Αν και το δέρμα, το συκώτι, η καρδιά, τα νεφρά, οι πνεύμονες και το αίμα μπορούν όλα να γεννούν νέα κύτταρα για να αντικαθιστούν τα κατεστραμμένα - τουλάχιστον ως ένα βαθμό -, οι επιστήμονες μέχρι πρόσφατα θεωρούσαν ότι αυτή η αναγεννητική ικανότητα δεν υπάρχει στο κεντρικό νευρικό σύστημα, που απαρτίζεται από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό. Κατά συνέπεια, οι νευρολόγοι είχαν μόνο μια συμβουλή προς τους ασθενείς: «Προσπαθήστε να μην καταστρέψετε τον εγκέφαλό σας, γιατί δεν υπάρχει τρόπος να επισκευαστεί». Επρόκειτο για μια μεταφυσική πλάνη, για μια ακόμα αντιδιαλεκτική προβολή της κοσμοθεωρίας της κυρίαρχης τάξης, που θέλει όλα στην κοινωνία να είναι «παγωμένα», μόνιμα, σταθερά και απαράλλαχτα, ώστε να διατηρεί την εξουσία της και το σύστημά της σαν κάτι τάχα φυσικό και αιώνιο. Πώς θα μπορούσε η πηγή της συμπεριφοράς (ο εγκέφαλος) μέσα στην κοινωνική μονάδα (το άτομο) να είναι κάτι που μπορεί να αλλάξει ριζικά, ακόμα μάλιστα και σε δομικό επίπεδο;

Μέσα στα τελευταία πέντε χρόνια, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι ο εγκέφαλος αλλάζει συνεχώς σε όλη τη διάρκεια της ζωής και ότι μάλιστα αυτή η αλλαγή είναι κάτι καλό και ελπιδοφόρο. Τα νέα κύτταρα και οι νέες διασυνδέσεις μεταξύ των νευρώνων, που εντοπίστηκαν από τους επιστήμονες, ίσως παρέχουν την επιπλέον ικανότητα που χρειάζεται ο εγκέφαλος για να τα βγάζει πέρα με τις κάθε λογής προκλήσεις που αντιμετωπίζει στη διάρκεια της ζωής κάθε ανθρώπου. Αυτή η πλαστικότητα του εγκεφάλου προσφέρεται και σαν πιθανός μηχανισμός μέσω του οποίου ο εγκέφαλος μπορεί να παρακινηθεί να αυτοεπιδιορθώσει βλάβες του μετά από τραύμα ή βαριά ασθένεια. Ισως να ανοίγει ακόμα και την προοπτική για τη βελτίωση της ικανότητας ενός υγιούς εγκεφάλου να σκέφτεται και να αισθάνεται.

Οι νευρολόγοι προσπαθούν εδώ και δεκαετίες να βρουν θεραπείες για εγκεφαλικές βλάβες από τραυματισμούς και εγκεφαλικές διαταραχές. Οι μέθοδοι στις οποίες κατέληξαν εντοπίζονται κυρίως στην αντικατάσταση των νευροδιαβιβαστών που βρίσκονται σε έλλειψη (χημικών ουσιών που μεταφέρουν τις ηλεκτρικές διεγέρσεις μεταξύ των νευρώνων). Για παράδειγμα, στη νόσο Πάρκινσον, ο εγκέφαλος του ασθενή χάνει την ικανότητα να φτιάχνει το νευροδιαβιβαστή ντοπαμίνη γιατί τα κύτταρα που τον κατασκευάζουν μέσα στον εγκέφαλο πεθαίνουν. Μια συγγενική στην ντοπαμίνη ουσία, η L-ντόπα, μπορεί να περιορίσει προσωρινά τα συμπτώματα της νόσου, αλλά δεν αποτελεί θεραπεία. Οι νευρολόγοι προσπάθησαν να εμφυτεύσουν εγκεφαλικό ιστό από έμβρυα, ώστε να αντικαταστήσουν τους νευρώνες που καταστρέφονται στη νόσο του Πάρκινσον - και σε άλλες διαταραχές, όπως η νόσος Χάντιγκτον και ο τραυματισμός του νωτιαίου μυελού - χωρίς, όμως, μεγάλη επιτυχία. Πρόσφατα, μερικοί στράφηκαν σε εμβρυονικά βλαστοκύτταρα, τα οποία κάτω από κατάλληλες συνθήκες μπορούν να χειραγωγηθούν, ώστε να διαφοροποιηθούν σε όλους τους κυτταρικούς τύπους του εγκεφάλου.

Αν και οι μεταμοσχεύσεις βλαστοκυττάρων έχουν πολλά πλεονεκτήματα, η ενεργοποίηση της εγγενούς ικανότητας του νευρικού συστήματος του ενηλίκου να αυτοεπιδιορθώνεται θα ήταν πιο άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση. Ο τελικός στόχος των επιστημόνων είναι να μπορούν να χορηγούν φάρμακα που θα διεγείρουν τον εγκέφαλο, ώστε να αντικαθιστά τα ίδια του τα κύτταρα και έτσι να ανακατασκευάζει τα κατεστραμμένα νευρικά κυκλώματα.

Σχετικά με τη βελτίωση των ικανοτήτων του εγκεφάλου μέσω της διαδικασίας παραγωγής νέων κυττάρων, μερικοί από τους επιστήμονες που ερευνούν κι αυτή την πλευρά, θεωρούν ότι υπάρχουν, ωστόσο, άλλοι πιο σίγουροι τρόποι για να επιτευχθεί το ίδιο αποτέλεσμα, χωρίς παρενέργειες. Οπως και πολλά άλλα όργανα, ο εγκέφαλος αντιδρά θετικά στην άσκηση, την καλή διατροφή και τον επαρκή ύπνο. Οι τρεις αυτοί παράγοντες μπορούν να αυξήσουν τον αριθμό των νευρωνικών συνδέσεων σε ειδικές περιοχές του εγκεφάλου, βελτιώνοντας την ικανότητα συλλογισμού και απομνημόνευσης.