Χειρόγραφες παρτιτούρες, φωτογραφίες, σημειώματα, μικροαντικείμενα.... Μαρτυρίες, που αποκαλύπτουν πλευρές της προσωπικότητας και της προσφοράς ενός μεγάλου δημιουργού και ταυτόχρονα αφηγούνται ένα σημαντικό μέρος της νεότερης μουσικής ιστορίας μας. Αναφερόμαστε στην έκθεση «Γιάννης Α. Παπαϊωάννου. Ο Συνθέτης, Ο Δάσκαλος. Αναζήτηση και Πρωτοπορία», που φιλοξενείται στο Μουσείο Μπενάκη (μέχρι τις 29 Φλεβάρη) και είναι αφιερωμένη στον σημαντικό συνθέτη που με τη δημιουργία και την παιδαγωγική του δραστηριότητα, αλλά και με την ίδρυση του Ελληνικού Συνδέσμου Σύγχρονης Μουσικής, σημάδεψε τη νεότερη μουσική ιστορία του τόπου.

Στο εκθεσιακό υλικό περιλαμβάνονται και επιστολές του συνθέτη με Ελληνες και ξένους ομότεχνούς του, καθώς και ανθρώπους των τεχνών και των γραμμάτων, αποκόμματα Τύπου, αποκαλυπτικά, τόσο για τη θερμή όσο και για την επιφυλακτική υποδοχή που συνάντησε το έργο του. Επίσης, ηχητικά ντοκουμέντα από διάφορες εκτελέσεις έργων του, τα οποία θα έχει τη δυνατότητα ο επισκέπτης να ακούσει σε ειδικά διαμορφωμένους «σταθμούς».

Η έκθεση αναπτύσσεται σε τέσσερις ενότητες: η πρώτη εικονογραφεί τη ζωή και τη δραστηριότητα του συνθέτη από τα παιδικά του χρόνια στη γενέθλια πόλη του την Καβάλα ως την επίσκεψή του στα μουσικά κέντρα της Ευρώπης το 1949-50. Στη δεύτερη ενότητα διερευνάται η γνωριμία, η μελέτη και τελικά η αφομοίωση στο συνθετικό του έργο των νεοτεριστικών τάσεων έως το 1965, έτος ίδρυσης του Ελληνικού Συνδέσμου Σύγχρονης Μουσικής, που έμελλε να αποτελέσει το βασικό διακινητή και υποκινητή των συνθετικών αναζητήσεων στην Ελλάδα. Η τρίτη ενότητα παρακολουθεί τη δραστηριότητα του Παπαϊωάννου από το 1965 έως το θάνατό του, το 1989, ενώ η τέταρτη είναι αφιερωμένη στη διδακτική του προσφορά στους νεότερους μουσικούς. Ο κορμός του εκθεσιακού υλικού προέρχεται από το αρχείο του συνθέτη, το οποίο δώρισε το 1990 - ένα χρόνο μετά το θάνατό του - στο Μουσείο Μπενάκη, η σύζυγός του Ειρήνη. Ωστόσο, εκθέματα σημαντικά για την πληρέστερη σκιαγράφηση του δημιουργού, δάνεισαν το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, στο οποίο φυλάσσεται η Βιβλιοθήκη Γιάννη Α. Παπαϊωάννου, το Εθνικό Θέατρο, το ΚΘΒΕ, το Ινστιτούτο Γκαίτε, οι συνθέτες Περικλής Κούκος και Δημήτρης Μηνακάκης, και οι μουσικοί Χαρά και Σπύρος Τόμπρας.

Ο Γιάννης Α. Παπαϊωάννου (1910-1989), ανήκει στους σημαντικότερους Ελληνες συνθέτες του 20ού αιώνα. Για 60 και πλέον χρόνια δημιούργησε ένα μεγάλο έργο προσανατολισμένο κυρίως προς τις σύγχρονες μουσικές τάσεις, που περιλαμβάνει συμφωνικά έργα, μουσική δωματίου, φωνητική μουσική κ.ά., με πολλές εκτελέσεις παγκοσμίως. Αρχικά τα έργα του χαρακτηρίζονται από τη χρήση προχωρημένης αρμονίας, στη συνέχεια στρέφεται προς την ατονικότητα, τον δωδεκαφθογγισμό, τη σειραϊκή και τη μετασειραϊκή τεχνική, για να καταλήξει σ' ένα προσωπικό ύφος.

Ιδιαίτερα σημαντικό θεωρείται το διδακτικό έργο του. Οπως σημειώνεται στο βιβλίο «Από την Ελληνική Μουσική Πρωτοπορία του 20ού αιώνα» του συνονόματού του, εξαίρετου μουσικολόγου Γιάννη Γ. Παπαϊωάννου, «ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του σαν πιανίστας, σύντομα έγινε παραγωγικότατος συνθέτης, ως το τέλος της ζωής του, κι επίσης ο πιο φημισμένος "Δάσκαλος" (όπως ήταν γνωστός) στον τόπο του, που εμόρφωσε γενιά κατόπιν γενιάς ώριμων, μέσης ηλικίας και νέων Ελλήνων συνθετών: ένα από τα κύρια προσόντα του σαν καθηγητή, υπήρξε το ότι δεν επέβαλε στους μαθητές του ένα συγκεκριμένο σύστημα, αλλά ήταν ικανός να διαγνώσει πού ο καθένας διέπρεπε και να τον βοηθήσει ν' αναπτυχθεί προς αυτή την κατεύθυνση». Δίδαξε ανώτερα θεωρητικά και σύνθεση στο Ελληνικό Ωδείο ('54-'76) και από αυτή τη θέση υπήρξε ο πρώτος «δάσκαλος» στην Ελλάδα, που εκτός από την παραδοσιακή δυτική αρμονία δίδαξε και νεότερα συστήματα σύνθεσης, παραδίδοντας ιδιαίτερα μαθήματα, μέχρι το θάνατό του.

Σταθμός στην πρόσφατη ελληνική μουσική ιστορία αποτέλεσε η ίδρυση του Ελληνικού Συνδέσμου Σύγχρονης Μουσικής (1965), με πρόεδρο τον Γ. Παπαϊωάννου. Ακρογωνιαίος λίθος της δράσης του συνδέσμου υπήρξε η δημιουργία των Ελληνικών Εβδομάδων Σύγχρονης Μουσικής - εκδηλώσεις με έμφαση στην παρουσίαση του συνολικού φάσματος της ελληνικής και δυτικής πρωτοποριακής μουσικής δημιουργίας του 20ού αιώνα. Κατείχε πολλές τιμητικές θέσεις στη μουσική ζωή του τόπου. Από το 1948 διετέλεσε μέλος της Ενωσης Ελλήνων Μουσουργών. Για την προσφορά του μάλιστα τιμήθηκε με τις υψηλότερες διακρίσεις από πνευματικά ιδρύματα της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα δοθούν στο Μουσείο Μπενάκη τρεις ακόμα συναυλίες (3,10, 17/2) με έργα Παπαϊωάννου από το Ελληνικό Συγκρότημα Σύγχρονης Μουσικής και σολίστ την πιανίστα Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου, τις οποίες επιμελήθηκε ο Θόδωρος Αντωνίου, πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Μουσουργών. Την έκθεση συνοδεύει πολύτιμος κατάλογος, όπου δημοσιεύονται κείμενα μελετητών του έργου του Γ. Παπαϊωάννου. Αξίζει να σημειωθεί ότι για τους νεαρούς επισκέπτες της έκθεσης το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Μουσείου Μπενάκη προετοίμασε σχετικές εκπαιδευτικές δραστηριότητες.