Οι γιορτές πέρασαν αφήνοντάς μας μια απέραντη κόπωση, μια γεύση νοσταλγίας αλλά και προσδοκίας για τις επόμενες γιορτές που φέτος θα αργήσουν. Δε μένει λοιπόν παρά να γράψουμε έναν επίλογο... Οχι τον προσωπικό μας, φυσικά, αυτός έγινε ήδη, αλλά τον γενικό. Δε θα μπορούσαμε, λοιπόν, να βρούμε καλύτερο από τον Επίλογο των δύο χαρισματικών συγγραφέων Στράτου Θεοδοσίου (αναπληρωτής καθηγητής ΠΑ) και Μάνου Δανέζη (επίκουρος καθηγητής), που παραθέτουν στο εξαιρετικό βιβλίο τους «Ο κύκλος του χρόνου: Αστρονομία και μυστηριακές λατρείες» εκδόσεις Δίαυλος.

«Από τους πανάρχαιους χρόνους οι άνθρωποι, εντυπωσιασμένοι από το μεγαλειώδες θέαμα του ανατέλλοντος και δύοντος Ηλίου, καθώς και των επιδράσεών του στη Γη, αναγόρευσαν το άστρο της μέρας σε υπέρτατο θεό.

Οι λαοί, απ' άκρου εις άκρον, λάτρεψαν τον Ηλιο και αυτή η λατρεία του συγκεκαλυμμένη φτάνει ως τις ημέρες μας, απηχώντας την κεφαλαιώδη σημασία του για τις παραγωγικές δραστηριότητες των ανθρώπων. Εξάλλου η συνειδητοποίηση του ζωοποιού και ζωογόνου χαρακτήρα του τον συνέδεσε με αυτή καθ' εαυτή τη ζωή στη Γη.

Η αέναη, αιώνια πορεία του στο στερέωμα, που σηματοδοτεί την εναλλαγή των εποχών του έτους, έδειξε στους ανθρώπους την απόλυτη κυριαρχία του. Ηταν ο φωτοδότης και ζωοδότης θεός. Οι ακτίνες του στη συνεχή τροχιά του επηρεάζουν και σχετίζονται άμεσα με τις κύριες δραστηριότητές τους. Τα τέσσερα βασικά σημεία του κύκλου του, οι δύο ισημερίες και τα δύο ηλιοστάσια, όπως ήδη αναφέραμε, είναι σημαντικά ημερολογιακά ορόσημα, ταυτόχρονα όμως υποδεικνύουν και τον κύκλο των γεωργικών εργασιών.

Η φθινοπωρινή ισημερία δείχνει την προετοιμασία για τη σπορά των δημητριακών, ενώ το χειμερινό ηλιοστάσιο σχετίζεται με το τέλος της. Η εαρινή ισημερία προαναγγέλλει το μεγάλωμα των σπαρτών, ενώ το θερινό ηλιοστάσιο δηλώνει το τέλος του θερισμού.

Επόμενο ήταν, λοιπόν, τα τέσσερα αυτά χαρακτηριστικά σημεία της τροχιάς του Ηλιου να περιβληθούν με μαγικοθρησκευτικές τελετές και λατρευτικές συνήθειες, που μπορεί σήμερα να έχουν χάσει την αστρονομικομυθολογική σημασία τους, ωστόσο ασυνείδητα επιζούν σχεδόν ανέπαφες στους μύθους, τα έθιμα, τις παραδόσεις και τα δημοτικά τραγούδια των λαών. Τα πανάρχαια έθιμα του Δωδεκαημέρου διατηρούνται σε όλους τους Ευρωπαίους, ενώ γίνεται προσπάθεια - από τους πολιτιστικούς συλλόγους - για την αναβίωση όσων έχουν λησμονηθεί.

Τα αρχέγονα αυτά έθιμα είναι απαραίτητο να επιζήσουν, αφού επιτακτική είναι η ανάγκη του ανθρώπου να πορεύεται αντάμα με τις παραδόσεις του.

Στη μελέτη μας αυτή είδαμε όλους τους μύθους και τα έθιμα που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τις ισημερίες και τα ηλιοστάσια - ιδιαιτέρως εκείνα του χειμερινού ηλιοστασίου στην εορταστική περίοδο του Δωδεκαημέρου, με τους καλικάντζαρους και τα δαιμονικά. Επικεντρώσαμε στους άρχοντες του χιονιού και του χειμώνα, που απορροφήθηκαν πλέον παγκοσμίως από τη χαρακτηριστική μορφή του καλοκάγαθου γενειοφόρου γέροντα με την κατακόκκινη φορεσιά, τις μαύρες μπότες και τη λευκή ερμίνα. Ο Αγιος Βασίλης-Σάντα Κλάους είναι το πανανθρώπινο σύμβολο των αρχαίων τελετών του χειμερινού ηλιοστασίου, και με αυτή τη θρυλική μορφή κλείσαμε το αφιέρωμά μας στα κοινά έθιμα της ηπείρου μας».