Παρακολουθούν λιγότερα από τα μισά παιδιά, σε σχέση με τη σοσιαλιστική περίοδο
Η ανάπτυξη του συστήματος της προσχολικής αγωγής στη Σοβιετική Ενωση ξεκίνησε ουσιαστικά από το μηδέν, μια και πριν την Οχτωβριανή Επανάσταση τα ιδρύματα προσχολικής αγωγής ήταν μετρημένα και σε όλη την τσαρική Ρωσία δεν ξεπερνούσαν τα 280. Θα μπορούσε να πει κανείς πως δύο ήταν οι ουσιαστικοί παράγοντες που οδήγησαν στην ταχεία ανάπτυξη της προσχολικής αγωγής στην ΕΣΣΔ. Κατ' αρχήν η ανάγκη διασφάλισης ίσων δικαιωμάτων για τη γυναίκα, ώστε αυτή να μπορέσει να βγει από το σπίτι και να παίξει σημαντικό ρόλο στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας. Ενας δεύτερος λόγος, εξίσου σημαντικός, ήταν η σημασία που έδινε το σοβιετικό σύστημα στην κοινωνική διαπαιδαγώγηση και μόρφωση του παιδιού, που εκτιμούσε ότι θα έπρεπε να ξεκινά από την προσχολική ηλικία.
Ετσι το 1984 στη Ρωσική Σοβιετική Ομοσπονδιακή Σοσιαλιστική Δημοκρατία (ΡΣΟΣΔ), δηλ. στη Σοβιετική Ρωσία, υπήρχαν 81,8 χιλιάδες δημόσια ιδρύματα προσχολικής αγωγής, στα οποία πήγαιναν 9,2 εκατομμύρια παιδιά. Το 1988 (στα χρόνια της «περεστρόικα») θεωρείται χρόνος «στροφή», για την πιο έντονη εκδήλωση του φαινομένου της υπογεννητικότητας, που θα ενταθεί την επόμενη δεκαετία και θα συνεχιστεί ως τις μέρες μας. Ηδη το 1990 αρχίζει μια μικρή μείωση των παιδιών που πηγαίνουν σε ιδρύματα προσχολικής ηλικίας, που φτάνουν τα 9,009 εκατομμύρια.
Δραματική όμως μείωση σημειώνεται στα χρόνια που ακολούθησαν μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού. Ετσι το 1998, στην καπιταλιστική πλέον Ρωσία, υπήρχαν μόλις 56,6 χιλιάδες δημόσια ιδρύματα προσχολικής αγωγής (δηλ. 25,2 χιλιάδες λιγότερα, ή -30,8%), στα οποία πήγαιναν 4,4 εκατομμύρια παιδιά (δηλ. 4,8 εκατομμύρια λιγότερα παιδιά, ή - 52% σε σχέση με τα σοσιαλιστικά χρόνια). Νεότερα στοιχεία, για το 2001, που έχει δημοσιοποιήσει το υπουργείο Παιδείας της Ρωσίας, δείχνουν τη συνέχιση της παραπάνω τάσης. Ετσι το 2001 στη χώρα είχαν απομείνει 53,9 χιλιάδες ιδρύματα προσχολικής αγωγής, στα οποία πήγαιναν 4,26 εκατομμύρια παιδιά. Σήμερα στους παιδικούς σταθμούς πηγαίνει λιγότερο από το 55% των παιδιών προσχολικής ηλικίας της Ρωσίας. Τα τελευταία σοσιαλιστικά χρόνια αυτός ο δείχτης έφτανε στο 67%. Οι ρυθμοί δείχνουν πως περίπου 3.000 παιδικοί σταθμοί κλείνουν κάθε χρόνο στη Ρωσία (!) η μείωσή τους είναι δηλαδή κατά 4-5% ετησίως.
Αν επί σοσιαλισμού τα ιδρύματα προσχολικής αγωγής ήταν υπόθεση του κράτους κι ένας σημαντικός αριθμός τους στηριζόταν και στην οικονομική δυνατότητα μεγάλων επιχειρήσεων να πληρώνουν οι ίδιες για τους παιδικούς σταθμούς των εργαζομένων τους, σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει! Από το 1992 άρχισε μια μαζική μεταφορά της ευθύνης στους δήμους. Ετσι σήμερα το 80,1% των ιδρυμάτων προσχολικής αγωγής είναι δημοτικά, το 11,7% είναι κρατικά, το 3,4% είναι συνεταιριστικής ή μεικτής ιδιοκτησίας και το 4,8% είναι ιδιωτικής ιδιοκτησίας. Στους τελευταίους πηγαίνει μόλις το 2,4% του συνόλου των παιδιών που πηγαίνουν σε παιδικούς σταθμούς, περίπου 100 χιλιάδες παιδιά, κυρίως βέβαια της ρωσικής ολιγαρχίας!
Η υποβάθμιση της προσχολικής αγωγής, η «παραίτηση» του κράτους από αυτή τη φροντίδα, έχει οδηγήσει στη μείωση του επιπέδου υπηρεσιών αγωγής και φροντίδας προς τα παιδιά των εργαζομένων. Οι γονείς αναγκάζονται να βάλουν βαθύτερα το χέρι στην τσέπη. Το υπουργείο Παιδείας της Ρωσίας, στην ιστοσελίδα του σημειώνει ανάμεσα στα άλλα πως στόχος του είναι να καλύπτει οικονομικά την «εκπαιδευτική-μορφωτική πλευρά», ενώ τα «έξοδα για τη φροντίδα του παιδιού» θα πρέπει να τα αναλάβουν οι γονείς! Αυτό είναι φανερό πως ήδη έχει δημιουργήσει νέα εμπόδια για την ανάπτυξη του δημόσιου συστήματος προσχολικής αγωγής, που συνεχώς εμπορευματοποιείται! Την ίδια ώρα το ρωσικό κράτος προτίθεται να ενισχύσει οικονομικά τους ελάχιστους ιδιωτικούς σταθμούς για τη νέα ελίτ! Την εμφάνισή τους κάνουν πλέον στη χώρα τα «παιδοφυλακτήρια», με στόχο αντί χαμηλού οικονομικού αντίτιμου να «κρατούν» κάποιες ώρες τη μέρα τα παιδιά, χωρίς να τους παρέχουν κάποια αγωγή. Την ίδια ώρα οι νηπιαγωγοί είναι από τους χαμηλότερα αμειβόμενους μισθωτούς της Ρωσίας. Εννοείται πως σοβαρές αλλαγές έχουν γίνει και στο ίδιο το περιεχόμενο της αγωγής, που όμως δεν έχουμε το χώρο για να τις αναπτύξουμε σ' αυτό το άρθρο.