«Δεν είμαστε απλά μια ποδοσφαιρική ομάδα, είμαστε ένα διεθνές εμπορικό σήμα και η οικοδόμηση αυτού του σήματος είναι πολύ σημαντική»... Τη δήλωση αυτή έχει κάνει ο εμπορικός διευθυντής της Μάντσεστερ, Αντι Ανσον, και αποτελεί μια από τις πιο χαρακτηριστικές παραδοχές για τον πραγματικό ρόλο των ομάδων - εταιριών. Ταυτόχρονα, αναδεικνύει απόλυτα τη φιλοσοφία και τους στόχους των κάθε είδους «ταγών» του επαγγελματικού ποδοσφαίρου.

Οι επιχειρηματίες, οι συνεργάτες τους και οι επαγγελματίες παράγοντες έχουν δει στο λαϊκότερο των αθλημάτων μια αστείρευτη «φλέβα χρυσού». Στο πλευρό τους και οι αστοί πολιτικοί, υπηρέτες του κεφαλαίου, που κάνουν τα πάντα για να διατηρηθεί αυτό και παράλληλα να λειτουργεί ως μέσο χειραγώγησης. Δε δίστασαν, λοιπόν, να δημιουργήσουν, σε αγαστή συνεργασία, τις συνθήκες και τη νοοτροπία που τους επέτρεψε να το εκμεταλλευτούν, διαστρεβλώνοντας τη φύση και τη μορφή του. Από θεμελιώδες δικαίωμα της νεολαίας, είτε σε επίπεδο άσκησης, είτε ψυχαγωγίας, το μετέτρεψαν σε επιχείρηση.

Το ποδόσφαιρο δεν αποτελεί πλέον δραστηριότητα για την ανάπτυξη της προσωπικότητας, για τη θεμελίωση των ανθρωπιστικών αξιών, τη διατήρηση της υγείας και άλλων ιδιοτήτων που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής. Στα σχέδιά τους, που σε μεγάλο βαθμό έχουν επιτευχθεί, είναι μια επιχείρηση κέρδους και εξουσίας. Που εντέχνως προβάλλει - επιβάλλει το ρόλο του θεατή - χειροκροτητή και φυσικά του καταναλωτή. Αυτό μπορεί να μην έχει καμιά σχέση με τις ανάγκες άθλησης του κόσμου, αλλά εξυπηρετεί πολλούς σκοπούς. Δεν τονίζει τις τεράστιες ελλείψεις σε υποδομές άθλησης, άρα και τις κρατικές ευθύνες, ενώ με έμμεσο - έξυπνο τρόπο δημιουργεί τη «συνείδηση του καναπέ» και «του απέξω».

Και φυσικά - με τον κατάλληλο χειρισμό των κρατούντων - οδηγεί σε ακίνδυνη ιεράρχηση αξίες και συμπεριφορές. Ολα ταυτίζονται με την ομάδα. Μέσω αυτής διοχετεύονται συναισθήματα, «κουκουλώνονται» αδιέξοδα και προβλήματα. Μπορεί κάποιος να είναι άνεργος, αλλά το... ξεχνάει με τη νίκη... Απαξιώνονται τα υπόλοιπα και επισκιάζονται καθοριστικά για τη ζωή θέματα. Επίσης, η λατρεία μεταφράζεται σε αγορά προϊόντων και υπηρεσιών, ταυτισμένων με την ομάδα. Πρόκειται, δηλαδή, για ένα σύστημα πολύ πιο κερδοφόρο, βολικό και ακίνδυνο για τους κατέχοντες...

Σύμφωνα με την ετήσια έκδοση του ελεγκτικού ομίλου «Deloitte and Touche» με τίτλο «Annual Review of Football Finance 2004», ο συνολικός κύκλος εργασιών των ευρωπαϊκών ΠΑΕ άγγιξαν τα 10 δισεκατομμύρια ευρώ!... Πέντε πρωταθλήματα (Αγγλίας, Ιταλίας, Ισπανίας, Γερμανίας, Γαλλίας) παράγουν το 50% του συνολικού ποσού. Στην κορυφή της λίστας είναι η «Πρέμιερ Λιγκ», με κύκλο εργασιών 1,7 δισεκατομμύρια ευρώ (κατά μέσο όρο, 89 εκατομμύρια ευρώ ανά ΠΑΕ) και ακολουθεί το «Καμπιονάτο» με κύκλο εργασιών 1,1 δισ. ή 65 εκατομμύρια ευρώ ανά εταιρία.

Η «Deloitte and Touche» πρόσφατα δημοσιοποίησε και τη λίστα με τις 20 πλουσιότερες εταιρίες - ομάδες, φέτος. Για 8η συνεχόμενη χρονιά προηγείται η Μάντσεστερ με τζίρο 277.934.000 ευρώ. Αλλο ένα ενδεικτικό στοιχείο είναι ότι μέσα σε ενάμιση χρόνο η μετοχική της αξία, στο χρηματιστήριο του Λονδίνου, υπερδιπλασιάστηκε... Ακολουθεί η Ρεάλ Μαδρίτης με 253 εκατομμύρια ευρώ και στην τρίτη θέση βρίσκεται η Μίλαν (του μεγιστάνα των ΜΜΕ και Ιταλού πρωθυπουργού Σίλβιο Μπερλουσκόνι) με 147,2 εκατομμύρια ευρώ!.. Τα αποτελέσματα προκύπτουν από τα έσοδα των εταιριών - ομάδων από τις πωλήσεις εισιτηρίων, τις εμπορικές συμφωνίες, τα τηλεοπτικά δικαιώματα, τις πωλήσεις των επισήμων προϊόντων και την εμπορική εκμετάλλευση των γηπέδων για εκδηλώσεις, συναυλίες κλπ...

Μέσα σ' αυτή την πραγματικότητα, λοιπόν, οι αρχές και ο ρομαντισμός δεν έχουν θέση, πλην της περίπτωσης κούφιων εξαγγελιών από τους πολιτικούς. Τα πράγματα είναι κυνικά ξεκάθαρα. Μας θεωρείτε υπερβολικούς; Να, λοιπόν, τι απάντησαν στις κατηγορίες - διαπιστώσεις πολλών, ότι η ομάδα έχει μετατραπεί σε μια μηχανή μάρκετινγκ και κερδών, στελέχη της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ: «Είμαστε ένοχοι. Δεν έχουμε κανένα υψηλό ιδανικό σε αυτά που πάμε να πετύχουμε. Ομως, για να ανταγωνιστούμε σε διεθνή βάση, δεν μπορούμε να είμαστε καθισμένοι σε μια καρέκλα»...

Και πώς μεταφράζεται η... κινητικότητα; Π.χ. με είσοδο στην τεράστια ασιατική αγορά, όπου στόχος είναι η δημιουργία πελατολογίου που θα φτάσει και ίσως ξεπεράσει τα 40 εκατ. φιλάθλους... Εχει ανοίξει τουλάχιστον 10 «Mega Stores» στην Ασία και φέτος θα πραγματοποιήσει 15ήμερη περιοδεία σε χώρες της ηπείρου, με προσδοκία να ξεπεραστεί ο αριθμός των 23 εκατ. οπαδών που είχε προσελκύσει κατά την πρώτη της επίσκεψη το 1999... Η επιχειρηματική στρατηγική της Μάντσεστερ περιλαμβάνει εμπορικά καταστήματα, εστιατόρια, σχολεία ποδοσφαίρου και ένα ψηφιακό τηλεοπτικό κανάλι (ΜU TV), ώστε να βοηθήσει στην πώληση του εμπορικού της σήματος. Συμφωνία με την τράπεζα Barclays, η οποία θα προωθήσει την πιστωτική κάρτα της ομάδας ανά τον κόσμο. Ο στόχος λοιπόν (διά στόματος Ανσον) είναι ένας: «Το πώς θα αγκαλιάσουμε τους οπαδούς μας, τους ανθρώπους που αφήνουν χρήματα στην ομάδα»...

Και αν θεωρείτε ότι «αυτοί είναι επιχειρηματίες και κάνουν αυτό που ξέρουν» λανθάνετε, γιατί η φιλοσοφία έχει... ποτίσει και τους «ερασιτέχνες θεματοφύλακες». «Κινούμαστε σε υψηλό επίπεδο και αυτό είναι ορατό από τα εμπορικά αποτελέσματα (σ.σ. τηλεοπτικό συμβόλαιο (περίπου 380 εκατ. ευρώ) με το δίκτυο της ΕΒU, πακέτα φιλοξενίας, εισιτήρια, χορηγοί - MasterCard, McDonald's, Hyundai Motor, JVC, Canon, Carlsberg, Coca-Cola και Τ-Mobile - κλπ.). Για πρώτη φορά σε Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα (EURO), η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Ποδοσφαίρου (UEFA) έχει άμεση επαφή με τους υποστηρικτές, ενώ το εμπορικό πρόγραμμα ξεπέρασε τα όρια προγραμματισμού του. «Αυτό σημαίνει ότι δημιουργούνται περισσότερα έσοδα που διανέμονται σε όλο το ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο με μακροπρόθεσμη επίδραση. H πολιτική της UEFA είναι, αρχικά, να παραχθούν τα χρήματα και στη συνέχεια να διανεμηθούν για δραστηριότητες. Είναι μια σταθερή διανομή σε όλα τα μέλη της Ενωσης τα οποία συμμετέχουν στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα», δήλωσε το καλοκαίρι ο Λαρς-Κρίστερ Ολσον, γενικός γραμματέας της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας.

Με όλα αυτά λοιπόν - και συνυπολογίζοντας και την εξουσία που δίνει η διοίκηση του ποδοσφαίρου - λογικό επόμενο ήταν η δημιουργία αντιπαλοτήτων. Κυρίαρχοι παίχτες, ως τώρα, ήταν η Παγκόσμια Ομοσπονδία (FIFA) και η UEFA (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και μεταξύ τους διαμάχες). Ομως επειδή, όπως φαίνεται και από τα στοιχεία που αναφέραμε, τα λεφτά είναι πολλά, ήδη ξεκίνησαν οι διεργασίες αναδιανομής «της πίτας». Η Ευρωπαϊκή Ενωση ενέταξε τον αθλητισμό, άρα και το ποδόσφαιρο, στη βιομηχανία του θεάματος και του ελεύθερου χρόνου. Η λέξη βιομηχανία από μόνη της δίνει το στίγμα των βλέψεών της. Στόχος να πάρει το παιχνίδι στα χέρια της και να στηριχτεί (θεσμικά και κανονιστικά) η ακόμα μεγαλύτερη εμπορευματοποίηση του αθλήματος.

Τον ίδιο σκοπό έχουν και οι επιχειρηματίες. Αποφάσισαν - καιρό πριν - να ελέγχουν οι ίδιοι το «προϊόν» τους, χωρίς μεσολαβητές, άρα να καρπώνονται περισσότερα. Ο κίνδυνος της απώλειας των τεράστιων συμφερόντων, λογικά προκάλεσε αντιδράσεις από τους θιγόμενους (UEFA, FIFA). Ομως μετά και την εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Ενωσης στο... παιχνίδι, οι εξελίξεις επιταχύνθηκαν. Οι εκπρόσωποι των Ευρωπαϊκών Λιγκών συναντήθηκαν (όχι τυχαία) στις Βρυξέλλες και υπέγραψαν τη διακήρυξη προθέσεων. Μη σας ξεγελά ο τίτλος. Ονομάστηκε έτσι για λόγους τακτικής (είναι σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις αθλητικών αρχών - εκπροσώπων επαγγελματικού ποδοσφαίρου, για το αν οι δεύτεροι θα αποκτήσουν κυρίαρχο λόγο μέσω των αθλητικών αρχών ή ανεξάρτητα). Στην ουσία υφίσταται πλέον (τυπικά θα επικυρωθεί τον Απρίλη) η Ενωση Ευρωπαϊκών Λιγκών. Αποκτά δηλαδή νομική υπόσταση ο συνασπισμός των Ευρωπαίων επιχειρηματιών ποδοσφαίρου.

Πρόκειται για καθοριστικό βήμα που θα οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερο καλούπωμα του ποδοσφαίρου στα ασφυκτικά πλαίσια που επιτάσσει η εμπορευματοποίησή του και η εξυπηρέτηση των επιχειρηματιών που το εκμεταλλεύονται. Αλλωστε, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, στους σκοπούς είναι «να προωθήσει τα συμφέροντα των λιγκών» δηλαδή των επιχειρήσεων - ομάδων που τις συγκροτούν... Π.χ. θα διεκδικήσουν, από καλύτερη θέση, δυνατότητα να αποζημιώνονται για να παραχωρούν τους ποδοσφαιριστές των συλλόγων για τις υποχρεώσεις των εθνικών ομάδων. Για να πάρετε μια ιδέα του μέλλοντος που επιφυλάσσουν στο άθλημα, να σας πούμε αυτό. Οταν η ΕΕ αναζητούσε τους εταίρους που θα λάβουν μέρος στον «κοινωνικό διάλογο» (με θέματα όπως π.χ. τον ενιαίο τύπο συμβολαίου) ουσιαστικά δεν αναγνώρισε την UEFA. Εσείς ασχολείστε με το ερασιτεχνικό ποδόσφαιρο τους είπαν και κατέστησαν βασικούς συνομιλητές την ένωση των επαγγελματιών ποδοσφαιριστών και εκπροσώπους των λιγκών (που τυπικά ως τώρα δεν έχουν νομική υπόσταση)... Η UEFA έγινε αποδεκτή, ουσιαστικά, χαριστικά. Είναι, λοιπόν, εύκολα κατανοητό, όταν αποκτήσουν και νομική υπόσταση οι επιχειρηματίες, σε ποιο βαθμό και υπέρ ποιου θα ισχυροποιήσουν το ρόλο τους, με τις ευλογίες της ΕΕ.