χ. αι.), ίχνη περιβόλου, ενώ υπάρχουν και ενδείξεις για ύπαρξη οικισμού. Και στις δύο θέσεις η έρευνα δεν ολοκληρώθηκε και η απόφαση κατέληξε σε συνέχιση των ανασκαφών μέχρι 15 Μαΐου. Σαφείς όμως και οι προειδοποιήσεις: «Υπάρχει χρονική πίεση για να μη χαθούν πιστώσεις». Με άλλα λόγια, δεν αναιρείται η απόφαση πραγματοποίησης του έργου, όποια κατάληξη κι αν έχουν οι έρευνες. Απλώς, ρωτήθηκαν οι εκπρόσωποι της εταιρίας, αν θα αναδείξουν και προστατεύσουν τις αρχαιότητες και εκείνοι απάντησαν «ναι»! Ετσι, το ΥΠΠΟ «ησύχασε» για την τύχη των αρχαιοτήτων. Θεωρεί, μάλιστα, ότι έχει κάνει το χρέος του, διότι μετά τη λήξη της 20ετούς λειτουργίας της μονάδας, η εταιρία υποχρεούται να αναπλάσει την περιοχή. Ο,τι και εάν κάτι απομείνει...

Θυμίζουμε ότι την πρώτη μεγάλη καταστροφή υπέστη η περιοχή στις αρχές της δεκαετίας '70, όταν χαρίστηκε στον Μποδοσάκη. Τότε «ξυρίστηκαν» τεράστιες εκτάσεις. Τώρα διπλασιάζονται οι εγκαταστάσεις και φτάνουν τα 200 στρέμματα. Στο μεταξύ, το ΣτΕ ήδη μίλησε για όχληση και αλλοίωση του περιβάλλοντος, ενώ η Εφορεία έχει καταθέσει μήνυση για καταστροφή αρχαίων από την TVX.

Και σε άλλες δύο περιπτώσεις το ΚΑΣ, προχθές, συνηγόρησε για διάλυση αρχαίων... Για το καλό μας. Στη θέση Πολύμυλος της Εγνατίας Οδού (από Βέροια προς Κοζάνη), ο οικισμός με ευρήματα κατοίκησης από την Εποχή του Χαλκού ως τα Υστεροβυζαντινά χρόνια, καταχώνεται κατά τα 2/3, ενώ το άλλο 1/3 διαλύεται. Αλλες τρεις θέσεις που ερευνήθηκαν στην ίδια χάραξη διαλύθηκαν. Ολα αυτά με προηγούμενη καταγραφή, αποτύπωση και φωτογράφιση των ευρημάτων. Αλλά με ταχείς ρυθμούς για να μη χαθούν κονδύλια...

Επίσης για τη θέση Γέρακας - Παναγίτσα της λεωφόρου Μαραθώνος, όπου περνάει η Αττική Οδός, εγκρίθηκε η διάλυση υστεροβυζαντινής αγροικίας. Για το καλό μας... Οι παρατηρήσεις για προδημοσίευση των ανασκαφών, για πλήρη τεκμηρίωση και γρήγορη δημοσίευση, δυστυχώς, πρέπει να συμμορφωθούν με τους εργολαβικούς χρόνους και τους προεκλογικούς ρυθμούς. Ιδού το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού...