Ποιος ήταν ο χαρακτήρας της μικρασιατικής εκστρατείας; Τι πόλεμος ήταν για ποιο σκοπό και για ποια συμφέροντα; Μπορούσε να υπάρξει όφελος για το λαό μας απ' αυτόν, ακόμη και αν δεν είχε τραγική κατάληξη; Ο Χρήστος Τσιντζιλώνης προσεγγίζει αυτό το θέμα, σε άρθρο του στην ΚΟΜΕΠ, Τεύχος 3/2000.

Ηταν ένας πόλεμος τυχοδιωχτικός, καταδικασμένος, από το ξεκίνημά του ακόμα, σε αποτυχία, γιατί γινόταν με εντολή και για λογαριασμό των ιμπεριαλιστών και σε αντίθεση με το γενικό αίτημα και τη θέληση του ελληνικού λαού για την ειρήνη.

Οι ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις που αποβιβάστηκαν στη Σμύρνη, δεν είχαν σχεδόν καμιά ελευθερία κίνησης και δράσης. Τις κινήσεις τους τις αποφάσιζαν και τις έλεγχαν οι δυτικές στρατιωτικές αρχές της Εγγύς Ανατολής, με γνώμονα την ικανοποίηση των απαιτήσεων και των αναγκών της εξωτερικής πολιτικής των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και ιδιαίτερα σύμφωνα με τις απαιτήσεις και τις ανάγκες του αγγλικού ιμπεριαλισμού. Για κάθε κίνηση του ελληνικού στρατού απαιτούνταν «έγκρισις Κάλθροπ (Αγγλου ναυάρχου) ή μετά τυχόν αναχώρησιν αυτού, προϊσταμένου Συμμαχικού Στόλου εν Σμύρνη» ¹.

Η μαρτυρία του στρατηγού Κ. Νίδερ, αρχηγού του ελληνικού στρατού κατοχής, ότι οι ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις δεν είχαν ελευθερία κινήσεων, κλείνει μέσα της όλη την αλήθεια για το νόημα της μικρασιατικής εκστρατείας. Οι ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις, στα χρόνια 1919-1922, από στήριγμα της εθνικής ανεξαρτησίας της Ελλάδας είχαν γίνει όργανο της αγγλικής πολιτικής στην Εγγύς Ανατολή. Ο Γ. Δαφνής παρατηρεί ότι την εποχή εκείνη είχε καταλυθεί και η στοιχειώδης μορφή εθνικής ανεξαρτησίας ².

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, που δείχνει με τον πιο πειστικό τρόπο πως ο ελληνικός στρατός είχε χάσει τον εθνικό του χαρακτήρα και είχε μετατραπεί σε εκστρατευτικό Σώμα του υπουργείου Αποικιών της Αγγλίας, αποτελεί το παρακάτω τηλεγράφημα του Βενιζέλου από το Λονδίνο προς τον αρχιστράτηγο Παρασκευόπουλο: «Αγγλος υπουργός Στρατιωτικών εξουσιοδοτεί στρατηγό Μιλν (πρόκειται για τον αρχηγό των αγγλικών στρατευμάτων κατοχής στην Τουρκία), όπως, αν κρίνει ενδεδειγμένον, επιτρέψει εις ημέτερα στρατεύματα, εν περιπτώσει τουρκικής επιθέσεως, συνεχίζωσιν αντεπιτιθέμενα την καταδίωξιν και πέραν των τριών χιλιομέτρων υπό τον όρον ότι μετά πέρας επιχειρήσεως, στρατεύματά μας επανέρχονται εντός ορισθείσης γραμμής κατοχής. Συνιστώ αποστείλητε εις Κωνσταντινούπολιν Αρχηγόν Επιτελείου, όπως επιτύχει άδειαν ταύτην» ³ .

Με άλλα λόγια, τα γεγονότα των χρόνων 1919-1922 στην Εγγύς Ανατολή δεν ήταν μια ελληνοτουρκική διένεξη, ένας πόλεμος ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Ανεξάρτητα από το γεγονός ότι τον πόλεμο αυτό τον διεξήγαγαν κυρίως ο ελληνικός στρατός και οι τουρκικές εθνικοαπελευθερωτικές δυνάμεις, ενεργό, πρωτεύοντα ρόλο διαδραμάτιζαν όλες οι μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις της Αντάντ, οι οποίες σ' έναν ξέφρενο ανταγωνισμό μεταξύ τους, πάλευαν για το μοίρασμα της περιοχής και για τα πετρέλαιά της.

Ολα τα ιδεολογικά στολίδια της ιμπεριαλιστικής πολεμικής προπαγάνδας, οι αρχές που επικαλούνταν και οι μεγαλόστομες διακηρύξεις για τα δικαιώματα των λαών, για αυτοδιάθεση, για ελευθερία και για πολιτισμό, θα ξεχαστούν όταν η υπόθεση φτάσει στο ψητό, δηλαδή στο μοίρασμα των πηγών του μαύρου χρυσαφιού. Θα φανούν τότε τα πραγματικά κίνητρα και οι σκοποί του πολέμου. Μια από τις εκδηλώσεις των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων, και πιο συγκεκριμένα της αγγλογαλλικής ιμπεριαλιστικής διαμάχης ιδιαίτερα, όπως φαίνεται ωμή, ανάμεσα στον Λόιντ Τζορτζ και τον Κλεμανσό, θα είναι αποκαλυπτική για έναν Ελληνα θεατή της, τον πρεσβευτή Σακελλαρόπουλο, που θα γράψει:

«Παρασυρθέντες εις ματαίαν άλλωστε εξωτερίκευσιν των μυχιοτέρων των σκέψεων, οι δύο πρωθυπουργοί, οι οποίοι υπό την έξαψιν της λογομαχίας ανέμειξαν τους υψηλούς σκοπούς του πολέμου με τα εις Μικράν Ασίαν οικονομικά συμφέροντα και τας θυσίας των χωρών των, με την Μοσσούλην και με τας πετρελαιοπηγάς και τους πετρελαιοαγωγούς της Ανατολής...»⁴.

Η ενεργός στρατιωτική και πολιτική ανάμειξη της Ελλάδας στην απροκάλυπτη επέμβαση του ιμπεριαλισμού ενάντια στο εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα των λαών της Εγγύς Ανατολής, καθόλου δεν αποτελούσε προσπάθεια για την εκπλήρωση των εθνικών πόθων και «ονείρων», όπως προσπάθησαν να την παρουσιάσουν η άρχουσα τάξη και οι πολιτικοί της εκφραστές.

Η ιστορική αλήθεια είναι αδυσώπητη. Την εκστρατεία, μας την υπέβαλαν οι ιμπεριαλιστές της Αντάντ για την εξυπηρέτηση των δικών τους συμφερόντων. Πλήθος γεγονότα και μαρτυρίες το επιβεβαιώνουν.

Ο πρώτος αρχιστράτηγος της Μικράς Ασίας Λεωνίδας Παρασκευόπουλος, σε γράμμα του από το Παρίσι προς φίλους του, έγραφε: «... πάντοτε ήμην αισιόδοξος, τώρα εσταμάτησα, δεν ελπίζω πλέον τίποτε, η καταστροφή επήλθε πλήρως και κανείς δε δύναται να την σταματήσει. Φοβούμαι ότι και την Θράκην θα χάσομεν. Η Γαλλία και η Ιταλία, άσπονδοι εχθροί μας, αλλά μήπως και η Αγγλία πάει πίσω; Σήμερον έχει συμφέρον να παρατείνει αυτήν την κατάστασιν, θέλει ελληνικάς λόγχας. Οταν αύριον δεν θα τας έχει ανάγκην, διότι θα τα φκιάσει με τον Κεμάλ, τότε θα μας δώσει την κλωτσιά κατάστηθα και ευρισκόμεθα πολύ πλησίον της εποχής αυτής». Οι προβλέψεις του δεν άργησαν να επιβεβαιωθούν από τα ίδια τα γεγονότα. Και σε άλλο σημείο του γράμματός του, σχετικά με το ρόλο των «Μεγάλων Συμμάχων», έγραφε: «... Τα συμφέροντα των ξένων, των μεγάλων καταπιεστών των μικρών λαών, διίστανται. Εν τούτοις, διακηρύσσουν διαρκώς ότι αγωνίζονται υπέρ του δικαίου και της ελευθερίας, ενώ πράγματι είναι σφαγιασταί όλων των ωραίων αυτών ιδεωδών. Είναι, πλέον, βάρβαροι και από τους Τούρκους, διότι επιτέλους, αυτοί οι τελευταίοι δεν καλύπτουν τα αισθήματά των, βαδίζουσι κατευθείαν προς τον σκοπόν, ενώ οι λεγόμενοι πολιτισμένοι, εις την επιδίωξιν ωφελείας τινός σε εγκαταλείπουν, σε πουλούν και σε θυσιάζουν...»⁵.

Το 1957, ο υπουργός Εξωτερικών της τότε κυβέρνησης Κ. Καραμανλή, Ε. Αβέρωφ, από το επίσημο βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, απαντώντας στον Τούρκο συνάδελφό του, είπε: «... Ο πόλεμος αυτός έγινε, διότι προσεκλήθημεν όπως συμμετάσχομεν εις αυτόν υπό της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας, αι οποίαι, δυνάμει της Συνθήκης των Σεβρών, εισέβαλαν εις την Μικράν Ασίαν και εκάλεσαν την Ελλάδα να καταλάβει την ακτήν, την οποίαν όντως κατέλαβαν... Πρέπει να αναγνωρίσομεν ότι η Τουρκία απήντησε με μίαν υπερηφάνειαν και μίαν γενναιότητα, η οποία της έδωσε την εθνικήν της ανεξαρτησίαν. Αλλά πρέπει να υπάρξει προσοχή προτού αναφερθεί αυτός ο πόλεμος, ως πόλεμος ελληνικής κατακτήσεως. Ητο πόλεμος συμμαχικής κατακτήσεως, εις την οποίαν η Ελλάς εκλήθη να λάβει μέρος, αλλά βεβαίως δεν ήτο ελληνικός πόλεμος» ⁶.

«Οταν οι Αγγλοι μάς έστειλαν εις την Μικράν Ασίαν - διότι αυτό επέβαλον τα συμφέροντά των διά τα πετρέλαια της Μοσσούλης και διά να μην καταλάβουν οι Ιταλοί τον Μικρασιατικόν χώρον - δε μας έδωσαν καμίαν πολιτικήν ή στρατιωτικήν βοήθειαν. Και ανέλαβεν (η ελληνική κυβέρνησις) την εκστρατείαν της Μικράς Ασίας, χωρίς επαρκείς στρατιωτικάς δυνάμεις, ενώ οι τότε σύμμαχοι, μας είχαν καθηλώσει εις μίαν μικράν ζώνην των παραλίων της Μικράς Ασίας και παραλλήλως εφρόντιζαν να εξοπλίζουν τον Κεμάλ παραδόσαντες εις αυτόν τα πολεμοφόδια που είχαν κατασχεθεί κατά την ανακωχήν και εφοδιάζοντας αυτόν αναφανδόν με πυρομαχικά διά γαλλικών πολεμικών» ⁷.

Η εκστρατεία της Μικράς Ασίας, όχι μόνο δεν πρόσφερε τίποτα για την υπεράσπιση και κατοχύρωση των δικαιωμάτων και της ισοτιμίας της ελληνικής μειονότητας στην περιοχή της Μικράς Ασίας, για τη σωτηρία του ελληνισμού στο όνομα του οποίου άρχισε, αλλά, αντίθετα, στάθηκε η βασική αιτία του ξεριζωμού του από τις πανάρχαιες εστίες του.

(Συνεχίζεται)

1. Κ. Νίδερ: «Η εκστρατεία της Μικράς Ασίας». Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. Β΄, τεύχος 5. Αθήνα 1928, σελ. 52.

2. Γρ. Δαφνής: «Τα ελληνικά πολιτικά κόμματα». Αθήνα 1961, σελ. 135.

3. Κ. Νίδερ: ό.π. τόμ. Β΄, τεύχος 16, σελ. 141.

4. Διδώ Σωτηρίου:«Η μικρασιατική καταστροφή και η στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην Ανατολική Μεσόγειο». Αθήνα 1975, σελ. 25.

5. Εφημερίδα «Το Βήμα», 7 Νοέμβρη 1962.

6. Εφημερίδα «Εθνικός Κήρυξ», 21 Αυγούστου 1962.

7. Εφημερίδα «Εθνικός Κήρυξ», 21 Αυγούστου 1962.