Σοβαρά ερωτηματικά προκαλούνται από την πρόσφατη γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου υπέρ της δημιουργίας μονάδας επεξεργασίας απορριμμάτων και συγκροτήματος παραγωγής ενέργειας από τα απορρίμματα στο Νομό Ημαθίας, σε απόσταση 1,5 χιλιομέτρου από τον αρχαιολογικό χώρο της Βεργίνας και εντός περιοχής κηρυγμένης ως τοπίου ιδιαίτερου φυσικού κάλλους.

Θυμίζουμε (όπως γράφτηκε στο «Ρ» στις 15/12/2004), ότι η εν λόγω προμελέτη κατατέθηκε στο ΚΑΣ από τον ενιαίο σύνδεσμο των δήμων του νομού για τη διαχείριση των απορριμμάτων και στη συνεδρίαση παραβρέθηκε και ο νομάρχης Ημαθίας, επικεφαλής ολιγομελούς αντιπροσωπείας. Οι παριστάμενοι υποστήριξαν ότι η μονάδα θα είναι υπερσύγχρονη, θα κατασκευαστεί σε υπάρχον σκάμμα της ΔΕΗ, το οποίο δε θα υπερβούν οι εγκαταστάσεις σε πλάτος και ύψος, ότι η εγκατάσταση δεν είναι ορατή από τον αρχαιολογικό χώρο της Βεργίνας, άρα δεν προκαλεί έμμεση βλάβη σύμφωνα με τη νομοθεσία, δε θα ρυπαίνει με λύματα ή με οσμές το περιβάλλον, αλλά και τον παρακείμενο Αλιάκμονα από τον οποίο υδρεύεται η Θεσσαλονίκη, ενώ, με τη δημιουργία της, θα κλείσουν οι περίπου 80 ανεξέλεγκτες χωματερές του νομού, μερικές από τις οποίες βρίσκονται κοντά σε αρχαιότητες.

Τα ερωτηματικά, ωστόσο, προκαλούνται από το γεγονός ότι κατά της συγκεκριμένης χωροθέτησης της μονάδας - και όχι κατά της δημιουργίας της γενικώς που όλα δείχνουν ότι είναι απαραίτητη - τάσσονται όλοι οι συναρμόδιοι φορείς, συμπεριλαμβανομένων και των τοπικών εφορειών του υπουργείου Πολιτισμού, του ΤΕΕ, του Δασαρχείου, του Δήμου Βέροιας κ.ά.! Υπέρ είναι ο σύνδεσμος και - εσχάτως - το ΚΑΣ. Από αυτή την πλευρά, ο ισχυρισμός του νομάρχη στο ΚΑΣ, ότι οι αντιδράσεις προέρχονται μόνο από «κατ' επάγγελμα οικολόγους», φαντάζει άκρως απαξιωτικός σε σχέση με την πραγματικότητα.

Ας δούμε αναλυτικότερα την τεκμηρίωση των φορέων που αντιδρούν. Καταρχήν, η κήρυξη της περιοχής στην οποία χωροθετείται η μονάδα ως «τόπου ιδιαίτερου φυσικού κάλλους» έγινε από το υπουργείο Μακεδονίας - Θράκης το 1993 (ΦΕΚ Β΄ 79/17-2-93). Ο ισχυρισμός του νομάρχη στο ΚΑΣ ότι αυτή η κήρυξη είναι παράνομη, διότι τότε είχε αρθεί η εν λόγω αρμοδιότητα από το υπουργείο Μ-Θ, καταρρίπτεται από το έγγραφο του υπουργείου τον Αύγουστο του 2003, με το οποίο απαντάει στον Ενιαίο Σύνδεσμο Διαχείρισης Απορριμμάτων ΟΤΑ Ν. Ημαθίας, ο οποίος είχε αιτηθεί την τροποποίηση της κήρυξης: «(...) μέχρι σήμερα δεν έχουν τεθεί υπόψη του Υπουργείου Μακεδονίας - Θράκης νεότερα πλήρη στοιχεία με βάση τα οποία να καθίσταται δυνατή η υποβολή τεκμηριωμένης εισήγησης (...) σχετικά για την αναγκαιότητα ανάκλησης ή τροποποίησης της υπ' αριθ. 8383/92 απόφασης του ΥΜΑ-Θ περί "Χαρακτηρισμού της ευρύτερης περιοχής των αρχαιολογικών χώρων της Βεργίνας - Παλατιτσίων Ν. Ημαθίας ως τόπου ιδιαίτερου φυσικού κάλλους"(...)».

Το Δασαρχείο Βέροιας σε έγγραφό του τον Ιούλιο του 2003 αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι «η έκταση προστατεύεται από τις διατάξεις της ισχύουσας δασικής νομοθεσίας» και ότι οποιαδήποτε επέμβαση «στην ανωτέρω έκταση δάσους προϋποθέτει την έγκριση αλλαγής χρήσης της και την παραχώρησή της για το συγκεκριμένο σκοπό» δεδομένης και της παραπάνω κήρυξης.

Η Νομαρχιακή Επιτροπή Χωροταξίας και Περιβάλλοντος δεν έχει αντίρρηση για τη συγκεκριμένη θέση - γνωστή στο νομό και ως «θέση 12» - με τον όρο όμως της παύσης της κήρυξης. Η Διεύθυνση Πολεοδομίας συνηγορεί ότι δεν επιτρέπεται αυτή η εγκατάσταση στη συγκεκριμένη θέση, ενώ αρνητική απόφαση έχει λάβει το ΔΣ του Δήμου Βέροιας.

Η Νομαρχιακή Επιτροπή Ημαθίας του Τμήματος Κεντρικής Μακεδονίας του ΤΕΕ, ενημερώνει, το 2003, το ΥΠΕΧΩΔΕ ότι «αποφάσισε ομόφωνα να προσβάλει την απόφαση του Νομάρχη Ημαθίας περί "εγκρίσεως καταλληλότητας χώρου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Ν. Ημαθίας" ενώπιον του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας». Σε έγγραφο της ΝΕ Ημαθίας του ΤΕΕ τον περασμένο Μάη σημειώνεται πως ενώ η αρμόδια υπηρεσία εισηγήθηκε στον περιφερειάρχη την έκδοση αρνητικής απόφασης για τη χωροθέτηση του έργου και «ενώ λοιπόν θα έπρεπε στο χρονικό εκείνο σημείο το θέμα να κλείσει, περιέργως δεν εκδόθηκε καμιά απόφαση. Προτιμήθηκε από τους επισπεύδοντες προ της βεβαιότητας της οριστικής αρνήσεως η απόσυρση του θέματος, η αλλαγή της ονομασίας του έργου με την προσθήκη "συγκρότημα παραγωγής ενέργειας από απορρίμματα" ώστε να αλλάξει το αρμόδιο όργανο της διοίκησης περί την έγκριση» και να ξεκινήσει η διαδικασία πάλι από το μηδέν.

Η κοντινή απόσταση από τη Βεργίνα επέβαλλε την εμπλοκή και της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας στην υπόθεση. Οι Διευθύνσεις Βυζαντινών και Κλασικών και Προϊστορικών Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού εισηγήθηκαν αρνητικά για τη συγκεκριμένη χωροθέτηση, ταυτιζόμενες με την τεκμηρίωση των αρμόδιων τοπικών Εφορειών. Η Διεύθυνση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων σημείωνε μεταξύ άλλων ότι «η κατασκευή και λειτουργία της προτεινόμενης με τη μελέτη μονάδας δε συνάδει με την προσπάθεια προστασίας και ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου της Βεργίνας».

Τον περασμένο Μάη η ΙΖ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, σε έγγραφό της προς το ΥΠΠΟ και το ΥΠΕΧΩΔΕ (κοινοποιημένο στη Νομαρχία Ημαθίας και στο υπουργείο Μακεδονίας - Θράκης) σημειώνει, μεταξύ άλλων: «Ο χώρος που ορίζεται για την κατασκευή της μονάδας επεξεργασίας απορριμμάτων βρίσκεται σε απόσταση μόλις 1,5 χιλιομέτρου από το όριο του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου των Αιγών (Βεργίνα) που συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο των μνημείων της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO και σε απόσταση μόλις 4 χιλιομέτρων από τη θέση του Μουσείου των Αιγών που, πρέπει να σημειωθεί, με 200-300 χιλιάδες επισκέπτες ετησίως είναι, τουλάχιστον όσον αφορά στο ενδιαφέρον του κοινού, ο πιο σημαντικός αρχαιολογικός χώρος της χώρας βορείως της Αττικής και των Δελφών».

Προσθέτει ότι στο χώρο έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη επιφανειακών αρχαιοτήτων, ενώ βρίσκεται πάνω στον αρχαίο οδικό άξονα που συνέδεε την Πύδνα και τις Αιγές με τις πόλεις του Βερμίου. «Παρόμοια και μάλιστα με περισσότερες επιφανειακές ενδείξεις είναι η κατάσταση στο άμεσο περιβάλλον της προτεινόμενης θέσης 12, γεγονός που σημαίνει ότι οποιαδήποτε τυχόν επέμβαση στην επίμαχη περιοχή (απαραίτητη διεύρυνση του χώρου του δανειοθαλάμου, χωματουργικά, οδοποιία κλπ.) θα είχε σαν προϋπόθεση ιδιαίτερα χρονοβόρες δοκιμαστικές και σωστικές ανασκαφικές τομές σε μεγάλη έκταση». Επιπλέον, η Εφορεία εφιστά την προσοχή στο ότι το καθεστώς προστασίας της περιοχής δεν έγινε μόνο για αισθητικούς - περιβαλλοντικούς χώρους, αλλά και για ιστορικούς.