Από το πρώτο της βιβλίο, τη συλλογή διηγημάτων «Η κυρία Κατάκη», η Ιωάννα Καρυστιάνη άρχισε να ανατομεί το αχανές και αφανές, μέσα στις πολύβουες μεγαλουπόλεις, μέσα στη νωθρότητα της επαρχίας, μέσα σε σπίτια «φυλακές», ακόμα και «εξόριστο», μακριά από πατρίδα και δικούς, δράμα του σύγχρονου ανθρώπου, τη μοναξιά. Δράμα, που καθώς όλο και περισσότερο ενδημεί και στον τόπο μας μετατρέπεται σε κοινωνική «μάστιγα». Το δράμα αυτό, το οποίο με ποικίλες αιτίες και διαβαθμίσεις απασχόλησε και τα τρία πρώτα μυθιστορήματά της, στο τέταρτο μυθιστόρημά της, «Ο άγιος της μοναξιάς» (εκδόσεις Καστανιώτη), εξακοντίζεται στην περιοχή, σχεδόν, της τραγωδίας. Η Καρυστιάνη συνθέτει μια σύγχρονη ανθρώπινη τραγωδία, ξεκινώντας αντίστροφα. Χωρίς δραματοποιήσεις, χωρίς ίχνος μελοδραματισμού. Χρησιμοποιώντας μια εύληπτη, γοργόρυθμη, νευρώδη, πάμπλουτη λεκτικά, αυθόρμητη γραφή, πλάθει τριτοπρόσωπα αφηγηματικές μεγάλες φράσεις, συχνά χωρίς στίξη, που περιέχουν κύριες, δευτερεύουσες και τριτεύουσες προτάσεις, αλλά και άμεσους διαλόγους. Η γλώσσα της, καθημερινή, κοφτερή, συχνά αθυρόστομη, καυστική, με νεανικής φρεσκάδας και ευρηματικότητας ιδιωματισμούς, με πικρόγευστου έως και μαύρου χιούμορ λογοπαίγνια, θυμίζει τον κλόουν που «φορά» ένα πλατύ περιπαικτικό χαμόγελο για να κρύψει τα δακρυσμένα μάτια του. Με αυτή τη γλώσσα και την αποδραματοποιητική, αλλά και κριτική απέναντι στα ανθρώπινα πάθη, λάθη και κουσούρια πλοκή της, η Καρυστιάνη - όπως και η Στέλλα, το γυναικείο πρωταγωνιστικό πρόσωπο του έργου της, που «έχει εκπαιδευτεί να μη δείχνει δυστυχισμένη» - υποκρύπτει τη μελαγχολία και τη θλίψη που νιώθει για τα βάσανα και τη μοναξιά του ανθρώπου. Βάσανα και μοναξιά, που μπορεί να τον οδηγήσουν σε έσχατα όρια.

Και αυτό το μυθιστόρημα της Καρυστιάνη (όπως και τα τρία προηγούμενα) διαδραματίζεται κυρίως σε ένα ελληνικό νησί, ένα «κωλονήσι», όπου διορίστηκε η καθηγήτρια Φυσικής, Στέλλα. Μια τριανταεφτάρα γυναίκα, απογοητευμένη αριστερή, χωρισμένη από τον άλλοτε μαχητικό, νυν βολεμένο, «της Αριστεράς και της Προόδου», άντρα της, της οποίας η μοναξιά σμίγει στο νησί με πολλές άλλες γυναικείες μοναξιές, αλλά και με τη μοναξιά και την ερωτική στέρηση του Σίμου. Του γιου, που μεγάλωσε η χήρα μάνα του, η Κλαίρη, μονάχη, υπερπροστατευτικά, τρέχοντάς τον σε ψυχιάτρους «από το φόβο της τρέλας του σογιού». Ας μην αποκαλύψουμε, όμως, πώς ο Σίμος, που από παιδί διάβαζε ποίηση, αλλά «έγινε ένα άτυχο ποίημα», κορυφώνει το δράμα της μάνας του, το δικό του και της Στέλλας.