Από τα τέλη του 18ου αιώνα, που το παιδί κατά τη Βιομηχανική Επανάσταση εντάχθηκε στην παραγωγική διαδικασία, ως πιο επιδέξιο να χειρίζεται κάποια μηχανήματα, πιο άγρια εκμεταλλευόμενο και πιο κερδοφόρο για το κεφάλαιο, λίγα πράγματα έχουν αλλάξει. Κι αυτό, διότι απλά το κοινωνικοοικονομικό μας σύστημα, που στηρίζεται στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, που τροφοδοτείται από τους πολέμους και εμπορευματοποιεί την ανθρώπινη σάρκα, χωρίς να διαχωρίζει παιδιά από ενήλικες ή άντρες από γυναίκες, δε «βελτιώνεται», ούτε «εξανθρωπίζεται». Μόνον ανατρέπεται.

Παγκόσμια Μέρα του Παιδιού σήμερα 11 Δεκέμβρη και, όπως κάθε χρόνο, στοιχεία για τη «δυστυχία των παιδιών» ανά τον κόσμο βγαίνουν στη δημοσιότητα. Πραγματικά, οι αριθμοί είναι αμείλικτοι (τα στοιχεία προέρχονται από την ετήσια έκθεση της UNICEF για την «Κατάσταση των παιδιών στον κόσμο, για το έτος 2005»):

• 640 εκατ. παιδιά στερούνται ικανοποιητικής στέγασης.
• 500 εκατ. δεν έχουν πρόσβαση σε εγκαταστάσεις υγιεινής.
• 400 εκατ. στερούνται πόσιμου νερού.
• 270 εκατ. δεν έχουν πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες υγείας.
• 260 εκατ. εργάζονται.
• 140 εκατ. είναι αναλφάβητα.
• 90 εκατ. στερούνται φαγητού.
• 20 εκατ. προσφυγοποιήθηκαν τη δεκαετία του '90.

Η παιδική φτώχεια, που οδηγεί στην παιδική εργασία, δεν αποτελεί «αγκάθι» μόνο των υπανάπτυκτων ή αναπτυσσόμενων χωρών. Στις «ανεπτυγμένες» ΗΠΑ, σύμφωνα με στοιχεία της UNICEF, το έτος 2000 το ποσοστό παιδικής φτώχειας ανερχόταν στο 22,4%, στη Μ. Βρετανία στο 19,8%, στην Ιταλία στο 20,5%, ενώ αυξάνεται κάθε χρόνο.

Τα στοιχεία συνοδεύονται κάθε χρόνο από εκδηλώσεις συγκίνησης και «ευαισθητοποιημένες» κινήσεις «φιλανθρωπίας των χορτάτων», που αποτελούν άσφαιρες απόπειρες κάποιων πραγματικά ευαισθητοποιημένων και υποκριτικό ενδιαφέρον κάποιων άλλων. Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, που στηρίζονται από επιχειρήσεις και «χορτάτοι πλην ευαισθητοποιημένοι» αστοί εμφανίζονται ως ορκισμένοι εχθροί της φτώχειας και της παιδικής εκμετάλλευσης παγκοσμίως. Για τις αιτίες των προαναφερθέντων στοιχείων, τηρείται επιμελώς «σιγή ιχθύος». Οι πολίτες καλούνται να λύσουν το πρόβλημα, συνεισφέροντας οικονομικά από το υστέρημά τους σε Τηλεμαραθωνίους, χωρίς να αναφέρεται από κανέναν ότι κάθε πρόβλημα επιλύεται, μόνον αν χτυπηθεί στη ρίζα του. Κάθε χρόνο, η ίδια ιστορία.

Στην Ελλάδα, οι λιλιπούτειοι προλετάριοι αποτελούν πάνω από το 30% του εργατικού δυναμικού της χώρας και ανέρχονται, σύμφωνα με τον Συνήγορο του Παιδιού, στις 150.000. Επιπλέον, σύμφωνα με τη ΓΣΕΕ και τη UNICEF, τα παιδιά που ζουν και εργάζονται στο δρόμο ανέρχονται στις 6.000.

Σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε η ΚΑΠΑ RESEARCH ΑΕ, τα τέλη του 2001, για λογαριασμό της UNICEF, οι 7 σε κάθε 100 Ελληνες δήλωσαν ότι έχουν υπόψη τους κάποιο ή κάποια παιδιά που είχαν πέσει θύματα εκμετάλλευσης. Απ' αυτούς, οι μισοί (49,2%) ανέφεραν περιστατικά παιδικής εργασίας, το 33,8% σε περιστατικά πορνείας και οι υπόλοιποι σε άλλες μορφές εκμετάλλευσης. Ως πιο ευάλωτα στην παιδική εκμετάλλευση θεωρούνται τα παιδιά των μεταναστών και προσφύγων (45,4%), ακολουθούν τα παιδιά διαλυμένων οικογενειών (31,1%) και τα παιδιά των Τσιγγάνων με ποσοστό 14,8%.

Η ζωή των παιδιών στιγματίζεται και διαμορφώνεται σύμφωνα με την οικογενειακή τους κατάσταση, σύμφωνα με την κοινωνική και ταξική προέλευση των γονιών τους. Δεν είναι, φυσικά, καθόλου τυχαίο ότι αυξημένη παραβατικότητα εμφανίζεται εκεί όπου υπάρχουν ταξικοί φραγμοί και ανισότητες (μετανάστες, πολύ φτωχές οικογένειες, παιδιά μονογονεϊκών οικογενειών, οικογενειών με οικονομικά προβλήματα κλπ.).

Στη χώρα μας, μια σειρά αντιλαϊκά μέτρα που εφαρμόζονται από τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, στοχοπροσηλωμένα στις κατευθύνσεις της ΕΕ, στερούν από τους εργαζόμενους και τις οικογένειές τους την πρόσβαση σε βασικά κοινωνικά αγαθά (Υγεία, Παιδεία, Πολιτισμός, Ασφάλιση). Η ανεργία, η ακρίβεια, οι ιδιωτικοποιήσεις, η εμπορευματοποίηση του Αθλητισμού και του Πολιτισμού, η ανύπαρκτη κρατική μέριμνα για τις εργαζόμενες μητέρες, η έλλειψη κρατικών παιδικών σταθμών και, συνολικά, η άγρια επίθεση στα δικαιώματα των εργαζομένων, «μαυρίζουν» τη ζωή και το μέλλον των παιδιών, τα οποία και σαν αυριανοί ενήλικες εργαζόμενοι θα έρθουν αντιμέτωποι με τα ίδια φαινόμενα, που γεννά ο καπιταλισμός.

Στην Ελλάδα, η κρατική μέριμνα για το παιδί είναι ανύπαρκτη. Ανάλογα με το «πορτοφόλι» που διαθέτει ο καθένας, παρέχει και στο παιδί του ό,τι μπορεί. Στην εκπαίδευση, οι ταξικοί φραγμοί είναι έντονοι. Παιδιά κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων εγκαταλείπουν το σχολείο για να μπουν στην παραγωγή, αφού η 9χρονη υποχρεωτική φοίτηση που ισχύει - αντί για 12χρονη - το επιτρέπει. Η προσχολική αγωγή έχει περάσει σχεδόν εξ ολοκλήρου σε ιδιώτες. Ακόμα και στους ελάχιστους κρατικούς παιδικούς σταθμούς (στο Δήμο Αθηναίων επαρκούν για μόλις 2.899 παιδιά), οι οποίοι λειτουργούν με πολλά προβλήματα, οι γονείς καλούνται να πληρώνουν τροφεία ύψους 15 - 120 ευρώ μηνιαίως, αναλογικά με το εισόδημά τους.

Παράλληλα, ο εργάσιμος χρόνος των γονέων ολοένα αυξάνεται ή κατακερματίζεται. Η οικογενειακή ζωή αποδιαρθρώνεται. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΣΥΕ, οι μονογονεϊκές οικογένειες ανέρχονται στο 21,9% του συνολικού αριθμού των οικογενειών με παιδιά. Σε 130.902 μονογονεϊκές οικογένειες με παιδιά κάτω των 18 ετών, οι 41.367 ζουν κάτω ή στα όρια της φτώχειας. Αξιοσημείωτη είναι η περίπτωση μόνων μητέρων με τέσσερα παιδιά, όπου το 80,6% είναι οικονομικά ανενεργείς.

Το παιδί, για να αναπτυχθεί σωστά και να καλλιεργήσει όλες τις πνευματικές και σωματικές του ικανότητες, έχει ανάγκη να αθλείται και να παίζει. Σήμερα στη χώρα μας, η έλλειψη ελεύθερων χώρων και χώρων άθλησης, το εντελώς υποβαθμισμένο μάθημα της Φυσικής Αγωγής στα σχολεία, η ελλιπής υλικοτεχνική υποδομή και ο ανύπαρκτος κρατικός συντονισμός για το μαζικό αθλητισμό, αποκλείουν το παιδί από τη σωματική άσκηση.

Το ιδιαίτερα επιβαρυμένο πρόγραμμα των παιδιών από τα πρώτα ακόμα χρόνια της ζωής τους, τα καθιστά «σκληρά εργαζόμενους» στην πιο τρυφερή τους ηλικία. Κλείνονται όλο και περισσότερο στον εαυτό τους, αναπτύσσουν αντικοινωνική συμπεριφορά πέρα από κάθε συλλογικότητα, «ασφυκτιούν» μέσα στην εικονική πραγματικότητα των ηλεκτρονικών παιχνιδιών.

«Η κυρίαρχη λογική της παθητικής εκτόνωσης σε υποκατάστατα ψυχαγωγίας μετατρέπει τα παιδιά σε θύματα με ανύπαρκτο χρόνο για κίνηση και σωματική δραστηριότητα, παθητικούς δέκτες βομβαρδισμού διαφήμισης, πέρα απ' όλα τα άλλα, ανθυγιεινών και επικίνδυνων τροφών», τονίζει η Ανώτατη Συνομοσπονδία Γονέων Μαθητών Ελλάδας. Σύμφωνα με έρευνα της Α` Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών το 2004, τα υπέρβαρα παιδιά σήμερα, σε σύγκριση με 20 χρόνια πριν, είναι ακόμη βαρύτερα έως και 15 κιλά τα αγόρια και 3 κιλά τα κορίτσια. Περίπου το 10% των αγοριών είναι παχύσαρκα και 3,5% των κοριτσιών αντιμετωπίζει το ίδιο πρόβλημα. Το 40% των Ελληνόπουλων 9 - 18 χρονών παρουσιάζουν υπέρταση και υψηλή χοληστερίνη.