Αυτό που λέει η θρησκευτική μυθολογία, ότι ο «θεός» έπλασε τον άνθρωπο από τη λάσπη,έχει σχέση με την πραγματικότητα. Οχι, βέβαια, όσον αφορά τον πλάστη, αλλά το υλικό. Ναι, ο άνθρωπος χρωστάει τη ζωή του στη λάσπη, δηλαδή στο χώμα και στο νερό. Τα πρώτα του βήματα τα έκανε μέσα σ' αυτήν. Και μέσα σ' αυτήν αναζήτησε την πρώτη του τροφή. Κι όταν άρχισε να κυνηγά, αναζητούσε το θήραμά του, ακολουθώντας τα ίχνη που άφηνε αυτό πάνω στη λάσπη. Και πολλές φορές, χρησιμοποιώντας τη λάσπη ως υλικό, κατασκεύαζε αντικείμενα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως τα πρώτα δείγματα τέχνης στην ιστορία του ανθρώπου. Και η λάσπη δε σταμάτησε εδώ να στηρίζει την προσπάθεια του ανθρώπου να επιζήσει και να εκφραστεί. Η λάσπη, βέβαια, όχι ως ένα στατικό στοιχείο της φύσης. Οχι, δηλαδή, ως ένα τυχαίο αποτέλεσμα της μείξης του νερού με το χώμα, αλλά ως ένα δυναμικό στοιχείο της οικονομικής δραστηριότητας του ανθρώπου, που από πολύ νωρίς κατάλαβε ποιο ρόλο θα μπορούσε να παίξει στη ζωή του αυτή η «μείξη». Από πολύ νωρίς, δηλαδή, κατάλαβε πως η γη με τη βοήθεια του νερού έπαιρνε τη μορφή μιας σημαντικής παραγωγικής δύναμης που οδηγούσε τον άνθρωπο να περάσει από το ένα πολιτισμικό στάδιο στο άλλο. Να εγκαταλείψει, δηλαδή, το θηρευτικό στάδιο και να προχωρήσει στο παραγωγικό. Να προχωρήσει στο στάδιο εκείνο, στα χρονικά πλαίσια του οποίου θα επινοήσει λύσεις, θα πραγματοποιήσει κατασκευές και θα επιχειρήσει θεσμούς, βασικά θεμέλια του ανθρώπινου πολιτισμού, όχι ως συνόλου επιβιωτικών προσπαθειών, αλλά ως οργανωμένου συστήματος σύνθετων πράξεων, που θα βοηθήσουν τον άνθρωπο να οργανώσει το χώρο της προσωπικής, αλλά και της συλλογικής του ανάπτυξης, να υλοποιήσει τις οικονομικές και τις κατασκευαστικές του αποφάσεις και, τέλος, να μετατρέψει σε συγκεκριμένη συμπεριφορά τις ιδεολογικές του αντιδράσεις.

Φαίνεται, λοιπόν, κι αυτό είναι δυνατό να θεμελιωθεί ως επιστημονικό συμπέρασμα πάνω στα αρχαιολογικά ευρήματα, ότι ο άνθρωπος της προϊστορίας από τις αρχές της δέκατης χιλιετίας π.Χ. συνειδητοποίησε τη διαφορά ανάμεσα στη ρευστότητα των κυνηγετικών του δραστηριοτήτων και τη σταθερότητα των κύκλων της φύσης. Ετσι, συνειδητά και όχι τυχαία, εγκατέλειψε τις πρώτες, ή, τουλάχιστον, περιόρισε τις πρώτες, για να εκμεταλλευτεί συστηματικά τους δεύτερους. Αποφάσισε, δηλαδή, να γίνει γεωργός και κτηνοτρόφος. Να απαλλαγεί, με άλλα λόγια, από τη δουλεία του θηράματος και να αποδεχτεί την προγραμματισμένη συνεργασία με τη γη και το εξημερωμένο ζώο. Η απόφαση αυτή, βέβαια, θα τον αναγκάσει να οργανώσει τη μόνιμη εγκατάστασή του, για να εποπτεύει από αυτήν τους χώρους της παραγωγικής του δράσης. Θα τον οδηγήσει επίσης, όχι, βέβαια, από την αρχή,αλλά με το πέρασμα των χρόνων, να προχωρήσει στην αποδοχή των εξειδικεύσεων και του καταμερισμού. Και, φυσικά, να καταφύγει στην οργάνωση μιας πρωτογενούς κεντρικής εξουσίας, για να ελέγχει τον τρόπο με τον οποίο θα αναπτύσσονταν και οι πρώτες και ο δεύτερος.

Στην Ελλάδα, αυτή η συστηματική σχέση ανθρώπου και γης, η ανάπτυξη, δηλαδή, της γεωργίας, των γεωργοκτηνοτροφικών δραστηριοτήτων, της μόνιμης εγκατάστασης, των εξειδικεύσεων, του καταμερισμού και της κεντρικής εξουσίας διαπιστώνεται αρχαιολογικά ότι έκανε την εμφάνισή της στα μέσα της 7^ης χιλιετίας π.Χ. Ποια είναι τα ευρήματα που μας το αποκαλύπτουν αυτό, ποια είναι η μορφή τους και πού εντοπίζονται με τη συστηματική ανάπτυξη των ανασκαφών, θα το δούμε στα άλλα μαθήματα, όπως λένε και στο σχολείο!