Αντιμέτωποι με το αντιλαϊκό φορολογικό σύστημα βρίσκονται τις μέρες αυτές τα 3 εκατομμύρια των μισθωτών και συνταξιούχων, καθώς από τις 5 του Μάη αρχίζουν να τρέχουν οι προθεσμίες για την υποβολή των δηλώσεων που αφορούν στα εισοδήματα του 2002. Ομως οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι δεν έχουν κάτι άλλο να χάσουν ή να κρύψουν. Αντίθετα, σε πολλές περιπτώσεις με την υποβολή της δήλωσης θα επιστραφεί ένα μέρος του φόρου που παρακρατήθηκε στη διάρκεια του 2002.

Φέτος, δεν υπάρχει καμία αλλαγή στη δομή του βασικού φορολογικού εντύπου Ε1, γεγονός που σημαίνει ότι η σχετική εξοικείωση κάνει τα πράγματα κάπως ευκολότερα. Τα δύσκολα (στο ουσιαστικό και το τυπικό μέρος της συμπλήρωσης των δηλώσεων) θα έρθουν την επόμενη χρονιά: Η λεγόμενη φορολογική μεταρρύθμιση της κυβέρνησης και ο νέος φορολογικός νόμος αφορούν τα φετινά εισοδήματα - που θα δηλωθούν το 2004 - και βέβαια θα αποτυπωθούν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στις δηλώσεις της επόμενης χρονιάς.

Οι φετινές δηλώσεις για πρώτη φορά θα υποβληθούν σε ευρώ. Επίσης όλα τα χρηματικά ποσά (έσοδα - δαπάνες) πρέπει να αναγραφούν με δυο δεκαδικά ψηφία προκειμένου να αποφευχτούν οι καθυστερήσεις στην εκκαθάριση. Σε όλους τους κωδικούς της δήλωσης υπάρχει εκτυπωμένη η υποδιαστολή μετά την οποία υπάρχει σκιαγραφημένος χώρος για την αναγραφή των 2 δεκαδικών ψηφίων. Σε περίπτωση ακέραιου αριθμού πρέπει να γραφτούν δυο μηδενικά στο σκιαγραφημένο χώρο μετά την υποδιαστολή.

Τα φορολογικά έντυπα που συμπληρώνουν, κατά περίπτωση, οι μισθωτοί και συνταξιούχοι είναι τα εξής:

Το Ε1 είναι το βασικό έντυπο και υποβάλλεται από όλους τους φορολογούμενους.

Το Ε1Α υποβάλλεται αντί για το Ε1 αποκλειστικά και μόνο από μισθωτούς και συνταξιούχους με την προϋπόθεση ότι περιέχονται οι κωδικοί με τα στοιχεία που τους αφορούν και ζητούνται από την Εφορία.

Το Ε2 αφορά τα εισοδήματα από ενοίκια ακινήτων. Υποβάλλεται μόνο από τους φορολογούμενους που έχουν τέτοια εισοδήματα.

Το Ε3 με τα οικονομικά στοιχεία των επιχειρήσεων και επαγγελματιών είναι συνοδευτικό έντυπο του Ε1. Υποβάλλεται από μισθωτούς που ταυτόχρονα έχουν να δηλώσουν και εισοδήματα από ελευθέρια επαγγέλματα.

Το Ε9 αφορά τα ακίνητα. Υποβάλλεται σε περίπτωση μεταβολής της ακίνητης περιουσίας και από όσους υποβάλλουν δήλωση για πρώτη φορά.

Τα εισοδήματα από μισθούς και συντάξεις συμπληρώνονται στον πίνακα 4 στην πρώτη σελίδα του εντύπου Ε1. Μπούσουλας για τη συμπλήρωση των κωδικών είναι οι βεβαιώσεις αποδοχών που χορηγούν οι εργοδότες ή τα Ταμεία και οι οποίες πρέπει να συνυποβληθούν στην Εφορία. Οι μισθωτοί θα αναγράψουν το καθαρό ποσό από μισθούς, ημερομίσθια, υπερωρίες κλπ. στον κωδικό 301-302, όπως ακριβώς αναφέρεται στις βεβαιώσεις, χωρίς να αφαιρεθούν τα ποσά του φόρου που παρακρατήθηκε. Σε περίπτωση βεβαιώσεων από περισσότερους εργοδότες θα αναγραφεί το άθροισμα των εισοδημάτων.

Περισσότερη προσοχή πρέπει να δείξουν οι συνταξιούχοι. Κατά περίσταση θα πρέπει να συμπληρώσουν τα εισοδήματά τους μέχρι και σε τρεις διαφορετικούς κωδικούς, που όμως όλοι είναι συγκεντρωμένοι στον πίνακα 4.

Ο κωδικός 303-304 συμπληρώνεται με το καθαρό ποσό μόνο από κύριες συντάξεις. Ορισμένα Ταμεία χορηγούν μια βεβαίωση τόσο για την κύρια σύνταξη όσο και για την επικουρική, όμως σε ξεχωριστή σειρά η κάθε μια. Το ποσό της επικουρικής σύνταξης, τα βοηθήματα των Ταμείων κ.ά. συμπληρώνονται στον αμέσως επόμενο κωδικό 321-322. Τέλος στον κωδικό 305-306 αναγράφεται το καθαρό ποσό του ΕΚΑΣ, το οποίο επίσης θεωρείται εισόδημα και φορολογείται. Η πρόσθεση του ποσού αυτού στα άλλα εισοδήματα είναι δουλιά της Εφορίας, όχι του φορολογούμενου.

Οι μισθωτοί που ασκούν ταυτόχρονα και ελευθέριο επάγγελμα συμπληρώνουν και τον πίνακα 4Δ, στη δεύτερη σελίδα του εντύπου. Προηγουμένως συμπληρώνεται το ειδικό συνοδευτικό έντυπο Ε3 και τα στοιχεία αυτά μεταφέρονται στο Ε1. Και στην περίπτωση αυτή όπως και με τους ΕΒΕ υπάρχει μια ακόμη κατάφωρη αδικία. Τα καθαρά κέρδη υπολογίζονται τόσο με λογιστικό όσο και με εξωλογιστικό τρόπο (τα λεγόμενα «αντικειμενικά» κριτήρια) και λαμβάνονται υπόψη τα μεγαλύτερα από τα δυο.

Ο αμέσως επόμενος πίνακας 4Ε αφορά στα εισοδήματα από ενοίκια.

Σε περίπτωση ύπαρξης τέτοιων εισοδημάτων συμπληρώνεται προηγουμένως το ειδικό συνοδευτικό έντυπο Ε2 (αναλυτική κατάσταση μισθωμάτων από ακίνητα). Τα σχετικά ποσά μεταφέρονται στον πίνακα 4Ε του βασικού εντύπου. Στο ειδικό έντυπο Ε2 καταχωρούνται όλα τα ακίνητα, ανεξάρτητα από το εάν υπάρχει εισόδημα. Απαραίτητο είναι να αναγραφεί ορθά ο ΑΦΜ του ενοικιαστή. Τα ποσά του ενοικίου συμπληρώνονται υποχρεωτικά σε δωδεκάμηνη βάση (για ολόκληρο το 2002) ανεξάρτητα από το αν υπάρχει καθυστερημένη οφειλή που καταβλήθηκε στην επόμενη χρήση του 2003. Για τα ενοίκια που θεωρούνται οριστικά χαμένα, προκειμένου να μη φορολογηθούν, θα πρέπει να γίνει δήλωση στην Εφορία, με την οποία εκχωρούνται αμετάκλητα στο κράτος.

Στον πίνακα 9 αναγράφονται οι προκαταβληθέντες -παρακρατηθέντες φόροι για όλες τις περιπτώσεις εισοδημάτων. Οι μισθωτοί και συνταξιούχοι θα συμπληρώσουν τον κωδικό 313-314 (φόρος που αναλογεί) και τον αμέσως επόμενο κωδικό 315-316 (φόρος που παρακρατήθηκε). Και στην περίπτωση αυτή μπούσουλας είναι οι βεβαιώσεις των εργοδοτών και των Ταμείων. Σε περίπτωση περισσότερων από μια βεβαιώσεων αθροίζονται τα σχετικά ποσά.

Ο πίνακας 6 (προσδιορισμός ετήσιας τεκμαρτής δαπάνης) είναι το εύρημα του υπουργείου Οικονομικών προκειμένου να «πιάσει» κάποια εισοδήματα που υποθέτουν ότι δεν έχουν δηλωθεί και να τα φορολογήσουν. Υπάρχουν δυο κατηγορίες τεκμηρίων. Αφορούν τις δαπάνες διαβίωσης και επίσης της απόκτησης περιουσιακών στοιχείων. Τεκμήρια διαβίωσης είναι τα αυτοκίνητα, οι μοτοσικλέτες πάνω από 500 κ.ε., η δευτερεύουσα κατοικία πάνω από 100 τ.μ. το βοηθητικό προσωπικό, σκάφη αναψυχής, πισίνες κ.α. Τεκμήρια απόκτησης περιουσιακών στοιχείων θεωρούνται τα ποσά που καταβλήθηκαν για την εξόφληση δανείων, η αγορά ακινήτων (εκτός της πρώτης μέχρι 120 τ.μ.), η αγορά αυτοκινήτων και μοτοσικλετών ανεξάρτητα κυβισμού, η ανέγερση οικοδομής, οι γονικές παροχές για ποσά πάνω από 300 ευρώ κ.ά.

• Τεκμήρια διαβίωσης: Η δευτερεύουσα κατοικία (κωδικός 707-708) πάνω από 100 τ.μ (ιδιόκτητη ή ενοικιαζόμενη) αποτελεί τεκμήριο. Η Εφορία υπολογίζει το ύψος του τεκμηρίου πολλαπλασιάζοντας επί 2 το πραγματικό ή το υποθετικό ενοίκιο. Για εξοχική δευτερεύουσα κατοικία το τεκμαρτό ενοίκιο υπολογίζεται για 3 μήνες. Επιβατικά αυτοκίνητα και τζιπ (κωδικοί 851-864). Τα τεκμαρτά ποσά συμπληρώνονται στους κωδικούς με βάση τους φορολογήσιμους ίππους και την παλαιότητα. Τα στοιχεία αυτά με το ύψος της ετήσιας τεκμαρτής δαπάνης υπάρχουν αναλυτικά στο βιβλιαράκι με τις Οδηγίες της Εφορίας (σελ. 51). Μοτοσικλέτες και μηχανές (κωδικοί 871-874) αποτελούν τεκμήριο εφόσον είναι από 500 κ.ε. και πάνω. το τεκμήριο συντήρησης και κυκλοφορίας είναι 2.900 ευρώ για τα 500 κ.ε και προσαυξάνεται στα 580 ευρώ ανά 100 κ.ε. Για την παλαιότητα εφαρμόζονται μειώσεις ανάλογες με αυτές που ισχύουν για τα αυτοκίνητα με τη διαφορά ότι αναγράφονται τα κυβικά εκατοστά αντί των φορολογήσιμων ίππων. Να σημειωθεί ότι ο φορολογούμενος μπορεί κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις να αμφισβητήσει τα τεκμήρια διαβίωσης. Τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να αφορούν όσους συγκατοικούν με συγγενείς α΄ βαθμού, νοσηλεύονται, είναι άνεργοι (για όσο διάστημα παίρνουν επίδομα ανεργίας) κ.ά.
• Τεκμήρια απόκτησης περιουσιακών στοιχείων (πόθεν έσχες): Η αγορά αυτοκινήτων και μοτοσικλετών (ανεξάρτητα κυβισμού) αποτελεί ένα τέτοιο τεκμήριο και προστίθεται στα υπόλοιπα τεκμήρια. Τα ποσά συμπληρώνονται στους κωδικούς 719-720. Σε περίπτωση αγοράς με δόσεις συμπληρώνεται μόνο το ποσόν που πληρώθηκε μέσα στο 2002. Σε περίπτωση αγοραπωλησίας μεταξύ ιδιωτών τόσο ο αγοραστής όσο και ο πωλητής πρέπει να υποβάλουν υπεύθυνες δηλώσεις για το τίμημα της συναλλαγής και για το αν υπάρχει ανεξόφλητο υπόλοιπο. Ο πωλητής μπορεί να καλύψει τεκμήρια αναγράφοντας το ποσό στον κωδικό 781-782. Ο κωδικός 735-736 αφορά τα ποσά που δαπανήθηκαν για αγορά ακινήτων. Δεν αποτελεί τεκμήριο η αγορά πρώτης κατοικίας μέχρι 120 τ.μ. Στον κωδικό 737-738 αναγράφεται η δαπάνη για ανέγερση οικοδομών που δεν μπορεί να είναι μικρότερη από τα ποσά που προσδιορίζονται με τα αντικειμενικά κριτήρια της Εφορίας. Η δαπάνη για ανέγερση πρώτης κατοικίας μέχρι 120 τ.μ δεν αποτελεί τεκμήριο και δεν αναγράφεται στη δήλωση. Ο κωδικός 725-726 αφορά τις δωρεές και γονικές παροχές χρηματικών ποσών, αθροιστικά πάνω από 300 ευρώ. Σημαντική για τα εργαζόμενα νοικοκυριά είναι η τοκοχρεολυτική απόσβεση δανείων και πιστωτικών καρτών (κωδικός 727-728). Για αγορά ή ανέγερση κατοικίας μέχρι 120 τ.μ. αναγράφονται μόνο οι τόκοι. Να σημειωθεί τέλος ότι τα κριτήρια για το «πόθεν έσχες» που αφορούν στο μεγάλο κεφάλαιο, όπως δάνεια προς τρίτους, αγορά επιχειρήσεων και χρεογράφων, ισχύουν για τελευταία φορά φέτος. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ «φρόντισε» να τα καταργήσει με το νέο φορολογικό νόμο... Τέλος τα τεκμήρια αγοράς περιουσιακών στοιχείων - σε αντίθεση με τα τεκμήρια διαβίωσης - δεν μπορούν να αμφισβητηθούν από τους φορολογούμενους.