Η στήλη σήμερα θα ασχοληθεί μ' ένα παραμύθι. Οχι εντελώς πρωτότυπο μια και πρόκειται για ένα κολάζ εικόνων και φράσεων δανεισμένων από σχολικά βιβλία της γλώσσας του δημοτικού και ορισμένων παραμυθιών που κυκλοφορούν στο εμπόριο. Ας το διαβάσουμε κι ας δούμε τα μηνύματα που εκπέμπει σημειώνοντας εξ αρχής, ότι ο τίτλος και το όνομα της ηρωίδας είναι δικός μας για ευνόητους λόγους.

Πάντα της άρεσε της Κατερίνας το καθιστικό στο σπίτι του παππού και της γιαγιάς. Οποτε εύρισκε ευκαιρία τους επισκεπτόταν κι έμενε με τις ώρες. Ευρύχωρο, φορτωμένο με λογής-λογής έπιπλα και διακοσμητικά. Σωστός παράδεισος για τα παιχνίδια της. Τις χειμωνιάτικες μέρες το κλιματιστικό δούλευε πάντα στο φουλ κι έτσι όχι μόνο δεν αισθανόταν το κρύο, αλλά κυκλοφορούσε με κοντομάνικο, όπως το καλοκαίρι. Συνήθως όλα τα φώτα του σαλονιού ήταν αναμμένα. Κανονικές λάμπες, πορτατίφ, μικροί προβολείς, κρυφοί φωτισμοί. Οπως τα στούντιο που γυρίζουν τα αγαπημένα της σίριαλ... Ομως ήταν και οι μυρωδιές. Πάντα η γιαγιά φρόντιζε να είναι αρωματισμένος ο χώρος. Την είχε ακούσει κάποτε να λέει στη μαμά της πως έτσι δημιουργείται ατμόσφαιρα... Τόνιζε ότι τα διάφορα σπρέι που κυκλοφορούσαν ήταν θαυματουργά.

- Πού τον παλιό καιρό Αρετή, (έτσι έλεγαν τη μητέρα της), που παιδευόμασταν με τις λεβάντες ή τα λεμόνια που βάζαμε στο μαγκάλι. Τώρα μ' ένα φσιιιτ και τελειώσαμε.

Κάθε φορά που ξεκινούσε αυτή την κουβέντα δεν παρέλειπε να εξυμνεί τα εντομοκτόνα που χρησιμοποιούσε για τις κατσαρίδες και τα μυρμήγκια που εκτός των άλλων μύριζαν κι αυτά υπέροχα.

Η γιαγιά της, είχε πάθος με τα αρώματα. Στην κατοχή της βρισκόταν δεκάδες μπουκαλάκια με γυαλιστικά επίπλων. Αλλα για τους καναπέδες, άλλα για τις πολυθρόνες, άλλα για τη βιβλιοθήκη κι άλλα για το πάτωμα. Εκτός από μια μόνιμη γυαλάδα πρόσθεταν κι αυτά το κάτι τι τους στο άρωμα του καθιστικού. Οι τοίχοι ήταν φρεσκοβαμμένοι μια και ο παππούς φρόντιζε κάθε καλοκαίρι να βάφονται με τα ακριβότερα χρώματα. Εκτός από τα έπιπλα στο καθιστικό υπήρχαν κι εντυπωσιακά διακοσμητικά. Βαλσαμωμένα κεφάλια από ελάφια, αετούς και γεράκια που θύμιζαν ζούγκλα. Ο παππούς ήταν δεινός κυνηγός και φρόντιζε να στολίζει τους χώρους του σπιτιού με τα τρόπαιά του. Μάλιστα κάποιος συγγενής τους από την Αφρική που ήξερε τις συνήθειες του παππού, του είχε στείλει δέρμα από τίγρη και χαυλιόδοντες ελέφαντα που τα είχε βάλει πάνω από το τζάκι. Φυσικά υπήρχαν αραδιασμένα καμιά δεκαριά όπλα. Σε μια άκρη του δωματίου υπήρχε μια τεράστια βιτρίνα με αμέτρητα κοράλλια που είχαν εντυπωσιακά σχήματα και χρώματα και προέρχονταν από μακρινές θάλασσες. Οσο κι αν τα κοιτούσε, ποτέ δεν τα χόρταινε. Σ' ένα τραπέζι η γιαγιά φρόντιζε πάντα να υπάρχουν πολύχρωμα πλαστικά μπολάκια με γαριδάκια, πατατάκια κι άλλες λιχουδιές για να μασουλάει η αγαπημένη της εγγονή, όταν αυτή έβλεπε τηλεόραση. Και λίγο πριν έρθει η ώρα της επιστροφής, ο παππούς της έδινε δήθεν κρυφά δυο-τρεις σοκολάτες «για να σε γλυκάνω και να ξανάρθεις», όπως της έλεγε και φυσούσε με ικανοποίηση την πίπα του που σπάνια αποχωριζόταν...

Ενας μη υποψιασμένος γύρω από τα περιβαλλοντικά ζητήματα γονιός, ίσως να διέκρινε ως βασικά μηνύματα της ιστορίας την αγάπη της εγγονής προς τους παππούδες και αντιστρόφως, μια σχέση που σιγά-σιγά εκλείπει, κυρίως στις μεγαλουπόλεις, εξαιτίας των μεγάλων αποστάσεων και του περιορισμένου χρόνου των γονιών (από τις διπλές εργασίες) και των παιδιών, από το βαρυφορτωμένο και εν πολλοίς απάνθρωπο εκπαιδευτικό σύστημα και παράλληλα με τις επιπρόσθετες γνώσεις που πρέπει να «εφοδιαστούν» (σ.σ. τα παιδιά): ξένες γλώσσες, μπαλέτο, γυμναστήρια, υπολογιστές κ.τ.λ. που σε άλλες συνθήκες έπρεπε να τους παρέχει το σχολείο, έτσι ώστε ο ελεύθερος χρόνος τους να αφιερωνόταν στο παιχνίδι και στην επαφή με τους γονείς, συγγενείς και φίλους.

Το δεύτερο μήνυμα είναι η ελευθερία που βιώνει το παιδί στο σπίτι των παππούδων του. Ελαστικοί και ανεκτικοί απέναντι στην αγαπημένη τους εγγονή, χωρίς τα πολλά «μη» που χρησιμοποιούν οι περισσότεροι γονείς στα παιδιά τους, λόγω έλλειψης χρόνου να τρέχουν πίσω τους. Συναφές με το προηγούμενο μήνυμα, το παιχνίδι χωρίς περιορισμούς και τα πολλά «πρέπει» που κατά κάποιο τρόπο από πολύ νωρίς βιώνει το παιδί ζώντας σ' ένα περιορισμένο χώρο στα σπίτια κλουβιά των μεγαλουπόλεων στα οποία οι γονείς ζουν και λειτουργούν τουλάχιστον 10-12 ώρες τη μέρα, άρα επιθυμούν να υπάρχει κάποια τάξη. Τέταρτο κι όχι τελευταίο, αλλά διακριτό μήνυμα, η καθαριότητα που δεν έχει να κάνει απλώς με την αισθητική μας, αλλά κυρίως με την υγεία μας. Κι επ' αυτού νομίζω πως δε χρειάζονται περισσότερα σχόλια.

Αρα με την κλασική άποψη, από παιδαγωγική οπτική τα μηνύματα είναι ικανοποιητικά και με μια καλή εικονογράφηση και περισσότερη μαστοριά στο στόρι, περιπέτεια, εκπλήξεις κ.τ.λ. θα μπορούσε να αποτελέσει μια πρόταση για ανάγνωσμα σε μικρά παιδιά.

Μια προσεκτικότερη όμως ανάγνωση της συγκεκριμένης ιστορίας από κάποιο ειδικό, θα ανακάλυπτε μια σειρά από «οικοπαρεκτροπές». Ας τις αναφέρουμε σύντομα επεξηγώντας τις εναλλακτικές προτάσεις που θα έπρεπε να υπήρχαν.

• Τα πολλά φώτα και η λειτουργία του κλιματιστικού στο φουλ συνδέονται με τη σπατάλη ενέργειας η οποία με τη σειρά της με το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η άριστη θερμοκρασία είναι οι 21 βαθμοί Κελσίου και είναι αδικαιολόγητο τις χειμωνιάτικες μέρες να κυκλοφορούμε με κοντομάνικο. Ενα πουλόβερ δε βλάπτει. Εξάλλου η καλή μόνωση βοηθά στην καλύτερη θερμοκρασία και στον περιορισμό της κατανάλωσης ενέργειας.
• Τα περισσότερα αρωματικά σπρέι - γενικά τα σπρέι - συμβάλλουν στην τρύπα του όζοντος. Και γιατί χρειάζονται σπρέι για να αρωματίσουμε τα σπίτια μας όταν υπάρχουν πολλοί φυσικοί και κυρίως ακίνδυνοι τρόποι για κάτι τέτοιο, όπως τα λουλούδια, η λεβάντα κ.ά.
• Τα πάσης φύσεως καθαριστικά και γυαλιστικά επίπλων είναι τοξικά και επικίνδυνα κυρίως για τα παιδιά και τους ηλικιωμένους και πρέπει να αποφεύγονται. Κι εδώ υπάρχουν οι παραδοσιακοί τρόποι που τείνουν να ξεχαστούν.
• Το ίδιο ισχύει για τα χρώματα. Σήμερα υπάρχουν τα οικολογικά χρώματα που ναι μεν είναι ακριβότερα, αλλά είναι ακίνδυνα.
• Η μόδα με τη διακόσμηση βαλσαμωμένων ζώων ευτυχώς δεν είναι πολύ διαδεδομένη, όμως τα ελεφαντόδοντα (διάφορα μπιμπελό) και τα δέρματα από τίγρεις βρίσκονται σε πολλά σπίτια, όπως και διακοσμητικά από κοράλλια. Ομως ελάχιστοι τα συνδέουν με την εξαφάνιση της άγριας πανίδας και παρά τις απαγορεύσεις που υπάρχουν με διεθνείς συνθήκες, τέτοια προϊόντα μπορεί να βρεθούν στην αγορά πολύ εύκολα.
• Το κάπνισμα της πίπας από τον παππού ρυπαίνει τον κλειστό χώρο και επιβαρύνει την υγεία και των υπόλοιπων, συμβάλλοντας παράλληλα μαζί με όσα αναφέρθηκαν προηγούμενα στο φαινόμενο του άρρωστου κτιρίου (που σχετίζεται βέβαια και με τα οικοδομικά υλικά).
• Η ανοιχτή τηλεόραση δε σχετίζεται με τη ρύπανση άμεσα, αλλά με την πνευματική ρύπανση και τον ευνουχισμό της φαντασίας των παιδιών, αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα.

Αλλά ας ξεφύγουμε από το μύθο κι ας προσγειωθούμε στην καθημερινή πραγματικότητα της εκπαίδευσης. Πριν από ένα χρόνο ολοκληρώθηκε μια έρευνα η οποία σχετίζεται με το υπό συζήτηση θέμα μας. Θα σας παρουσιάσουμε 14 απαντήσεις από τις 160 ερωτήσεις που τέθηκαν σε μαθητές της ΣΤ΄ Δημοτικών Σχολείων (σ.σ. πρόκειται για μια μελέτη έρευνας):

• Ως προς την άριστη θερμοκρασία των χώρων του σπιτιού, το 60% του δείγματος την αγνοεί.
• Το 20% δηλώνει ότι δεν υπάρχει κάποιο θερμόμετρο στο σπίτι για την παρακολούθηση της θερμοκρασίας και το 5% αγνοεί αν υπάρχει ή όχι.
• Το 50% πιστεύει ότι τα κλιματιστικά ξοδεύουν λιγότερη ενέργεια από τα καλοριφέρ και τις σόμπες.
• Το 50% δε γνωρίζει ότι οι λάμπες φθορισμού απαιτούν λιγότερη ενέργεια και το 5% έχει ακριβώς την αντίθετη άποψη.
• Το 55% δε γνωρίζει τη συσχέτιση ενέργειας-διοξειδίου του άνθρακα-φαινόμενου του θερμοκηπίου.
• Το 65% αγνοεί ότι πολλά από τα υλικά κατασκευής του σπιτιού προκαλούν ρύπανση.
• Το 20% διαφωνεί ότι τα χρώματα και ορισμένα καθαριστικά είναι πηγές ρύπανσης και το 35% δεν έχει άποψη.
• Το 40% δηλώνει ότι οι γονείς τους χρησιμοποιούν αρωματικά σπρέι και το 5% δε γνωρίζει.
• Το 20% δηλώνει ότι δε χρησιμοποιούν στο σπίτι τους σπρέι φιλικά προς το περιβάλλον και το 45% δε γνωρίζει την ύπαρξή τους.
• Το 15% πιστεύει ότι το πλαστικό είναι ακίνδυνο για το περιβάλλον και το 25% δεν έχει άποψη.
• Το 35% δηλώνει ότι το γυαλί είναι το ίδιο επιβλαβές για το περιβάλλον με το πλαστικό.
• Τέλος τα ταριχευμένα ζώα ως διακοσμητικό αποδέχεται το 45%, ενώ το 20% δεν εκφράζει την άποψή του.

Νομίζουμε ότι είναι φανερή η άγνοια που επικρατεί στο μαθητικό πληθυσμό και η σοβαρή προσπάθεια που χρειάζεται για μια συστηματική ενημέρωσή του που θα πρέπει να οδηγεί όχι απλά σε κάποιες πληροφορίες, αλλά σ' αυτό που ονομάζει ο φιλόσοφος Εντγκαρ Μορέν οικολογικοποίηση της σκέψης τους, αν θέλουμε να περιμένουμε καλύτερες μέρες!