Διαχρονικό «πορτρέτο»

Με αφορμή το λεύκωμα «Κρατική Ορχήστρα Αθηνών. Προϊστορία και Ιστορία», συζητάμε με τον συνθέτη - μουσικολόγο Τ. Καλογερόπουλο

Κυριακή 20 Ιούνη 2004

Ο Φιλοκτήτης Οικονομίδης διευθύνει τη Συμφωνική Ορχήστρα και τη Χορωδία Αθηνών. Αριστερά, φαίνεται ένα μέρος του πολύ κόσμου που παρακολουθούσε παλιότερα τέτοιου είδους συναυλίες
Αφιερωμένο στους «"μουσικούς πιονιέρους" ενός 175ετούς ηρωικού χρονικού, με τη βεβαιότητα ότι η Ιστορία δεν είναι μνημόσυνο για τους νεκρούς, αλλά φρονηματισμός για τους νέους», είναι το εξαιρετικό λεύκωμα του συνθέτη και μουσικολόγου Τάκη Καλογερόπουλου «Κρατική Ορχήστρα Αθηνών. Προϊστορία και Ιστορία», όπου αποτυπώνεται η διαδρομή του πρώτου και κυριότερου συμφωνικού φορέα της χώρας. Το 200 και πλέον σελίδων λεύκωμα, που εκδόθηκε με αφορμή την επέτειο των 110 χρόνων από την πρώτη εμφάνιση της Συμφωνικής Ορχήστρας του Ωδείου Αθηνών, προδρόμου της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, αποτελεί ένα «πορτρέτο» αποκαλυπτικό της σημαντικής προσφοράς της ορχήστρας. Πλήθος πληροφοριών, στοιχείων και φωτογραφικού υλικού συνθέτουν αυτό το άλμπουμ, που με γνώση, αγάπη, μεράκι «φιλοτέχνησε» ο Τ. Καλογερόπουλος και αποτελεί προσφορά του στην ορχήστρα. Ο ίδιος είναι ο δημιουργός (μαζί με τον σκηνοθέτη Γιώργο Μαυρόπουλο) και της ταινίας - ντοκιμαντέρ «Η ιστορία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών». Η σχέση βεβαίως του συνθέτη με την ΚΟΑ δεν είναι τωρινή, καθώς ο Τ. Καλογερόπουλος (μέλος της Ενωσης Ελλήνων Μουσουργών) διατέλεσε αντιπρόεδρος της Καλλιτεχνικής Επιτροπής της ορχήστρας (εκλέχτηκε από τους μουσικούς) την περίοδο 1990-1994, ενώ συνέγραψε και επιμελήθηκε τα αφιερώματα της ΚΟΑ: «Μνήμη Δημ. Μητρόπουλου», «Οι τρεις πρώτες συναυλίες της ΚΟΑ στη Μουσική της Στέγη» (το πρώτο αναλυτικό πρόγραμμα στην ιστορία του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών» και «Η ΚΟΑ στο Φεστιβάλ Αθηνών» (1991). Παράλληλα με το πλούσιο μουσικολογικό και συνθετικό έργο του, ο Τ. Καλογερόπουλος είναι ο επιμελητής στην τρίτομη ελληνική έκδοση του Μουσικού Λεξικού της Οξφόρδης του Μ. Κένεντι (11.000 λήμματα), μεταφράζοντας 5.500 μουσικούς όρους και 120.000 τίτλους έργων του παγκόσμιου ρεπερτορίου, προσθέτοντας πολλές διευκρινίσεις και σημειώσεις. Επίσης, είναι ο συγγραφέας του 7τομου Λεξικού της Ελληνικής Μουσικής (από τον Ορφέα έως τις μέρες μας).

Καλό επίπεδο

Τάκης Καλογερόπουλος
«Η ορχήστρα βρίσκεται σε πολύ καλό επίπεδο», λέει ο Τ. Καλογερόπουλος αναφερόμενος στην ΚΟΑ. «Την ευνόησε το ότι ήρθαν μουσικοί από τις ανατολικές χώρες. Μπορεί να μην ήρθαν οι πρώτοι, όμως όποιος έλεγε ότι είναι μουσικός ήταν πράγματι μουσικός. Είναι μια πολύ καλή ορχήστρα, στα μέσα επίπεδα της Ευρώπης, πολύ καλύτερη από πολλές ορχήστρες που φέρνει το Μέγαρο, λέγοντας πως είναι μεγάλες ορχήστρες. Ομως, ο κόσμος δεν την ξέρει. Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών πρέπει να βγει έξω, να πάει στην επαρχία. Δεν κάνει ο χώρος τον καλλιτέχνη, αλλά ο καλλιτέχνης το χώρο. Η ΚΟΑ πρέπει να μετακινηθεί από το Μέγαρο και να παίξει σε διάφορους χώρους. Ετσι, θα γίνει και η ίδια γνωστή στον ελληνικό λαό, έτσι θα γίνουν γνωστά και τα έργα των Ελλήνων συνθετών, που είναι βγαλμένα από τον ελληνικό λαό και τον αφορούν. Να καταλάβει ο ελληνικός λαός ότι έχει εθνική ορχήστρα. Γι' αυτό έγινε η μονοθεσία. Για να δίνουν συνεχώς συναυλίες και σε όλη την Ελλάδα. Και να προωθηθούν σε αυτές τις συναυλίες νέοι σολίστ, νέοι μαέστροι και η ελληνική δημιουργία. Οταν, για παράδειγμα, έρχεται ένας μεγάλος μαέστρος για να διευθύνει την ΚΟΑ σε μια συναυλία στο Μέγαρο, αυτή η συναυλία πρέπει μετά να επαναλαμβάνεται δέκα φορές σε διάφορες πόλεις, με άλλους μαέστρους. Ετσι θα μάθουν και την τέχνη. Η Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης δίνει 260 συναυλίες το χρόνο, είτε ως σύνολο είτε τμήματά της. Κινείται συνέχεια και όλοι την ξέρουν. Την ορχήστρα Αθηνών δεν την ξέρουν ούτε οι Αθηναίοι». Οσον αφορά στο πρόγραμμα, «η ΚΟΑ έχει καθήκον εκπαιδευτικό να αναστηλώσει το παρελθόν, αλλά και να στρώσει το δρόμο του μέλλοντος και να κάνει γνωστά όλα τα επιτεύγματα της μουσικής. Η μουσική δε σταμάτησε στον Μπετόβεν, διαρκώς εξελίσσεται».

Αναφερόμενος στο Μέγαρο Μουσικής, ο συνθέτης τονίζει ότι θα «πρέπει να τροποποιήσει την πολιτική του και να τη στρέψει προς την ανάπτυξη της πνευματικής ζωής των Ελλήνων. Να γίνει φορέας ανόδου της ελληνικής τέχνης, όχι μόνο της μουσικής. Οταν, για παράδειγμα, έρθει η Φιλαρμονική του Βερολίνου, να μην παίξει μόνο την 5η του Μπετόβεν, αλλά και έργο του Καλομοίρη, το οποίο στη συνέχεια θα το παίξει και στο Βερολίνο. Αλλιώς δεν τη χρειαζόμαστε. Την 5η του Μπετόβεν την ακούμε και στα κασετόφωνά μας. Κι όταν έρχεται ένας σολίστας για ρεσιτάλ, να παίζει και με την κρατική ορχήστρα, να πραγματοποιούνται σεμινάρια κλπ. Χρειάζεται να υπάρξει μια κίνηση παντού. Στο Μέγαρο, εάν και εφόσον συνεχίσει να φιλοξενείται η ΚΟΑ, θα πρέπει οι συναυλίες της να είναι συγκεκριμένες, να είναι ιστορικά γεγονότα. Σήμερα, στο Μέγαρο, η ΚΟΑ δεν προλαβαίνει να κάνει ούτε γενικές δοκιμές. Το Μέγαρο δεν είναι εντευκτήριο υψηλής τέχνης, που έρχεται από το εξωτερικό, δεν είναι Κόβεντ Γκάρντεν. Είναι ο πολιορκητικός κριός της ελληνικής τέχνης. Γι' αυτό πρέπει ν' αλλάξει η πολιτική του. Αν δεν το δει κανείς έτσι, δεν κάνουμε τίποτα. Αυτοί που πηγαίνουν στο Μέγαρο για ν' ακούσουν τη Φιλαρμονική του Βερολίνου μπορούν να πάνε και στο Βερολίνο».

Ο Τ. Καλογερόπουλος υπογραμμίζει το στεγαστικό πρόβλημα της ορχήστρας και την ανάγκη ν' αποκτήσει μια κατάλληλη αίθουσα, προκειμένου να κάνει τις πρόβες της, αλλά και να παρουσιάζεται. Οπως είναι γνωστό, η ΚΟΑ από το προβληματικό «Παλλάς» βρέθηκε στην προσωρινή αίθουσα του Ωδείου Αθηνών, που αποδείχτηκε ακατάλληλη για τις δοκιμές μιας τόσο μεγάλης ορχήστρας, ενώ η πολιτεία δεν έχει υλοποιήσει την υπόσχεση για αποπεράτωση του αμφιθεάτρου του Ωδείου Αθηνών, που θα παραχωρηθεί αποκλειστικά στην ορχήστρα.

«Εχουν υποσχεθεί αυτόν το χώρο στα υπόγεια του Ωδείου Αθηνών, αλλά όλο τον τάζουνε και τίποτα δε γίνεται», αναφέρει ο συνθέτης. «Το κόστος είναι ελάχιστο για να φτιαχτεί αυτή η αίθουσα, η αποπεράτωση της οποίας είναι υποχρέωση της πολιτείας από χρόνια. Δεν τους ενδιαφέρει όμως ν ' αποκτήσει η Αθήνα χώρους πολιτισμού. Ούτε τώρα με την Ολυμπιάδα που ήταν ευκαιρία».

«Πιλάτος» η πολιτεία

Μιλώντας για το ρόλο του κράτους απέναντι στη μουσική, ο Τ. Καλογερόπουλος δηλώνει πως «η ελληνική πολιτεία μέχρι στιγμής έπαιξε το ρόλο του Πιλάτου. Στην Αθήνα των τεσσάρων εκατομμυρίων κατοίκων, όπου σε κάθε γωνιά υπάρχει και ένα ωδείο ή μουσική σχολή, δεν υπάρχει ούτε ένα κρατικό. Είναι φοβερό. Δε μιλάμε για κρατική ακαδημία, αλλά για ένα ωδείο κρατικό. Ομως, ούτε ένα... Το κυριότερο απ' όλα όμως είναι ότι δεν υπάρχει ενιαία επιτροπή απονομής πτυχίων και διπλωμάτων, με αποτέλεσμα να γίνεται εμπόριο και να δίνουν δέκα - δέκα τα πτυχία. Η πολιτεία πρέπει επιτέλους να θεσπίσει μια ενιαία επιτροπή απονομής πτυχίων και διπλωμάτων. Ενας που δίνει, για παράδειγμα, για δίπλωμα βιολιού, είτε προέρχεται από ωδείο της Κατερίνης, είτε από ωδείο της Αλεξανδρούπολης, είτε από το Κουκάκι, θα πρέπει να παίζει ενώπιον των ίδιων ανθρώπων, που θα κρίνουν με ενιαία σταθμά. Και φυσικά είναι απαραίτητη μια Μουσική Ακαδημία. Ολη η Ελλάδα είναι γεμάτη ταλέντα που χάνονται. Υπάρχουν ταλέντα στη χώρα. Ας μην ξεχνάμε ότι με μηδενική παράδοση βγάλαμε τον μεγαλύτερο μαέστρο του κόσμου, τον Μητρόπουλο και τη μεγαλύτερη πριμαντόνα, την Κάλλας».

Στην ερώτηση, δε, «γιατί άραγε πρέπει ο εργαζόμενος να πληρώνει μια περιουσία για να μάθει το παιδί του μουσική;», ο Τ. Καλογερόπουλος λέει: «Ρωτήστε το κράτος. Να σας απαντήσει γιατί ο εργαζόμενος πρέπει να πληρώνει μια περιουσία για να γίνει καλά στην υγεία του, γιατί πρέπει να πληρώνει μια περιουσία για τόσα άλλα. Οπως πάει, τα πάντα θα αποτιμηθούν σε χρήμα. Ο φτωχός θα είναι χειρότερος από το σκλάβο. Αυτό είναι το μέλλον αν δεν αγωνιστούμε».


Ρουμπίνη ΣΟΥΛΗ