Τσε Γκεβάρα

***

Στις 8 Οκτώβρη του 1967, «ο πληρέστερος άνθρωπος της εποχής του», όπως έλεγε ο Σαρτρ, ο φλογερός επαναστάτης, ο κομμουνιστής, ο κομαντάντε, ο αντάρτης Ερνέστο Γκεβάρα, ο Τσε των εργατών και των φοιτητών, ο Τσε των λαών, περνούσε στο πάνθεον των «αθανάτων» της ιστορίας του προλεταριάτου, γινόταν μύθος και οδηγός «για τη νίκη πάντα», γινόταν το σύμβολο γενεών και γενεών.

***

«Υπήρξε από τους πιο οικείους, από τους πιο θαυμαστούς, από τους πιο αγαπητούς, και δίχως αμφιβολία, ο πιο εξαίρετος από τους επαναστάτες συντρόφους μας (...).

*

Ο Τσε ήταν από εκείνους τους ανθρώπους που αμέσως συμπαθούν όλοι, χάρη στην απλότητα, το χαρακτήρα, τη φυσικότητα, τη συντροφικότητα, την προσωπικότητα και την πρωτοπορία του, ακόμα και όταν δεν είχαν γίνει γνωστές οι άλλες ξεχωριστές αρετές που τον χαρακτήριζαν (...).

*

Ξεχείλιζε από ένα βαθύ πνεύμα μίσους και περιφρόνησης προς τον ιμπεριαλισμό (...).

*

Ξεχώριζε σαν αρχηγός ικανός και γενναίος, σαν ένας από αυτούς τους ανθρώπους, που όταν πρέπει να εκτελεστεί κάποια δύσκολη αποστολή, δεν περιμένει να του ζητήσουν να την αναλάβει (...).

*

Ο νους του συγκλονιζόταν από το όνειρο να αγωνιστεί και σε άλλες γωνιές της ηπείρου, και που, βέβαια, ήταν τόσο αλτρουιστής, τόσο ανιδιοτελής, τόσο πρόθυμος να αναλάβει πάντα ό,τι πιο δύσκολο, να διακινδυνεύει συνέχεια τη ζωή του (...).

*

Ο Τσε ήταν ανυπέρβλητος στρατιώτης. Ο Τσε ήταν ανυπέρβλητος αρχηγός. Ο Τσε, από στρατιωτική άποψη, ήταν εκπληκτικά ικανός, εκπληκτικά γενναίος, εκπληκτικά επιθετικός. Αν σαν αντάρτης είχε κάποια αχίλλεια φτέρνα, αυτή ήταν η υπερβολική του επιθετικότητα, η απόλυτη περιφρόνησή του προς τον κίνδυνο (...).

*

Ικανός αρχηγός, αυθεντία, δεξιοτέχνης του επαναστατικού πολέμου. Κι όμως, με τον ηρωικό και δοξασμένο θάνατό του, κάποιοι επιχειρούν να αρνηθούν την ισχύ ή την αξία των αντιλήψεων και των αντάρτικων ιδεών του. Μπορεί να πεθάνει ο δεξιοτέχνης, κύρια όταν η τέχνη του είναι τόσο επικίνδυνη όσο η επαναστατική πάλη, αλλά εκείνο που με κανέναν τρόπο δε θα πεθάνει είναι η τέχνη στην οποία αφιέρωσε τη ζωή του και την ευφυία του (...).

*

Επέδρασε σημαντικά στη στάση του η αντίληψη ότι οι άνθρωποι έχουν μια σχετική αξία στην ιστορία, η ιδέα ότι δεν ηττάται η υπόθεση όταν πεθαίνουν οι άνθρωποι, και ότι η ακατάσχετη πορεία της ιστορίας δε σταματά ούτε θα σταματήσει με το χαμό των αρχηγών (...).

*

Ανθρωποι σαν κι αυτόν είναι ικανοί, με το παράδειγμά τους, να συμβάλλουν στην εμφάνιση άλλων που να τους μοιάζουν (...).

*

Ο θάνατος του Τσε - όπως είπαμε πριν λίγες μέρες - είναι ένα σκληρό πλήγμα, ένα τρομακτικό πλήγμα για το επαναστατικό κίνημα, γιατί το στερεί, δίχως καμιά αμφιβολία, από τον πιο έμπειρο και ικανό ηγέτη του.

Ομως κάνουν λάθος όσοι μιλούν για νίκη. Κάνουν λάθος όσοι πιστεύουν πως ο θάνατός του αποτελεί ήττα των ιδεών του, ήττα της τακτικής του, ήττα των αντιλήψεών του για το αντάρτικο, ήττα των θέσεών του. Γιατί αυτός ο άνθρωπος, που έπεσε σαν θνητός, σαν άνθρωπος που είχε συχνά εκτεθεί στις σφαίρες, σαν στρατιωτικός, σαν ηγέτης, είναι χίλιες φορές ικανότερος από εκείνους που με ένα τυχαίο χτύπημα τον σκότωσαν».

*

(Από τον επικήδειο στη μνήμη του Τσε, που εκφωνήθηκε στην Πλατεία της Επανάστασης στην Αβάνα από τον Φιντέλ Κάστρο, στις 18 Οκτώβρη 1967. Περιέχεται στο «Ερνέστο Τσε ΓΚΕΒΑΡΑ, Κείμενα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»)