Η δικαιολογία για την απόφαση της Υγειονομικής Επιτροπής ήταν ότι η εργασία που κάνει η πυροσβέστης «εγκυμονεί κινδύνους για την ασφάλεια της ζωής της και του τέκνου που κυοφορεί». Κι όμως, η Πυροσβεστική Υπηρεσία Λεχαινών έχει τη δυνατότητα να απασχολήσει τη δασοπυροσβέστη σε εργασία γραφείου, όπως επισημαίνεται σε έγγραφο του Τμήματος Κοινωνικής Προστασίας της Επιθεώρησης Εργασίας Ηλείας. Και ο νόμος προβλέπει την προσωρινή μετάθεση της εγκύου, όταν η εργασία είναι επικίνδυνη!
Από την άλλη πλευρά, έκλεισε ο Παιδικός Σταθμός της Εμπορικής Τράπεζας για ...οικονομικούς λόγους.
Φαίνεται, όμως, ότι υπάρχει μητρότητα Α` και Β` κατηγορίας: Την ίδια μέρα που δόθηκε δημοσιότητα στην απόλυση της εγκύου, διαβάσαμε ότι με το «νομοσχέδιο για τους δικαστικούς» χορηγείται εννιάμηνη άδεια με αποδοχές στις μητέρες δικαστικούς λειτουργούς για την ανατροφή των παιδιών τους. Το μέτρο, που ισχύει ήδη για τους δημόσιους και δικαστικούς υπαλλήλους, επεκτείνεται τώρα και στις μητέρες δικαστίνες για λόγους ισότητας, αλλά και λαμβάνοντας υπόψη το άρθρο 21 του Συντάγματος, που θέτει τη μητρότητα και την παιδική ηλικία υπό την προστασία του κράτους.
Εμείς θα συμφωνήσουμε ότι κάθε μέτρο για την προστασία της μητρότητας είναι καλόδεχτο και, μάλιστα, θα έπρεπε να επεκταθεί στις εργαζόμενες γενικότερα. Σήμερα όμως, το νομικό καθεστώς που διέπει τις άδειες κύησης, λοχείας, καθώς και τις γονικές άδειες, δεν έχει απλά δυο μέτρα και σταθμά, αλλά ...πολλά μέτρα και σταθμά. Με διαφαινόμενο τον κίνδυνο να παραβιάζεται ολοένα και περισσότερο ο νόμος που απαγορεύει την απόλυση εγκύου στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αλλά και ένα χρόνο μετά τον τοκετό.
Δεν έχει άδικο η Ομοσπονδία Γυναικών Ελλάδας, όταν καταγγέλλει ότι πίσω από το κλείσιμο του Παιδικού Σταθμού της Εμπορικής Τράπεζας κρύβεται η πολιτική συρρίκνωσης των εργατικών δικαιωμάτων και κοινωνικών κατακτήσεων, που προωθούν οι ελληνικές κυβερνήσεις και η Ευρωπαϊκή Ενωση. «Η λαϊκή οικογένεια, τονίζει η ΟΓΕ, έχει ανάγκη παιδικούς σταθμούς σύγχρονους, κρατικούς και δωρεάν, όσους χρειάζεται σε κάθε γειτονιά». Ομως, «η κοινωνική αξία της μητρότητας και η προστασία της από την πολιτεία δεν έχει τυχαία εξαφανιστεί απ' όλα τα κείμενα της Ευρωπαϊκής Ενωσης και απ' όλους τους ετήσιους προϋπολογισμούς των ελληνικών κυβερνήσεων, σε αντίθεση με τα κροκοδείλια δάκρυα περί της υπογεννητικότητας». Και υπογραμμίζει: «Οι γυναίκες της χώρας πρέπει να αγωνιστούν μέσα από τους φορείς του λαϊκού κινήματος, μέσα από την ΟΓΕ, για να αποτρέψουν τα χειρότερα που έρχονται και να διεκδικήσουν κοινωνικές παροχές σύμφωνα με τις σύγχρονες ανάγκες τους».
Σύμφωνα με φυλλάδιο που έχει κυκλοφορήσει από το Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας ενημερωτικά για τις εργαζόμενες στον ιδιωτικό τομέα:
- Απαγορεύεται σε εργοδότη να απολύσει εργαζόμενη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και για ένα χρόνο μετά τον τοκετό ή και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, όταν η έγκυος απουσιάζει λόγω ασθένειας που οφείλεται στην κύηση ή τον τοκετό, εκτός αν υπάρχει σπουδαίος λόγος.
Σπουδαίος λόγος σε καμία περίπτωση δεν είναι η μείωση της απόδοσης της εγκύου στην εργασία της, εφόσον η μείωση οφείλεται στην εγκυμοσύνη ή τον τοκετό. Ακόμα και όταν υπάρχει σπουδαίος λόγος, ο εργοδότης είναι υποχρεωμένος να αιτιολογήσει επαρκώς την έγγραφη καταγγελία και να την κοινοποιήσει στην Επιθεώρηση Εργασίας.
- Απαγορεύεται σε εργοδότη να μεταβάλει δυσμενώς τους όρους εργασίας εγκύου ή γυναίκας που απουσιάζει με άδεια μητρότητας (π.χ. να στερήσει κάποια εργαζόμενη από το δικαίωμά της για ετήσια βαθμολόγηση, επειδή απουσιάζει με άδεια μητρότητας).
ΑΔΕΙΑ ΜΗΤΡΟΤΗΤΑΣ: 17 βδομάδες (8 πριν και 9 μετά τον τοκετό) με πλήρεις αποδοχές. Η άδεια μητρότητας θεωρείται χρόνος απασχόλησης για όλα τα εργασιακά δικαιώματα.
Μέτρα για την ασφάλεια και την υγεία των εγκύων, λεχωνών και γαλουχουσών εργαζομένων κατά την εργασία.
Α. Υπάρχουν εργασίες, οι οποίες πιθανόν να εκθέτουν τις έγκυες, λεχώνες και γαλουχούσες (μέχρι ένα έτος από τον τοκετό) εργαζόμενες σε συγκεκριμένους κινδύνους: Από φυσικούς παράγοντες (ιδίως δονήσεις, θορύβους, ιοντίζουσες και μη ιοντίζουσες ακτινοβολίες, υπερβολικά υψηλές και υπερβολικά χαμηλές θερμοκρασίες), από βιολογικούς, χημικούς και άλλους παράγοντες (ιδίως χτυπήματα σε δάπεδα, σε μηχανήματα ή αντικείμενα, απότομες κινήσεις, μετακινήσεις μέσα και έξω από τις εγκαταστάσεις της επιχείρησης, μεταφορά φορτίων με τα χέρια, που έχει επικίνδυνες επιπτώσεις στη σπονδυλική στήλη ή στο έμβρυο, ψυχική, φυσική ή πνευματική κόπωση) ή από ορισμένες ειδικές παραγωγικές διαδικασίες (ιδίως βιομηχανικές παραγωγικές διαδικασίες με κινδύνους έκθεσης σε καρκινογόνους παράγοντες) ή ειδικές συνθήκες εργασίας (ιδίως ορυχεία και μεταλλεία). Σ' αυτές τις περιπτώσεις, ο εργοδότης οφείλει:
- Να έχει στη διάθεσή του γραπτή εκτίμηση των κινδύνων, η οποία θα προσδιορίζει τη φύση, το βαθμό και τη διάρκεια της έκθεσης των εγκύων, λεχωνών και γαλουχουσών εργαζομένων, ώστε να μπορούν ν' αξιολογηθούν όλοι οι κίνδυνοι για την ασφάλεια και την υγεία τους και όλες οι επιπτώσεις στην εγκυμοσύνη ή το θηλασμό.
- Να καθορίζει τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν και να ενημερώνει τις εργαζόμενες και τους -τις εκπροσώπους των εργαζομένων στην επιχείρηση. Αν η αξιολόγηση δείξει κινδύνους για την ασφάλεια ή την υγεία εγκύου, λεχώνας ή γαλουχούσας εργαζόμενης, ο εργοδότης πρέπει να πάρει τα απαραίτητα μέτρα για να μην εκτεθεί η εργαζόμενη σ' αυτόν τον κίνδυνο:
- Να προσαρμόσει μόνιμα ή και προσωρινά τις συνθήκες εργασίας ή και το χρόνο εργασίας της.
- Αν μια μέτρια προσαρμογή είναι τεχνικά ή αντικειμενικά αδύνατη, να της εξασφαλίσει αλλαγή θέσης.
- Αν κι αυτό είναι τεχνικά ή αντικειμενικά αδύνατο, η εργαζόμενη αυτή απαλλάσσεται από την εργασία της για όσον καιρό χρειάζεται η προστασία της ασφάλειας ή της υγείας της.
Τα παραπάνω ισχύουν μέχρι και ένα χρόνο μετά τον τοκετό.
Ανεξάρτητα από τα παραπάνω, για τις έγκυες γυναίκες που εργάζονται μπροστά σε οθόνες οπτικής απεικόνισης, θα πρέπει να υπάρχει συμπληρωματική ενημέρωση και μέριμνα για την καλύτερη αντιμετώπιση προβλημάτων, ψυχολογικών κυρίως, κατά τα πρώτα στάδια της κύησης και εργονομικών, κυρίως στα μεταγενέστερα, που προκαλούνται από την εργασία αυτή.
Β. Οι έγκυες εργαζόμενες δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να υποχρεωθούν να εκτελέσουν δραστηριότητα, η οποία αξιολογήθηκε ότι πιθανόν να τις εκθέτει σε επικίνδυνους για την υγεία ή την ασφάλειά τους παράγοντες.
Γ. Οι γαλουχούσες εργαζόμενες (μέχρι ένα χρόνο από τον τοκετό), το ίδιο, δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να υποχρεωθούν.
Δ. Οι έγκυες, λεχώνες και γαλουχούσες με πλήρη ή μερική απασχόληση που δουλεύουν νύχτα, μετακινούνται σε αντίστοιχη θέση ημέρας, εφόσον υποβάλουν ιατρικό πιστοποιητικό, που να βεβαιώνει ότι πρέπει να ληφθεί αυτό το μέτρο για την ασφάλεια και την υγεία τους. Αν μια τέτοια μετακίνηση είναι τεχνικά ή αντικειμενικά αδύνατη, απαλλάσσονται από την εργασία.
Ε. Οι αλλαγές που προαναφέρθηκαν (προσαρμογή των συνθηκών ή και του χρόνου εργασίας, μετακίνηση από νυχτερινή εργασία σε εργασία ημέρας και αλλαγή θέσης εργασίας) σε καμία περίπτωση δε συνεπάγονται απώλεια των κάθε είδους αποδοχών ή άλλων δικαιωμάτων που απορρέουν από τη σύμβαση εργασίας.
Αν κάποια εργαζόμενη απαλλαγεί τελικά από την εργασία της για τους λόγους που αναφέρθηκαν, ο εργοδότης τής καταβάλλει τις μισές αποδοχές για τις πρώτες 25 μέρες. Αυτό δεν επηρεάζει σε τίποτα τις υποχρεώσεις του για τις περιπτώσεις αναρρωτικής άδειας.
ΣΤ. Οι έγκυες εργαζόμενες απαλλάσσονται από την εργασία τους χωρίς περικοπή αποδοχών, όταν πρέπει να υποβληθούν σε εξετάσεις προγεννητικού ελέγχου και εφόσον αυτές οι εξετάσεις πρέπει να γίνουν κατά τις εργάσιμες ώρες.
Δικαιώματα μερικώς απασχολουμένων με οικογενειακές υποχρεώσεις
Ο εργοδότης δεν έχει αξίωση για παροχή εργασίας πέρα από τη συμφωνημένη από μερικώς απασχολούμενο -η, που βαρύνεται με οικογενειακές υποχρεώσεις. Οι εργαζόμενοι -ες που έχουν από την πρόσληψή τους ή μεταγενέστερα συμφωνήσει με τον εργοδότη τους να απασχολούνται για λόγους οικογενειακών υποχρεώσεων με μειωμένο ωράριο, έχουν δικαίωμα να αναλάβουν εργασία ή να επανέλθουν, με αίτησή τους, σε απασχόληση με πλήρες ωράριο, εάν υπάρχει κενή θέση, ανεξάρτητα εάν εξακολουθούν οι περιστάσεις που τους ανάγκασαν να εργάζονται με μειωμένο ωράριο.
Ολα τα παραπάνω ισχύουν για τις μισθωτές εργαζόμενες - και αναλογικά για τις μερικώς απασχολούμενες. Οσες όμως δεν είναι μισθωτές, βρίσκονται «επί ξύλου κρεμάμενες» - δεν καλύπτονται από το νόμο. Για παράδειγμα, όσες εργάζονται με σύμβαση έργου πρέπει να παραδώσουν την εργασία που ανέλαβαν στο χρόνο που έχει συμφωνηθεί. Αν δεν την παραδώσουν, δε θα πληρωθούν. Επίσης, δεν καλύπτονται από το νόμο οι εποχικές εργαζόμενες και όσες δουλεύουν με δελτίο παροχής υπηρεσιών. Στην περίπτωση, π.χ., που μια γυναίκα εργάζεται με δελτίο παροχής υπηρεσιών πολλά χρόνια και την απολύσουν, έστω κι αν είναι έγκυος, δεν μπορεί να κάνει τίποτα - εκτός αν προσπαθήσει δικαστικά να αποδείξει ότι είχε σύμβαση εργασίας ή ότι η εργασία της ήταν εξαρτημένη και ότι δεν ήταν η ίδια ελεύθερη επαγγελματίας. Για να γίνει όμως αυτό, πρέπει να αποδείξει ότι πήγαινε σε τακτική βάση στο χώρο εργασίας, η εργασία της ελεγχόταν από κάποιον υπεύθυνο, να έχει μάρτυρες κλπ., κλπ. Μόνο «κατ' επιείκεια» μπορεί να εφαρμοστεί ο νόμος σ' αυτές τις περιπτώσεις και να μην απολυθεί μια εργαζόμενη που είναι έγκυος. Η μητρότητα, λοιπόν, θα εξαρτάται για την προστασία της από το νόμο, θα «κρέμεται» από τη ...φιλανθρωπική διάθεση που θα δείξουν στην ...ευτυχή μέλλουσα μητέρα;