Φθίνουσα πορεία, με ολοένα και λιγότερες ώρες διδασκαλίας, ακολουθεί το μάθημα της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης στις σχολικές βαθμίδες. Η «αναβάθμιση» και ο «εκσυγχρονισμός» της «εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης» έγινε στην πράξη περιορισμός, συρρίκνωση και περιθωριοποίηση της καλλιτεχνικής διδασκαλίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Για το «γκρίζο» τοπίο της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και το δύσκολο δρόμο των καλλιτεχνών εκπαιδευτικών, μας μιλά η πρόεδρος της Ενωσης Καθηγητών Καλλιτεχνικών Μαθημάτων Μέσης Εκπαίδευσης, Ζωή Χατζή.

- Ποια είναι η κατάσταση της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης στο Λύκειο;

- Στην Α` Λυκείου τα εικαστικά αποτελούν μέρος του μαθήματος «Αισθητική Αγωγή», που συμπεριλαμβάνει επίσης τη Μουσική και από πέρσι ήδη και τη θεατρολογία. Η εισαγωγή του θεωρητικού μαθήματος της θεατρολογίας ως συμπληρώματος της «Αισθητικής Αγωγής» οδηγεί σε αμοιβαία αποδυνάμωση όλων των μαθημάτων που αναφέρονται στην τέχνη, συμπεριλαμβανομένης της θεατρολογίας που έχει εισαχθεί εντελώς πρόχειρα και απροετοίμαστα, με τρόπο που υποβαθμίζει και αδικεί το περιεχόμενο της επιστήμης αυτής. Η συνένωση τριών διαφορετικών μαθημάτων σε ένα, πιστεύουμε ότι δεν εξυπηρετεί ούτε την καλλιτεχνική εκπαίδευση, ούτε τα ξεχωριστά μαθήματα, ούτε το μαθητή.

- Στη Β` και Γ` Λυκείου γίνεται επαρκής προετοιμασία των μαθητών; Ποια εφόδια τούς παρέχονται μέσα στο σχολείο, ώστε να δώσουν εισαγωγικές εξετάσεις σε σχολές των ΤΕΙ ή ΑΕΙ που απαιτούν μαθήματα καλλιτεχνικής ειδίκευσης;

- Πρόσφατα αναγγέλθηκε από το υπουργείο Παιδείας ότι είκοσι εννέα νέα τμήματα θα λειτουργήσουν σε ΑΕΙ και ΤΕΙ από το επόμενο ακαδημαϊκό έτος. Ανάμεσα σ' αυτά, τρία τμήματα αναφέρονται στην τέχνη. Στα δύο, προϋπόθεση εισαγωγής είναι η ειδική εξέταση στο Ελεύθερο και το Γραμμικό Σχέδιο και στο τρίτο η ιστορία της τέχνης.

Εξαγγέλλεται λειτουργία νέων τμημάτων που προϋποθέτουν τη διδασκαλία στο σχολείο των μαθημάτων τέχνης. Το ερώτημα είναι: Πού θα τα διδαχτούν οι μαθητές - υποψήφιοι τα μαθήματα αυτά; Εννοείται ότι το ερώτημα ισχύει όχι μόνο για τα εξαγγελλόμενα νέα τμήματα, αλλά και για τις ήδη υπάρχουσες σχολές (Καλών Τεχνών, Αρχιτεκτονικές, σειρά τμημάτων ΤΕΙ κ.ά.), όπου το Ελεύθερο Σχέδιο, είτε το Γραμμικό αποτελούν προϋπόθεση εισαγωγής.

Αποτελεί αυτονόητη απάντηση ότι οι μαθητές του Λυκείου που προορίζονται για όλες τις παραπάνω Ανώτατες Σχολές, Πανεπιστημιακά τμήματα, ΤΕΙ κ.ά., οι οποίοι δίνουν και θα εξακολουθήσουν να δίνουν και στο μέλλον ειδικές εξετάσεις στα μαθήματα που ανήκουν στη σφαίρα της καλλιτεχνικής διδασκαλίας, θα έπρεπε βέβαια να διδάσκονται τα μαθήματα αυτά στο σχολείο τους. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, δεν μπορούμε να πούμε ότι πράγματι συμβαίνει.

- Τα μαθήματα αυτά περιλαμβάνονται στα μαθήματα επιλογής στο Λύκειο. Εννοείτε, συνεπώς, ότι τα διδάσκονται λίγοι μαθητές;

- Εννοούμε ότι σε πάρα πολλά Λύκεια δε διδάσκονται καθόλου. Στη Γ` Τάξη στο Λύκειο απουσιάζει εντελώς η διδασκαλία του Ελεύθερου Σχεδίου. Αλλά και στη Β' Τάξη, σε μεγάλο αριθμό Λυκείων, εξαιτίας των προϋποθέσεων που τίθενται, δεν μπορούν να συγκροτηθούν τμήματα Ελεύθερου ή Γραμμικού Σχεδίου και τα μαθήματα, επομένως, απουσιάζουν. Αν και περιλαμβάνονται και προβλέπεται η διδασκαλία τους στα μαθήματα (επιλογής) του Λυκείου, υπάρχουν μόνο στα χαρτιά, όχι στην πράξη.

Σε πολλά Λύκεια ο αριθμός των μαθητών που «επιλέγουν» το Ελεύθερο (καθώς και το Γραμμικό ή και Τεχνικό) Σχέδιο, είναι μικρότερος από τον απαιτούμενο για τη συγκρότηση τμημάτων. Οι επιλογές ή μη επιλογές των μαθητών, φαινομενικά βέβαια, γίνονται θεληματικά και αβίαστα, στην ουσία ωστόσο υπαγορεύονται από τις ίδιες τις προδιαγραφές της «εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης», που κατηγοριοποιεί το σχολείο και αντιμετωπίζει, στην πράξη, τα καλλιτεχνικά ως μάθημα β` κατηγορίας.

- Η ίδια κατάσταση ισχύει και για το μάθημα της Ιστορίας της Τέχνης;

- Η ίδια κατάσταση παρατηρείται, σε γενικές γραμμές, και με το μάθημα της Ιστορίας της Τέχνης, που καλούμαστε να διδάξουμε στη Γ` Λυκείου.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να υπογραμμίσω τις ουσιαστικές πρωτοβουλίες που αναπτύχθηκαν από την Ενωσή μας, προκειμένου να κάνουμε το μάθημα της Ιστορίας της Τέχνης ελκτικό, επιστημονικά αποδοτικό και από κάθε άποψη πλήρες. Με αποκλειστικά δικά μας μέσα, χωρίς κανενός είδους κρατική ενίσχυση, εκδώσαμε και διαθέσαμε φέτος στους καλλιτέχνες εκπαιδευτικούς - μέλη της Ενωσής μας, μια νέα σειρά 220 φωτεινών διαφανειών (σλάιντς) απαραίτητων για τη διδασκαλία της Ιστορίας της Τέχνης. Παράλληλα, για την εμβάθυνση και πιο ουσιαστική αφομοίωση θεμάτων της Ιστορίας της Τέχνης, στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της Ενωσής μας, προγραμματίστηκε και πραγματοποιείται σειρά σχετικών σεμιναρίων που θα ολοκληρωθούν ως τον Απρίλη αυτού του χρόνου.

Ωστόσο, αν και οι καλλιτέχνες εκπαιδευτικοί έχουμε καταβάλει κάθε προσπάθεια για μια σωστά θεμελιωμένη και αποτελεσματική διδασκαλία σε όλα τα γνωστικά πεδία που μας αντιστοιχούν, αν και έχουμε εργαστεί με επιμονή για να ανταποκριθούμε με πληρότητα στις διδακτικές απαιτήσεις, αν και κάνουμε, με δυο λόγια, περισσότερα και καλύτερα απ' όσα μας ζητούν, η ουσία παραμένει ότι κάτω από τα διαρκή εμπόδια που θέτει η αντιμετώπιση της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης από την πολιτεία, οι προσπάθειες αυτές δεν μπορούν να αποδώσουν τα επιθυμητά αποτελέσματα.

- Τι νομίζετε ότι χρειάζεται να γίνει; Ποια είναι τα αιτήματά σας;

- Τα αιτήματα της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης συνοψίζονται στη διεκδίκηση να σταματήσει ο περιορισμός, η συρρίκνωση, η περιθωριοποίηση της καλλιτεχνικής διδασκαλίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Να αντιμετωπιστεί η καλλιτεχνική εκπαίδευση με άλλα κριτήρια, όχι για να ικανοποιηθεί κάποια συντεχνιακή λογική, αλλά για να υπάρξει αντιστοίχιση προς το σύγχρονο μορφωτικό και εκπολιτιστικό αίτημα, που υπαγορεύει την ανύψωση του ρόλου της καλλιτεχνικής παιδείας.

Η πραγματική και όχι πλασματική κάλυψη των αναγκών της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης απαιτεί την άμεση πρόσληψη στην εκπαίδευση όλου του απαραίτητου για το σκοπό αυτό καλλιτεχνικού δυναμικού.

- Ο διορισμός καλλιτεχνών στην εκπαίδευση γίνεται τώρα μέσω του ΑΣΕΠ. Ποια είναι η δική σας άποψη γι' αυτόν το διαγωνισμό;

-Η Ενωσή μας, μαζί με το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας και όλους τους συλλογικούς φορείς των εκπαιδευτικών, αντιτάσσεται στο διαβόητο αυτό διαγωνισμό, που αχρηστεύει τα πτυχία και αποσκοπεί στη χειραγώγηση των υποψηφίων για διορισμό.

Αν ο διαγωνισμός του ΑΣΕΠ απορρίπτεται γενικά από τους εκπαιδευτικούς, πρέπει για πολλαπλάσιους λόγους να απορριφθεί και αποδοκιμαστεί από τους εικαστικούς. Κι αυτό, γιατί στη δική μας περίπτωση κανένας από τους διαγωνιζόμενους του ΑΣΕΠ δεν κρίνεται με βάση την καλλιτεχνική του συγκρότηση, που είναι η καθοριστική ιδιότητα ενός εικαστικού, πτυχιούχου Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών.

Κρίνεται και αξιολογείται μόνο για την υποτιθέμενη επίδοσή του σε κάποια θεωρητικά θέματα, ενώ αγνοείται παντελώς το κύριο συστατικό των σπουδών, οι οποίες προσδιορίζουν τον εικαστικό. Η Ενωσή μας αποδοκιμάζει πλήρως αυτή τη διαδικασία και υποστηρίζει απεριόριστα πως σ' ό,τι τουλάχιστον αφορά στους εικαστικούς, ο διαγωνισμός του ΑΣΕΠ δεν έχει καμιά πραγματική, επιστημονική ή καλλιτεχνική αξιοπιστία και εγκυρότητα.