Ωθηση στην ολοκλήρωση της ευρωενωσιακής εσωτερικής αγοράς και στον τομέα των υπηρεσιών - την οποία συναποφάσισαν με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ τα κράτη-μέλη και επιβεβαίωσαν στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής για την ενδιάμεση αναθεώρηση της στρατηγικής της Λισαβόνας -, δίνει η προωθούμενη «Οδηγία για τις υπηρεσίες στην εσωτερική αγορά» (οδηγία «Μπολκεστάιν», COM (2004) 2 τελικό), που βρίσκεται στη διαδικασία της διαβούλευσης στα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Πρόκειται για ένα ακόμα νομοθετικό κατασκεύασμα του ευρωενωσιακού κεφαλαίου, που στόχο έχει να επισπεύσει την απελευθέρωση της διακίνησης των υπηρεσιών στα πλαίσια της ΕΕ, όπως προβλέπουν οι τέσσερις ελευθερίες της Συνθήκης του Μάαστριχτ, την οποία ψήφισαν στην ελληνική Βουλή η ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ και ο ΣΥΝ.

Το σχέδιο της οδηγίας ενισχύει την επικράτηση των μεγάλων πολυεθνικών ομίλων στις αγορές των κρατών-μελών στον τομέα των υπηρεσιών, τη συγκέντρωση του κεφαλαίου σε ακόμα λιγότερα χέρια, επιταχύνει τις ανατροπές στα δικαιώματα των εργαζομένων στον τριτογενή τομέα της παραγωγής, αυξάνοντας παράλληλα το κόστος των παρεχόμενων υπηρεσιών. Η πλήρης εναρμόνιση των κρατών-μελών με την προωθούμενη οδηγία προϋποθέτει μια σειρά από θεσμικές αντιλαϊκές αλλαγές, που ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη, στα πλαίσια των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων.

Το σχέδιο της οδηγίας προβλέπει ανάμεσα στα άλλα:

• Την πλήρη απελευθέρωση στον τομέα της παροχής υπηρεσιών και συγκεκριμένα: Υπηρεσίες πρόσληψης, «γραφεία ενοικίασης» εργαζομένων - δουλεμπορικά γραφεία - πιστοποίηση και έλεγχος, διαχείριση εγκαταστάσεων και ασφάλεια, οικοδομικές κατασκευές, συντήρηση, νομικές υπηρεσίες, διαφήμιση, εμπορία ακινήτων, εμπορικοί αντιπρόσωποι, εμπόριο, εμπορικές εκθέσεις, οπτικοακουστικές υπηρεσίες, ταξιδιωτικά γραφεία, ενοικιάσεις αυτοκινήτων, οδηγοί τουριστών, αθλητικά κέντρα, υπηρεσίες ελεύθερου χρόνου, υπηρεσίες ασφάλειας, υγειονομικές υπηρεσίες, βοήθεια στους ηλικιωμένους, εκπαίδευση, κ.ά.

Το γεγονός εξάλλου ότι το σχέδιο οδηγίας «καλύπτει όλες τις υπηρεσίες που αντιπροσωπεύουν μια οικονομική δραστηριότητα», αφήνει ανοιχτό το δρόμο στο ιδιωτικό κεφάλαιο να δραστηριοποιηθεί και σε κάθε τομέα των υπηρεσιών που προσφέρονται επί πληρωμή, ακόμα και στις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας. Τα σχετικά νομοθετήματα σε εθνικό επίπεδο για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, μεταφορών και τηλεπικοινωνιών δρουν αποφασιστικά προς αυτή την κατεύθυνση.

• Την υπαγωγή των επιχειρήσεων στο νομικό καθεστώς της χώρας από την οποία προέρχονται, του κράτους-μέλους δηλαδή που δηλώνουν ως έδρα τους. Οι μεγαλοεργοδότες των πολυεθνικών δημιουργούν μια «αυτόνομη» κερδοσκοπική νησίδα σε όποιο κράτος-μέλος ευνοείται η ανάπτυξη της κερδοφορίας τους, υπακούοντας μόνο στους νόμους και στους κανόνες της χώρας από την οποία προέρχονται. Οι όποιοι περιορισμοί στην ασύδοτη δράση του κεφαλαίου έχει κατακτήσει και καταφέρει να διατηρήσει το κίνημα πάνε περίπατο. Στο ίδιο καθεστώς υπάγονται και οι εργαζόμενοι των επιχειρήσεων, όσον αφορά στα μισθολογικά, ασφαλιστικά και εργασιακά τους δικαιώματα, με αρνητικές συνέπειες για τους ίδιους, αλλά και το σύνολο των εργαζομένων στις χώρες όπου δουλεύουν, όπως θα εξηγηθεί παρακάτω
• Τη δυνατότητα των επιχειρήσεων οποιουδήποτε κράτους-μέλους να δραστηριοποιούνται σε χώρες της ΕΕ, είτε με υποκαταστήματα των υπηρεσιών τους, είτε με αντιπροσώπους, χωρίς κανέναν έλεγχο από το κράτος-αποδέκτη των υπηρεσιών. Το ίδιο ισχύει και για τους ελεύθερους επαγγελματίες στον τριτογενή τομέα που θα θελήσουν να δραστηριοποιηθούν μόνιμα ή για κάποιο διάστημα σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ.

Για να διευκολύνεται μάλιστα και να απλοποιείται ο βραχνάς της γραφειοκρατίας για τους επίδοξους επενδυτές, καθιερώνεται στα κράτη-μέλη ο θεσμός των «ενιαίων κέντρων», που θα μεριμνούν για την ταχεία διεκπεραίωση της αδειοδότησης και της εγκατάστασης. Οταν πρόκειται να εξυπηρετηθεί το συμφέρον του κεφαλαίου, το κράτος βρίσκει τον τρόπο να εξαφανίσει ως διά μαγείας τη γραφειοκρατία και να προσαρμόσει όλο το διοικητικό μηχανισμό του στην υπηρεσία των κεφαλαιοκρατών.

• Εκτός από τις εξαιρέσεις ή τις μεταβατικές περιόδους που προβλέπονται, κανένα κράτος-μέλος δε θα μπορεί να απαγορεύσει την εγκατάσταση ή την παροχή υπηρεσιών σε έναν πάροχο που είναι νόμιμα εγκαταστημένος σε ένα άλλο κράτος-μέλος. Με αυτόν τον τρόπο δε θα μπορεί πλέον να υπάρχει κανένας εθνικός έλεγχος στις επιχειρήσεις που παρέχουν την υπηρεσία, στο είδος και στη σκοπιμότητα της υπηρεσίας και στην ποιότητά της, μεταφέροντας το κόστος και την ευθύνη για την υπηρεσία στον ίδιο τον χρήστη
• Τα κράτη-μέλη δεν μπορούν να εφαρμόσουν περιοριστικά μέτρα στους χρήστες υπηρεσιών από άλλη κοινοτική χώρα.

Το σχέδιο της οδηγίας συντάχθηκε το 2004 από τον τότε επίτροπο για θέματα ανταγωνιστικότητας της ΕΕ, Φριτζ Μπολκεστάιν, καθ' υπαγόρευση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, με στόχο να ενισχυθεί παράλληλα και η ετέρα ελευθερία του Μάαστριχτ, αυτή της ελεύθερης κίνησης των εμπορευμάτων.

Μόλις πριν από δέκα περίπου μέρες, αναβλήθηκε η συζήτηση της οδηγίας στην Επιτροπή Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας Καταναλωτή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τις 21 και 22 του Νοέμβρη, με αποτέλεσμα να μετατίθεται και η συζήτησή της στην Ολομέλεια, πιθανότατα για το Γενάρη του 2006. Στόχος του κεφαλαίου και των πολιτικών του εκφραστών σε επίπεδο ΕΕ είναι να τεθεί σε πλήρη εφαρμογή η οδηγία μέχρι το 2010.

Οπως και κάθε άλλο ευρωενωσιακό νομοθέτημα, έτσι και η εν λόγω οδηγία βάζει στο στόχαστρό της τα εργασιακά, ασφαλιστικά και κοινωνικά δικαιώματα των εργαζομένων στα κράτη-μέλη και κατ' επέκταση στοχεύει στη μείωση της τιμής της εργατικής δύναμης, στην αύξηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου.

Μοχλό για την πλήρη αποδιοργάνωση των εργασιακών σχέσεων αποτελεί η λεγόμενη αρχή της χώρας καταγωγής που προβλέπει η προωθούμενη οδηγία και σύμφωνα με την οποία «ο πάροχος υπάγεται μόνο στο δίκαιο της χώρας του». Το ίδιο καθεστώς ισχύει και για τους εργαζόμενους στην εταιρία. Αυτό σημαίνει ότι η κάθε επιχείρηση θα μπορεί να δηλώνει για έδρα της μια χώρα της ΕΕ όπου νομικά έχουν επιβληθεί συνθήκες άγριας εργασιακής εκμετάλλευσης και χαμηλότερη τιμή στην εργατική δύναμη. Κατά την εγκατάστασή της σε μια άλλη χώρα της ΕΕ, θα αξιοποιεί το σκληρά εκμεταλλευόμενο προσωπικό από τη χώρα προέλευσης, χωρίς να δίνει λογαριασμό σε κανέναν, βελτιώνοντας τη θέση της στον ανταγωνισμό.

Μ' ένα σμπάρο δυο τρυγόνια για το κεφάλαιο. Από τη μια, εξασφαλίζει τη φτηνότερη εργατική δύναμη στα πλαίσια της ΕΕ, αντλώντας εργατικό δυναμικό από τις πιο εξαρτημένες χώρες. Και από την άλλη, το ντόπιο κεφάλαιο στη χώρα παροχής των υπηρεσιών αξιοποιεί σαν άλλοθι τις εργασιακές σχέσεις στις νέες επιχειρήσεις για να χαμηλώσει κι άλλο τον πήχη των δικαιωμάτων στους εργάτες κάθε χώρας, ιδιαίτερα εκεί όπου το εργατικό κίνημα συγκρατεί ακόμα κατακτήσεις και αντιπαλεύει τις αναδιαρθρώσεις. Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο, ισχυρό πλήγμα θα δεχτούν και οι Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας.

Σε αντίθεση με όσους όψιμα ανακάλυψαν πεδίο για να δημαγωγήσουν σε βάρος των εργαζομένων, θέλοντας να κρύψουν τις τεράστιες ευθύνες τους από την ψήφιση της Συνθήκης του Μάαστριχτ, οι ευρωβουλευτές του ΚΚΕ είχαν από την πρώτη στιγμή καταγγείλει την προωθούμενη οδηγία, κωδικοποιώντας τις αντεργατικές στοχεύσεις ως εξής:

• Υποχρεώνει μεσομακροπρόθεσμα τα κράτη-μέλη, προκειμένου να «προστατεύσουν» τις επιχειρήσεις τους από τον ανταγωνισμό, να εναρμονίσουν τη νομοθεσία τους σχετικά με όλους τους κλάδους των υπηρεσιών στο χαμηλότερο παρονομαστή, ακυρώνοντας μέτρα που είχαν επιβάλει οι εργαζόμενοι και οι χρήστες μέσα από πολύχρονους αγώνες
• Ενισχύει τη μονοπώληση των αγορών υπηρεσιών και την πλήρη ιδιωτικοποίησή τους με ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις στην ασφάλεια και στην ποιότητα των υπηρεσιών που θα πλήξουν όλους τους χρήστες αυξάνοντας το κόστος και δυσχεραίνοντας την πρόσβαση
• Παραβιάζει τις κατά χώρα κατακτήσεις των εργαζομένων σε αυτούς τους τομείς αφού με τη μεταφορά των εργαζομένων πιέζει για μία προς τα κάτω εξίσωση των εργασιακών σχέσεων και του εργασιακού περιβάλλοντος
• Αξιοποιεί τις δυνατότητες που δίνονται από το χαλαρό σε πολλές περιπτώσεις νομικό πλαίσιο πολλών νεοενταγμένων στην ΕΕ χωρών για να αυξηθούν σημαντικά τα μονοπωλιακά κέρδη των μεγάλων επιχειρήσεων, που θα έχουν τη δυνατότητα να εγκαταστήσουν παρόχους υπηρεσιών σε αυτές τις χώρες σύμφωνα με τις ιδιαίτερα χαμηλές αμοιβές και γενικότερα τις επισφαλείς σχέσεις εργασίας
• Δίνει τη δυνατότητα σε μεγάλες επιχειρήσεις να απολαμβάνουν «υπηρεσίες» χαμηλού κόστους από παρόχους άλλων κρατών-μελών που θα αντικαθιστούν εσωτερικές τους λειτουργίες υψηλότερου κόστους
• Δημιουργεί ένα σοβαρό προηγούμενο για κατάργηση κάθε προστατευτικής των εργαζομένων νομοθεσίας σε εθνικό επίπεδο και διεύρυνση της ασυδοσίας των μονοπωλίων.